Hver stígur bensínið í botn á fyrsta gíri? Svo var spurt í þekktu ljóði Lofts Guðmundssonar sem Haukur Morthens söng á sínum tíma og það var auðvitað Bjössi á mjólkurbílnum sem botnaði drekann svo eftirminnilega. Einhverjir hefðu að vísu skipt í annan gír eða jafnvel þann þriðja til þess að ná upp hraðanum en Bjössa nægði einn gír. Þá voru bílar beinskiptir – og gírarnir yfirleitt ekki fleiri en þrír áfram og einn aftur á bak. Ég náði svipuðum frama og Bjössi á mínum yngri árum, var á mjólkurbíl í sumarstarfi og stundum ígrípamaður að vetri til meðfram mennta- og háskólanámi. Það þurfti stundum aukamenn vegna veikinda eða þegar törnin var mest fyrir jól og páska. Ég fékk sumarvinnu hjá Mjólkursamsölunni sem unglingur í gegnum klíku, eins og algengt var og er sennilega enn í okkar litla samfélagi. Afi minn sá um nýbyggingar og viðhald bygginga Samsölunnar og gat með lagi komið afkomanda sínum að sem mjólkurbílstjóra – og síðar ísbílstjóra hjá ísgerð Emmess.
Fyrstu bílarnir sem ég ók sem kollega Bjössa á mjólkurbílnum voru gamlir Chevrolettar sem höfðu kynnst ýmsu á sínu æviskeiði. Algengastir voru samt breskir mjólkurbílar af Bedford gerð. Á þeim þræluðumst við sumardrengirnir, ýmist sem auka- eða aðalbílstjórar, búð úr búð. Þá voru til sérstakar mjólkurbúðir, hefðbundnar matvöruverslanir máttu ekki selja mjólk. Það er margt skrýtið í kýrhausnum. Við strákarnir vorum samt ekkert að spekúlera í því hver mátti selja mjólkurafurðir og hver ekki. Aðalatriðið var að klára okkar daglegu túra sem fyrst og koma sér heim, að vísu eftir skylduþrif á mjólkurbílnum.
Gírkassinn í Bedfordinum var sérstakur fyrir þær sakir að hann var ekki samhæfður, eða synkróniseraður eins og það hét í þá daga. Bílum með slíka gírkassa þurfti því að tvíkúpla þegar skipt var um gír. Það kunnu eldri ökumenn en ekki við sumarstrákarnir. Við áttum því að venjast að auðvelt væri að skipta úr einum gír í annan með því að kúpla einu sinni. Við héldum okkur við þann hátt og burstuðum tennurnar í gamla Bedfordinum við hverja gírskiptingu, sem sagt með braki og brestum. Þetta ökulag hefur sjálfsagt ekki farið vel með gírkassana og bifvélavirkjar Samsölunnar líklega hugsað okkur þegjandi þörfina en við létum okkur það í léttu rúmi liggja, töldum raunar fráleitt að framleiða bíla með svona asnalegum gírkössum, hvað þá að kaupa slík farartæki.
Bílar eru annað hvort beinskiptir eða sjálfskiptir, eins og við þekkjum. Það fer eftir smekk hvers og eins hvor gerðin er valin. Beinskiptir bílar þykja mörgum sportlegri í akstri en þeir sjálfskiptu en þeim síðarnefndu fylgja vissulega þægindi. Lengst af í búskap okkar hjóna áttum við beinskipta bíla, okkur munaði ekkert um að skipta um gír, enda gírkassar allra þeirra bíla samhæfðir og þægilegir í notkun. Á seinni árum höfum við hins vegar eingöngu átt sjálfskipta bíla, þægindanna vegna, með einni undantekningu þó. Síðastliðið vor sá ég auglýstan ansi eigulegan bíl, nettan að allri gjörð þótt venjulegur fjölskyldubíll væri, en þóttist vita að í honum leyndust sportlegir taktar. Þótt við hefðum vanið okkur á sjálfskipta bíla setti ég beinskiptingu þessa bíls ekki fyrir mig, fannst það jafnvel kostur að geta tekið hann til kostanna með þeim hætti, rétt eins og viljugan gæðing. Frúnni leist vel á bílinn, nema gírskiptinguna, og hélt sig því við sjálfskipta jeppann okkar – sem henni finnst þó stundum of stór, að minnsta kosti í borgarumferðinni.
Ég fékk því að hafa þann beinskipta og sportlega út af fyrir mig langt fram á sumar. Minn betri helmingur hafði að vísu orð á því að ég væri of stór í þann bíl, þyrfti að troða mér heldur stirðbusalega inn í hann og vagninn færi mér eiginlega ekki.
Þar kom þó síðsumars, einhverra hluta vegna, að frúin brá sér bæjarleið á smábílnum mínum og líkaði svona prýðilega við hann. Það kom mér svo sem ekkert á óvart, það er gaman að keyra þennan bíl, en þar með var það ákveðið. Hún sagði beint út að ég væri of klunnalegur fyrir svo lítinn bíl og ætti betur heima í jeppanum. Við höfðum sem sagt bílaskipti. Ég kvartaði ekki enda er jeppinn sem hugur manns, mjúkur í hreyfingum og kemst allt – og sjálfskiptur að auki.
Við höfum því unað sátt við þessi skipti, konan flandrar um allt á þeim sportlega sem fer henni svona ljómandi vel og ég á þeim stóra sem ég passa vel í og þarf alls ekki að troða mér inn. Saman förum við síðan allra okkar ferða á þeim síðarnefnda, ekki síst þegar leiðin liggur út úr borginni.
Þrátt fyrir þetta hef ég aðeins undrast það ástfóstur sem frúin tók við þann sportlega, sem ég veit að vísu er fínn bíll, en því verður ekki neitað að hann er beinskiptur. Ég vissi ekki betur en slíka bíla vildi hún ekki lengur, sjálfskipt skyldi ökutækið vera þægindanna vegna. Það var ekki fyrr en ég sat í hjá henni nýverið að ég fékk skýringu. Við héldum af stað og sinntum ýmsum erindum. Minn betri helmingur ók á ýmsum hraða, eins og gengur í borgarumferðinni, allt upp í leyfilegan hámarkshraða á Kringlumýrarbrautinni – en mér til nokkurrar furðu notaði hún bara einn gír, þann þriðja, en gírarnir eru sex. Bíllinn er ágætlega kraftmikill og togar vel, þannig að hann fer létt um allt í þriðja – og er því í raun orðinn sjálfskiptur í meðförum hennar.
Hún ekur því eins og ljón, ekki síður en Bjössi, nema hvað hún er á botni á þriðja gíri!
The post Í botni á þriðja gíri appeared first on Fréttatíminn.