Það kennir margra grasa í jólabókafóðinu nú, eins og endranær. Á ritstjórn Fréttatímans berast margar bækur til kynningar eða til gagnrýnanda, skáldsögur, ljóðabækur, ævisögur og barnabækur, auk fjölmargra bóka um samfélagið fyrr og nú, menn og málefni. Inn á milli má finna bækur um sérhæfð áhugamál, bækur um bíla og flugvélar, eða jafnvel mjög sérhæfð, eins og traktora. Slík bók barst ritstjórninni fyrir þessi jól. Margt gott má segja um blaðamenn þessa ágæta blaðs, raunar flest, en þó verður að viðurkennast að áhugi þeirra á dráttarvélum er takmarkaður, ef nokkur. Því barst bókin fljótt á borð undirritaðs vegna pistils sem ég skrifaði fyrir nokkrum árum í kjölfar þess að Bjarni Guðmundsson á Hvanneyri skrifaði um gráar Ferguson dráttarvélar sem mörkuðu upphaf vélvæðingar víða til sveita en engin ein gerð dráttarvéla hefur notið viðlíka vinsælda og gráni gamli. Í pistlinum lýsti ég kynnum mínum af gráa Fergusoninum sem strákur í sveit fyrir margt löngu, merkilegum grip sem ólíkt skemmtilegra var að keyra en elta beljurassa víða um grundir, moka flórinn, raka eða rifja, með fullri virðingu þó fyrir þeim ágætu störfum til sveita.
Dætur mínar gáfu mér Ferguson-bók Bjarna í afmælisgjöf árið sem hún kom út og síðar eignaðist ég forláta Ferguson bolla, fagurlega myndskreyttan með þeim gamla gráa við heyvinnslu og annað almennt brúk. Gott er að drekka morgunte úr því væna postulíni eftir að kona mín ákvað að draga úr kaffidrykku en fá sér te í staðinn. Það hefur þýtt mjög aukna tedrykkju af minni hálfu, sem ágætt er. Það vegur upp á móti eilífu kaffiþambi í vinnunni.
Nýja traktorabókin er myndabók, þar sem getur að líta flesta traktora frá upphafi þessara þarfatækja, enda heitir hún Traktorar í máli og myndum. Þar er farið í gegnum sögu þessara mögnuðu tækja sem umbyltu landbúnaði heimsins á 20. öld. Í bókinni er fjallað um ríflega 450 traktora af öllum stærðum og gerðum og mennina á bak við tækin, sem ýmist unnu saman eða tókust harkalega á, eins og þeir kappar og uppfinningamenn, sá írski Ferguson og ameríski Ford.
Slíka bók er gaman að skoða þótt hún verði tæpast tekin með í rúmið, svo stór og þung er hún. Þarna má kynnast gömlum og nýjum græjum, stórum og smáum. Áhugi minn á traktorum er hins vegar ekki almennur. Ég tek ekki sérstaklega eftir traktorum á götum úti, gröfum né öðrum slíkum apparötum. Áhuginn er frekar sagnfræðilegur og þá helst bundinn við gamla traktora þar sem grái Fergusoninn er í öndvegi.
Ég hef heldur ekki hug á að eignast traktor enda hef ég ekkert við slíkt tól að gera, jafnvel ekki gamlan grána. Ég kann auk þess ekkert á vélaviðhald eða viðgerðir, hvað þá að gera upp gamlar búvélar. Ég skil hins vegar þá sem slíkt stunda og ég þykist vita að til sé áhugamannafélag um gamla Fergusoninn – og jafnvel fleiri dráttarvélar, auk þess sem menn aka á traktorsdögum að sumarlagi í heiðursfylkingu, líkt og þeir gera sem fornbíla halda, Bjúkka, Kadillakka og aðrar slíkar gersemar gullaldar bílanna.
Bjarni Guðmundsson hefur raunar skrifað merka bók um annan frumherja meðal traktora, hinn rauða Farmall Cub og aðra bræður hans frá International Harvester. Farmall Cub kynntist ég ekki, enginn slíkur var þar sem ég var sumardrengur í sveit hjá góðu fólki í Skálmardal í Múlasveit, sem nú tilheyrir sameinaðri Reykhólasveit, enda Múlasveitin löngu komin í eyði. Þangað kom hins vegar stærri International Harvester dráttarvél til viðbótar við gráa Fergusoninn meðan ég gegndi þar smalastörfum. Nýi traktorinn, rauður og glansandi þegar hann kom, var allur kraftalegri en Fergusoninn, dísilknúinn í stað bensínvélar þess gráa, með öflug ámoksturstæki og fleira sem vel nýttist bændum. Okkur sumarstrákunum þótti enn skemmtilegra að keyra þann nýja, enda hægt að gefa inn með fótgjöf í stað handgjafar Fergusonarins. Það auðveldaði gírskiptingar að geta sleppt olíugjöfinni í stað þess að rykkjast áfram á fullri handgjöf þess gráa þegar skipt var.
Í minningunni lifir grái Fergusoninn þó fremur en rauði frændinn. Hann var traktorinn sem við strákarnir fengum að keyra fyrst, raunar fyrsta reynsla okkar borgardrengjanna af fullorðinsheimi. Þess vegna skildi ég vel hálfrar aldar gamlan draum tveggja vina sem þeir létu rætast á liðnu sumri. Þeir kölluðu sig vini Ferguson og óku hringinn í kringum landið á tveimur Massey Ferguson traktorum. Annar þeirra var traktorinn sem þeir unnu á í sveitinni fyrir 50 árum. Þeir ætluðu sér hálfan mánuð í hringferðina og styrktu um leið gott málefni með framtaki sínu. Ferðin gekk vel og vöktu þeir athygli hvar sem þeir komu á sínum hægfara farartækjum. Minningar þeirra voru þær sömu og hjá okkur Gústa í sveitinni, sem skiptumst á að reka og sækja kýrnar – og keyra Fergusoninn í Skálmardal. Gústi, Ágúst Ingi Jónsson, blaðamaður og lengst af fréttastjóri Morgunblaðsins, deilir æskuminningum mínum um Fergusoninn gráa líkt og á við hjá fyrrgreindum æskufélögum sem lögðu í hringferðina.
Ólíklegt þykir mér þó að við Gústi endurtökum afrek þeirra enda veit ég lítt um afdrif Skálmardals-Grána en annar traktorinn sem fyrrgreindir félagar óku hringveginn var sá sami og þeir unnu á í sinni sveit. „Það kom aldrei annað til greina,“ sögðu þeir við upphaf ferðarinnar í sumar, „en að fara á traktornum okkar.“ Sá var, að þeirra sögn, af gerðinni Massey Ferguson, tegund 35X. Engin frekari deili kann ég á þeirri gerð dráttarvéla – enda er sagnfræðilegur áhugi minn á dráttarvélum aðeins bundinn forvera þessa Massey Ferguson, þeim herskipsgráa Ferguson – sem vissulega fær sinn verðuga sess í nýju traktorabókinni.
The post Verðugur sess þess gráa appeared first on Fréttatíminn.
