Í vor tilkynnti Lánasjóður íslenskra námsmanna (LÍN) að hann hefði breytt úthlutunarreglum fyrir næsta skólaár þannig að nemar erlendis fá allt að 20 prósenta skerðingu. Kemur þetta ofan á 10 prósenta skerðingu frá því árið áður. Samband íslenskra námsmanna erlendis (SÍNE) ætlar að kvarta undan ákvörðun menntamálaráðherra til umboðsmanns Alþingis eins og þeir gerðu í fyrra. Segja þau að málið sækjast hægt vegna þess hve lengi ráðuneytið er til svara, þrátt fyrir ítrekanir umboðsmanns. Þá er sérstaklega verið að skoða skerðingar vegna tekna maka, jafnvel þó makinn sé ekki í vinnu í námslandinu.
Samkvæmt yfirlýsingu LÍN gaf framfærslugrunnur námsmanna erlendis ekki rétta mynd af raunverulegri framfærsluþörf og því var ákveðið að „lagfæringar var þörf til að gæta sanngirnis milli lánþega, koma í veg fyrir lántöku nemenda umfram þörf og tryggja eðlilegan rekstur sjóðsins.” Þá er búið að lækka hámarksfjölda eininga sem lánað er fyrir en frítekjumarkið er enn það sama, eða 930.000 krónur. Tekjur fram yfir það leiða til skerðingar á lánum. Áætlanir LÍN eru byggðar á skýrslu ráðgjafafyrirtækisins Analytica, en niðurstöðurnar hafa verið gagnrýndar af nemum.
Hlægilegar tölur
Brynja Kristín Einarsdóttir, læknisfræðinemi í Debrecen í Ungverjalandi:
„Starfsfólkið sem ég talaði við á skrifstofu erlendra námsmanna í háskólanum hérna úti fór bara að hlæja þegar ég sýndi þeim tölurnar. Ég fékk afrit af þessum tölvupósti sem LÍN fékk sent frá skólanum hér varðandi kostnað þess að lifa og læra í Debrecen og þær tölur stemma ekki með nokkru móti við þær tölur sem Analytica skrifar í sína skýrslu. Og þó eru tölur ungverska háskólans vanmat þar sem það er nokkurskonar tvöfalt hagkerfi hérna úti, útlendingar borga mun hærri leigu en Ungverjar til að mynda.
Brynja segir þó skólagjöldin erfiðasta bitann:
„Sama skólagjaldaþak er fyrir allt nám, sama hvað það er langt. Þessar sífelldu lækkanir og breytingar árlega eru ekkert annað en algjör forsendubrestur fyrir fólk sem þegar hefur hafið nám. Og þeir byggja þessar ákvarðanir augljóslega ekki á áreiðanlegum heimildum. Ég gæti samt ekki hugsað mér að vera að gera neitt annað og kann mjög vel við mig hérna úti.”
Lítur mjög illa út
Leifur Þráinsson, læknisfræðinemi í Debrecen og formaður félags íslenskra læknanema í Ungverjalandi:
„Ég fór af stað með könnun til þess að kanna fjárhagsstöðu hjá okkur sem stundum nám hérna úti, hvernig væntanlegar breytingar LÍN muni hafa áhrif á næsta skólaár og framtíð námsins. Könnunni lauk á miðvikudaginn og er ég bara að vinna í því að taka saman allar niðurstöður.”
Leifur er enn að vinna úr niðurstöðunum en segir þó:
„Í heildina lítur þetta mjög illa út fyrir okkur sem erum í námi hér úti. Framfærsla LÍN dugar fæstum eins og staðan er í dag og mun enn versna. 41 af 61 sögðu að lækkun á framfærslu muni hafa gríðarleg áhrif á næsta ári. Þess má geta að 47 af 61, eða 77%, reiða sig á að nota hluta af framfærslunni til þess að borga skólagjöldin. Um helmingur mun ekki fá skólagjaldalán frá LÍN á næsta ári.”
Liggur á að komast í foreldrahús
Reynir Hans Reynisson, læknisfræðinemi í Debrecen:
„Í dag ná skólagjaldalán LÍN aðeins að fjármagna fyrstu þrjú ár læknisfræðinnar hér í Debrecen af sex. Eftir þriðja ár verða nemendur að treysta á stuðning velunnara eða taka auka námslán hjá einkafyrirtækjum. Ég lifi spart, þau sumur síðan ég hóf nám hafa öll farið í mikla sumarvinnu, ég bý með meðleigjendum, kaupi ekki ávallt nýjustu tæki og tól og reyni að klára prófin sem fyrst til að komast fyrr heim í foreldrahús á Íslandi og þar með lækka framfærslukostnað yfir alla önnina.”
Reynir hefur þó minni áhyggjur en flestir:
„Niðurskurður framfærslulána til okkar í Debrecen hljóðar uppá 23% síðan ég byrjaði í námi haustið 2012, en fyrir mitt leyti sleppur þetta fyrir horn. Á öðru ári var ég það lánsamur að fá skólastyrk frá Háskólanum í Debrecen fyrir góðan námsárangur sem ég nýtti til að borga skólagjöld, og að auki hef ég ávallt millifært framfærslupeninga þegar krónan hefur verið sem sterkust og með því sparað þó nokkra upphæð.”
Væri ódýrara að vera í ESB
Rakel Unnur Thorlacius, nemi í London College of Fashion:
„Allt er svo rosalega óljóst hjá LÍN, pabbi minn er búin að hringja tvisvar og þeir vilja ekki segja neitt, segja manni bara að kíkja á þetta skjal en þar er ekki ljóst við hverja er átt. Skólagjöld hér eru þrjár milljónir og ég fæ lánaðan ríflega helming en verð að borga restina sjálf. Ég var skuldlaus þegar ég byrjaði en nú kominn með yfirdrátt upp á tvær milljónir. Þetta var erfitt fyrir en vonlaust nú. Við verðum að borga sem alþjóðlegir nemar í Bretlandi, en ef við værum í ESB myndum við borga sömu gjöld og heimamenn, eða 9.000 pund í stað 15.000 á ári.”
Rakel segir hátekjumarkið líka gera erfitt fyrir:
„Það eru aðeins tvær vikur eftir af önninni en ég verð að hverfa úr námi og halda heim til að safna peningum. Ég er búin að skrifa undir skjölin um frestun. Ég hef verið verslunarstjóri í Spútník á sumrin og var að íhuga að vinna í fiski í haust en ætla í staðinn til Danmerkur. Það má ekki fara yfir ákveðna upphæð í launum því þá fær maður skerðingu hjá LÍN. Maður má ekki vera duglegur heldur, þeir refsa fyrir það. Ég er bara af venjulegu fólki komin sem getur lítið hjálpað. Ísland er að verða land fyrir námsmenn sem eiga ríka foreldra.”