Formaður Byggiðnar segir ríki, sveitarfélög og stórfyrirtæki vera þjófsnauta, með því að semja við þekkta kennitöluflakkara. Hann gagnrýnir að ekki sé búið að setja í útboðsskilmála hjá ríkinu að aðalverktakar taki ábyrgð á undirverktökum sínum. Yfirlögfræðingur hjá Lögreglustjóranum á höfuðborgarsvæðinu tekur í sama streng. Það sé mikill ábyrgðarhluti að ganga til samninga við slík fyrirtæki. Sviðsstjóri hjá ríkisskattstjóra líkir þessu við skipulagða glæpastarfsemi sem tiltölulega fámennur hópur Íslendinga stundi.

Flytja þarf inn þúsundir erlendra starfsmanna á næstu árum. Starfsmannaleigur hugsa sér gott til glóðarinnar en fjöldi þeirra hefur þrefaldast úr 4 í 12 á nokkrum mánuðum en alls starfa um 120 starfsmenn á þeirra vegum í dag. Þá hefur fjöldi erlendra undirverktaka – eða svokallaðra þjónustufyrirtækja áttfaldast, en í fyrra voru um átján slík fyrirtæki með 341 starfsmann á íslenskum vinnumarkaði.
Finnbjörn Hermannsson, formaður Byggiðnar, gagnrýnir harðlega að ríki, sveitarfélög og stórfyrirtæki gangi til samninga við þekkta kennitöluflakkara og undirverktaka með allt niður um sig og sýni þannig ábyrgðarleysi og séu í raun þjófsnautar. Hann veltir fyrir sér hvers vegna ekki sé búið að uppræta kennitöluflakk og hvers vegna ekki sé búið að setja í útboðsskilmála Framvæmdasýslu ríkisins að aðalverktakar taki ábyrgð á undirverktökum sínum.

Lögreglan hefur ekki mannskap

Alda Hrönn Jóhannsdóttir, yfirlögfræðingur hjá Lögreglustjóranum á höfuðborgarsvæðinu, segir að lögreglan hafi ekki nægilegt fjármagn til að sinna þessum málum eins og þyrfti. Hún segir að það veki upp spurningar þegar ríki og sveitarfélög séu að segja upp starfsfólki á lágum launum, til dæmis ræstingafólki, til að semja við verktaka í sparnaðarskyni. Stundum komi tilboð sem séu langt undir kostnaði við að vinna verkin, samkvæmt því sem ríki og sveitarfélög hafi látið uppreikna. Það sé mikill ábyrgðarhluti að opinberir aðilar gangi til samninga í slíkum tilfellum, það veki upp spurningar um á hvaða leið við séum sem samfélag.

Allar starfsmannaleigur og allir skráðir undirverktakar eru í byggingaiðnaði. Öfugt við það sem margir halda hefur ferðaþjónustan ekki nýtt sér slíka þjónustu, samkvæmt upplýsingum frá Vinnumálastofnun. Fiskvinnslan hefur nýtt sér starfsmannaleigur en ekki núna. Undirverktaka er enn ógagnsærri en starfsmannaleigurnar. Undirverktakar geta sótt um undanþágu frá skattskyldu á Íslandi fyrir starfsmenn sína í allt að sex mánuði. Það gerir eftirlitsmönnum Vinnumálastofnunar og stéttarfélaga erfiðara fyrir, að fylgjast með kjörum þeirra.
Finnbjörn Hermannsson segir að sumar starfsmannaleigur hafi farið á svig við lög með því að leigja út iðnaðarmenn en greiða þeim lágmarkslaun verkamanna. Sumir undirverktakar taki þetta hinsvegar skrefinu lengra og í sumum tilfellum sé þetta ekkert annað en skipulögð glæpastarfsemi með tíu kennitölur undir.

Öll byggingafyrirtæki með undirverktaka

Nánast öll byggingafyrirtæki notast við undirverktaka, sum þeirra misnota hinsvegar fyrirkomulagið og eru á gráu svæði eða brjóta lög, Sigurður Jensson, sviðsstjóri hjá ríkisskattstjóra, segir að embættið hafi látið loka nokkrum fyrirtækjum undirverktaka að undanförnu og mál nærri fimmtán fyrirtækja með erlenda starfsmenn hafi verið send skattrannsóknarstjóra vegna gruns um stórfelld skattsvik.
Sigurður Jensson segir að aðalverktakinn sé yfirleitt með allt sitt á hreinu og haldi ímynd sinni hreinni út á við og skili ársreikningi á réttum tíma. Öll starfsmannamál fari hinsvegar í gegnum undirverktaka, oft vafasama menn sem séu hreinlega ráðnir til verksins. Þeir skili svo engum gjöldum til samfélagsins og greiði svört laun. Þetta séu fyrirfram skipulögð félagsleg undirboð og skattsvik. Stundum sé um að ræða keðjur undirverktaka sem allar vinna sama verkið. Fyrirtækið skili engum vaski og þegar það fer að hitna undir því skipti það um kennitölu en haldi uppteknum hætti.

Sigurður Jensson segir að þetta sé í raun skipulögð glæpastarfsemi þar sem fámennur hópur íslenskra manna ræður ferðinni. Það sé alveg ljóst þegar boðið sé í sum verk að ætlunin sé ekki að borga gjöld af rekstrinum. Hann segir enga launung á því að löggjafinn þurfi að herða kröfurnar í þessum efnum, bæði hvað varðar kennitöluflakk og aðgang að virðisaukanúmeri og ábyrgð yfirverktaka á undirverktökum. Núverandi fyrirkomulag bjóði hættunni heim.

En það er ekki bara verið að ræna sköttum og gjöldum. Það er oft verið að ræna kaupi verkafólksins sem vinnur störfin, það er oftast að fá miklu lægri laun en því ber og stundum býr það við óviðunandi aðstæður sem það þarf að greiða vinnuveitendum sínum fyrir.

Of róttækt frumvarp, að mati ráðherra

Karl Garðarsson, þingmaður Framsóknarflokks, hefur lagt fram frumvarp um kennitöluflakk á Alþingi. Þar eru lagðar til breytingar á lögum um hlutafélög og einkahlutafélög þess efnis að stjórnendur megi ekki hafa verið í forsvari fyrir tvö eða fleiri gjaldþrota fyrirtæki á þriggja ára tímabili. Ragnheiður Elín Árnadóttir iðnaðar og viðskiptaráðherra sagði við Ríkisútvarpið af því tilefni að hún styddi ekki frumvarpið, það væri of íþyngjandi fyrir nýsköpun. Staðið hefur til í nokkur ár að ráðuneytið sjálft kæmi fram með frumvarp um málið en það hefur ekki enn litið dagsins ljós.
Finnbjörn Hermannsson segir að það sé lítil nýsköpun fólgin í kennitöluflakki enda sé það síður en svo nýtt af nálinni. Þarna sé einungis um að ræða skipulagða brotastarfsemi og aumt að ríkisvaldið vilji ekki ráða bót á því.
„Það er aumt til að vita að stórfyrirtæki á Íslandi, fjárfestingafélög og aðrir sem nýta sér þessar glufur í íslensku skattakerfi séu svo andfélagslega sinnuð sem raun ber vitni,“ segir Finnbjörn Hermannsson, ómyrkur í máli. „Það er ekki mikil samfélagsleg ábyrgð í slíkri hegðun. Með þessum hætti er verið að grafa undan launum okkar félagsmanna. Iðnlöggjöfin og fagréttindi eru fótum troðin af þessum fyrirtækjum og miklar líkur eru á að þessum starfsmönnum séu ekki greidd þau laun sem þeim ber.”

The post Skipulögð glæpastarfsemi í byggingabransanum appeared first on Fréttatíminn.

„Ég er farinn að spyrja mig hvort ég sé í góðum höndum í íslenska heilbrigðiskerfinu,“ segir Svanur Pálsson sem greindist með sjaldgæfa tegund af krabbameini fyrir ári. Hann hefur ítrekað orðið fyrir barðinu á mistökum á Landspítalanum og segist hugleiða að flytjast búferlum til Svíþjóðar.

Svanur Pálsson greindist með Sezary heilkenni í fyrra en það er afar sjaldgæft eitilfrumukrabbamein, en þetta er fyrsta íslenska tilfellið sem vitað er um. Hann hefur verið óvinnufær og barist fyrir lífi sínu í meira en ár, meðal annars hefur hann gengist undir erfið mergskipti í Svíþjóð, þar sem hann dvaldi í þrjá mánuði.

Fyrstu mistökin sem Svanur varð fyrir var þegar hæð og þyngd var víxlað við lyfjagjöf og hann fékk tvo skammta af krabbameinslyfjum, sem voru rangt út reiknaðir vegna þess. „Þeir reiknuðu sem sagt skakkt, þannig að ég var metri á lengd og 175 kíló. Það er auðvitað mjög fyndið, en afleiðingarnar hefðu getað verið skelfilegar.“
Hann þarf vikulega að láta taka úr sér blóðsýni svo hægt sé að fylgjast með stöðunni. Í eitt skipti var hann í læknaviðtali fyrir sýnatökuna. Þá sér læknirinn að það er búið að taka blóðsýnið þann daginn. Þegar farið var að skoða málið kom í ljós að blóðsýni úr öðrum sjúklingi höfðu verið skráð í læknaskýrsluna hans fyrir mistök.

„Þá var tekið mergsýni úr mér fyrir nokkru. Ég var orðinn þreyttur á að bíða eftir svari, þegar það voru liðnar þrjár vikur, og ég hringdi út til Svíþjóðar en þá kom í ljós að sýnið hafði aldrei borist frá Íslandi. Frekari eftirgrennslan leiddi í ljós að DHL hafði aldrei fengið sýnið. Það virðist því hafa týnst á Landspítalanum,“ segir Svanur. „Mér skilst á hjúkrunarfræðingi á deildinni að ég hafi verið einstaklega óheppinn. Mér finnst hinsvegar ekki hægt að horfa þannig á málið.” Hann bendir á að tíminn sé afar dýrmætur í slíku veikindastríði. Nú bendi allt til þess að krabbameinið sé komið aftur í húðina. „Og mergsýni er töluvert inngrip fyrir sjúklinginn og líka kostnaðarsamt sýni,“ segir Svanur. „Ekki bara fyrir heilbrigðiskerfið heldur þurfa sjúklingar líka að greiða fyrir það. En þrátt fyrir að sýnið hafi týnst hefur enn ekki verið boðin endurgreiðsla. Á Íslandi er ætlast til að sjúklingarnir haldi utan um kerfið, en ekki öfugt,“ segir hann. Sem dæmi um það þurfti hann sjálfur að sjá um að útvega tvær nauðsynlegar bólusetningar sem þurfti eftir að hann sneri aftur til Íslands, eftir mergskiptin í Svíþjóð.

Svanur og eiginkona hans íhuga alvarlega að flytjast búferlum til Svíþjóðar: „Þetta er stórt skref og stór ákvörðun, en nú er traustið á kerfinu að hverfa og mér líður ekki eins og ég sé í öruggum höndum eftir að ég kom heim,“ segir Svanur. „Í Svíþjóð eru læknar með reynslu af þessum sjúkdómi, það er minna álag á starfsfólki og meira úrval af lyfjum. Næstu vikur munu líklega fara í það hjá okkur fjölskyldunni að velta fyrir okkur kostum og göllum og vega og meta hvort landflótti sé raunhæfur kostur.“

Ljósmynd/Úr einkasafni

The post Mergsýnið týndist á Landspítalanum – Traustið á heilbrigðiskerfinu farið appeared first on Fréttatíminn.

Þegar Sigurður Ingibergur Björnsson sá myndskeið af portúgalska nautabananum Diego Ventura ákvað hann samstundis að læra list portúgalsks nautaats. Sigurður hefur alla tíð verið hestamaður og hefur síðustu ár kynnt sér ólíkt samband mannsins við hestinn út um allan heim. „Ég hef mikinn áhuga á að skoða sögu hestamennsku, enda tel ég að maðurinn hafi þá fyrst hætt að vera dýr sjálfur þegar hann fór á hestbak.“

Portúgalskt nautaat segir Sigurður ólíkt því spænska að mörgu leyti. Nautabaninn er á hestbaki en stendur ekki á tveimur jafnfljótum. Atið snýst ekki um að drepa nautið heldur að sigra það með því að stinga í það fimm spjótum. Sigurður segir spjótin ekki særa dýrið alvarlega, því spjótin nái bara rétt í gegnum húðina. Leiknum lýkur svo með að átta menn koma inn á leikvanginn og yfirbuga dýrið með handafli. „Á Spáni gengur leikurinn út á að nautabaninn drepur eða verður drepinn. Það er ekki raunin hér.“ Í Portúgal er ólöglegt að nautið sé drepið í nautaatshringnum, en nautunum er venjulega slátrað stuttu eftir atið.

Jorge D’Almeida þjálfar Sigurð í atinu. Sá á að baki fleiri en 1500 nautaöt. Sonur hans er einnig þekktur nautabani sem hefur tekið þátt í nautaati um 300 sinnum, en þetta sport gengur oft í ættir. Sigurður segir að ekki hafi verið hægðarleikur að fá Diego til að kenna sér. Nautaatsheimurinn sé lokað samfélag og fæstir í nautaatinu tali ensku.

Nautaat hefur lengi verið umdeild hefð í Evrópu og berjast dýraverndarsinnar fyrir því að sportið verði bannað vegna slæmrar meðferðar á nautunum.
„Ég hef pælt í siðferðislegu hliðinni á þessu en ekki myndað mér fasta skoðun. Mér virðist þó mikil virðing borin fyrir nautunum sem fara í hringinn. Nautin lifa fram að ati eins og konungar, frjáls í haga og fá nóg að éta. Þau lifa raunar miklu lengur en naut sem eru alin til manneldis.“ Hann segir nauti aldrei hleypt í hringinn nema dýralæknir sé búinn að votta að nautið sé stálhraust. Nautið megi ekki vera meitt á nokkurn hátt eða búið að missa sjón.

Hið næma Lucitano-hestakyn, sem þjálfað er sérstaklega til nautaats, heillar Sigurð mest við sportið. Hestunum er nær eingöngu stjórnað með fótunum í stað þess að þeim sé stýrt með taumi. Sigurður mun fyrst keppa í nautaati í maí, en þá á hann bókaða tvo bardaga. Hann verður þá líklega fyrsti Íslendingurinn til að keppa í portúgölsku nautaati.

The post Fyrsti íslenski nautabaninn appeared first on Fréttatíminn.

Smári McCarthy segist ekki halda að hreyfing Pírata sé að klofna, þetta sé ekki mjög djúpstæður ágreiningur í raun, einungis vaxtarverkir þótt upphrópanir og æsingur fylgi umræðunni

Smári McCarthy, einn stofnenda Pírata, segist þeirrar skoðunar að enginn þingmaður ætti að sitja lengur en tvö kjörtímabil á þingi. Meirihluti þingsins ætti í rauninni að fara og taka þátt í samfélaginu. Hann segir að þar sem engar reglur séu um það, sé ósanngjarnt að Birgitta Jónsdóttir ætti að víkja frekar en aðrir. Hann segist telja að reynsla Birgittu muni nýtast Pírötum vel.

Smári, sem er búsettur í Bosníu og vinnur um alla Austur-Evrópu og Mið-Asíu, segir líklegt að hann muni gefa kost á sér til setu á Alþingi, en íslensk stjórnmál freisti hans þó álíka mikið og farsótt í augnablikinu. „Ég er í mjög góðri og árangursríkri vinnu hér úti, og þarf að gera upp við mig fljótlega hvort ég fórni þeirri vinnu í veikri von um að geta hjálpað við að koma íslenskum stjórnmálum í betri farveg.“

Varðandi ágreining um stjórnarskrármálið segir Smári að Píratar hafi tekið mjög sterka afstöðu með þeirri stjórnarskrá sem Íslendingar hafa þegar samþykkt í þjóðaratkvæðagreiðslu. „Við höfum einsett okkur að koma henni í gegn. Núverandi ríkisstjórn hefur einsett sér að vanvirða vilja almennings. Þannig að það er ljóst að nýja stjórnarskráin fari ekki í gegn á þessu kjörtímabili. Píratar hafa þá tvo valkosti. Að vera með uppsteyt og mótlæti við jafnvel jákvæðum breytingum í millitíðinni, eða að reyna að vinna að jákvæðum endurbótum. Ég hallast að síðari nálguninni því það er möguleiki á minniháttar endurbótum til skamms tíma – jafnvel þótt það reynist tilgangslaust til lengri tíma litið,“ segir Smári McCarthy.

The post Stjórnmálin freista mín álíka mikið og farsótt appeared first on Fréttatíminn.

„Dauði eða andlát eru endalok virkrar starfsemi lifandi veru,“ segir skilgreining wikipediu á fyrirbærinu. Eftir því sem árum fjölgar og reynslan af virkri tilvist, lífi, bætist í sarpinn þá hvarflar hugur okkar flestra á stundum að endalokunum. Eða eru það endalok? Ég heyrði af „endalokum“ einnar mannveru um daginn. „Ljósið“ slokknaði óforvarandis við dagleg störf. Var á „besta“ aldri. Hafði verið heil og væn mannvera sem gaf ríkulega til alls lifandi í kring. Óvænt. Áfall fyrir ástvini og aðra nákomna. „Ljósið“ var hluti af samfélagi „ljósa“ í sveitarfélagi úti á landi.

„…þegar allt kemur til alls er það skilningur okkar á dauðanum sem ákveður svörin við öllum þeim spurningum sem lífið leggur fyrir okkur. Af þessu leiðir nauðsyn þess að búa sig undir hann.“ Þessi orð eru höfð eftir Dag Hammarskjöld. Dag var sænskur hagfræðingur og diplómat sem gegndi síðustu ár ævi sinnar starfi framkvæmdastjóra Sameinuðu þjóðanna. Hann lést í flugslysi árið 1961, aðeins 54 ára. Hann var á leiðinni að „miðla málum“ í deilum í Norður-Ródesíu, nú Zambíu. Flestir eru á því að „ljós“ hans hafi verið skotið niður ásamt fimmtán öðrum sem voru um borð í Douglas DC-6 vélinni. Ljós Dags var andlegt og fallegt, menn eru almennt sammála um að hann hafi verið harmdauði fyrir heiminn. Ljós hans slokknaði við dagleg störf. Daglega þjónustu við aðra.

Á þeim árum sem ég starfaði fyrir Sameinuðu þjóðirnar minnist ég þess hversu mikil áhersla var lögð á það hjá Alþjóðaheilbrigðisstofnuninni (WHO) að bæta fremur lífi við árin en árum við lífið. Að „ljósið“ megi lýsi sem best á meðan logar. Að hvetja „eldinn“ svo bruni hans megi leiða gott eitt af sér á meðan tírir. Deildinni, sem hafði með áhrifaþætti „ljóssins“ að gera, var á þeim árum stýrt af auðmjúkum og góðum íslenskum manni, Guðjóni Magnússyni. Hann líkt og Dag var í þjónustustörfum fyrir okkur öll.

„Ljósin“ okkar eru einungis hverfulir neistar af sama báli. Hvernig eldstæði okkur er valið er ekki okkar val en hvað við setjum á eld okkar, hvernig við ræktum hann og hvert við beinum honum er á okkar valdi. Hvernig við þjónustum bálið. Hann logar, heimsloginn.

Myrkur í ljósi

Tilfinningin tær sem lind
tendrar glóð í hjarta.
Hugi hvatur málar mynd
af mannúð heimsins; bjarta.

Ef lifað er með ljósri brá
og löngun góðra verka,
snúast syndir þrungnar þrá
þvert í dyggðir sterkar.

Dauðinn hvata lífi ljær
og leggur drög að tilvist.
Í ljósri dimmu lífið grær
í myrkur dagsins þyrstir. (hu)

The post Héðinn Unnsteinsson: Dauðinn appeared first on Fréttatíminn.

„Við byrjuðum að hittast fyrir fimmtíu árum þegar við vorum ungir og miðbærinn lítill og líflegur og allir unnu niðri í bæ. Við byrjuðum á kaffihúsi sem hét Tröð, færðum okkur svo á Hressingarskálann þegar Tröð lokaði og síðar á Torfuna, sem þá var og hét. Nú hittumst við á kaffihúsinu Víkinni í Sjóminjasafninu,“ segir Baldvin Jónsson, einn úr gömlum vinahópi sem kallar sig Félag íslenskra grjónapunga, eða FÍGP. Stundum mæta fimm og stundum fimmtán á Kaffihúsið Víkina í hádeginu. Hefðin að hittast í hádeginu hefur haldist í 50 ár og lifað lengur en kaffihúsin sem þeir hittast á.

Aðspurðir hvað hafi helst verið rætt síðustu hálfu öldina segja þeir það lengi vel hafa verið íþróttamennsku og kvenfólk, „en nú erum við orðnir svo gamlir að við tölum ekki lengur af neinni reynslu um þau efni.“
Hópinn segja þeir haldast saman á því að enginn sé skuldbundinn til að mæta, þeir geri það bara af löngun.

Á vegg við hliðina á borði þeirra félaga á Víkinni hanga myndir af látnum félögum úr hópnum, þeim Hermanni Gunnarssyni sjónvarpsmanni og Bergi Guðnasyni lögfræðingi.
„Hemmi var svolítið límið í hópnum og talaði langmest af öllum. Nokkrir hérna opnuðu varla kjaftinn í hádeginu fyrr en hann féll frá,“ segja vinirnir hlæjandi.

Guðföður hópsins vilja þeir nefna Axel Sigurðsson póstfulltrúa, enda hafi hann fundið upp á nafni hópsins og samið reglur fyrir hann. Hópurinn átti 50 ára stórafmæli í fyrra, en aðspurðir hvað hafi verið gert í tilefni þess segjast þeir nú bara hafa fengið sér desert eða koníaksglas eftir matinn en ekki breytt meira út af vananum.

Límið í félagsskapnum segja þeir þessa góðu, traustu vináttu. „Vináttan er meira virði en allt annað í veröldinni, enda eitthvað sem maður eignast en getur ekki keypt,“ segir Baldvin Jónsson, einn úr hópnum. Þetta Félag íslenskra grjónapunga sé jafnframt ávallt reiðubúið að aðstoða ef einhver þeirra þarf á stuðningi að halda.

The post Grjónapungar í hálfa öld appeared first on Fréttatíminn.

Þegar bankastarfsmennirnir Þóra Leifsdóttir og Noland Williams hittust á bar í London fyrir fimm árum voru þau bæði fráskilin með tvö börn. Bankahrunið hafði tekið sinn toll og hremmingar í einkalífinu gáfu ekki tilefni til mikillar bjartsýni. Í dag eiga þau saman fjögur börn og njóta hverrar stundar eftir kúvendinguna sem líf þeirra tók þetta örlagaríka kvöld.

Nolan Lorenzo Williams hafði unnið hjá Goldman Sachs bankanum í London í sextán ár en handan við hornið voru skrifstofur Landsbankans, þar sem Þóra Leifsdóttir var starfsmaður. Þau höfðu aldrei hist fyrr en ósköp hversdagslegt kvöld fyrir fimm árum þegar þau álpuðust óvart inn á sama bar í hverfinu.

„Ég var ekki á leiðinni í samband og reyndi að hrista hann af mér,“ segir Þóra en tilraunir hennar báru bersýnilega ekki árangur. „Ég gerði honum það ljóst að ég væri með algjöran pakka á bakinu, væri nýskilin og ætti tvö börn. Honum fannst það nú ekki mikið mál,“ segir hún og Nolan hlær.

Þóra fullyrðir að eftir fyrstu kynnin hafi hún ákveðið að láta hann eiga sig, hún þyrfti að jafna sig eftir sambandsslitin og ekkert vera að líta í kringum sig. Hún hafði búið með fyrrum sambýlismanni sínum í 12 ár og átti með honum dæturnar Birtu Maríu og Júlíu Ósk. Sambandinu lauk skyndilega og við það varð mikil óvissa með hvernig framhaldið yrði þarna úti í London.

„Mánuði síðar varð ég samt svo forvitin að ég sendi Nolan skilaboð. Við hittumst aftur og höfum verið óaðskiljanleg síðan.“
Nolan segir samband þeirra hafa þróast mjög hratt eftir það. „Okkur leið strax vel saman. Ég hafði góða tilfinningu fyrir þessu og efaðist aldrei um að lífið væri að taka rétta stefnu. Maður finnur það svo sterkt þegar eitthvað er rétt. Eitt leiddi að öðru og skömmu síðar vorum við farin að búa saman,“ segir hann.

Ástin var kærkomin

Nolan hafði flutt frá Karíbahafinu til London 20 árum áður til þess að spila sem atvinnumaður í krikket. Hann eignaðist síðan drengina Dylan og Jordan með fyrri eiginkonu sinni. Áður en hann flutti til London vann hann sem lögreglumaður í Karíbahafinu og við það kviknaði áhugi hans á rannsóknum. Áhuginn þróaðist þegar hann fetaði sig inn í bankageirann en þá voru það efnahagsbrot og fjársvik sem hann eltist við að uppræta.

Þóra vann hjá Landsbankanum í London á sviði útlánaeftirlits og áhættustýringar. Eftir hrunið urðu talsverðar breytingar á vinnuhögum hennar. Bankinn var tekinn yfir af ríkinu en hún starfaði áfram fyrir slitastjórnina.

Ástin var kærkomin inn í líf Þóru og Nolans og það var mikið gleðiefni þegar þau komust að því að þau ættu von á barni. Eftir stutt samband voru þau trúlofuð og héldu til Íslands til að giftast.
„Í Íslandsferðinni fór Nolan í atvinnuviðtal og var boðin vinna,“ segir Þóra. Nýgiftu hjónin voru full bjartsýni og létu verða af því að flytja til Íslands aðeins mánuði síðar. Þóra starfaði áfram fyrir slitastjórn Landsbankans en Nolan var ráðinn til hugbúnaðarfyrirtækisins Hugvits GoPro. Litla dóttir þeirra, hún Olivia, sameinaði fjölskyldurnar og batt þau öll saman. Synir Nolans héldu áfram að búa hjá móður sinni í London en koma reglulega til Íslands í frí.

Aldrei verið atvinnulaus áður

Nolan er opinskár og ófeiminn og gekk vel að aðlagast á Íslandi. Hans sérsvið hefur verið að fyrirbyggja og rannsaka efnahagsbrot, innherjasvik og peningaþvætti sem og aðra rekstraráhættu. Eftir eitt og hálft ár hjá GoPro bauðst honum ný staða hjá Credit Info, þar sem tækifæri fólust í samruna tveggja fyrirtækja. Nolan átti að leiða það verkefni en þegar á leið varð ekkert af samruna fyrirtækjanna og Nolan endaði atvinnulaus í fyrsta sinn í áratugi.

„Það var alveg ný staða að þurfa að leita mér að vinnu. Ég hafði alltaf haft nóg að gera.“
„Flest fyrirtækin sem hann leitaði til voru uppnumin yfir starfsferli hans en á einhvern hátt þótti reynsla hans sérhæfð og framandi,“ segir Þóra.
„Ég myndi ekki segja að ég væri mjög sérhæfður en ég komst að því að það er ekki algengt hjá íslenskum fyrirtækjum að vinna með fyrirbyggjandi hætti gegn fjársvikum. Mögulega er það viðkvæmt í litlu samfélagi. Fyrirtækin voru ekki með forvarnarstefnu eða viðbragðsáætlun í þessum málum og voru rög við að sýna starfsmönnum sínum tortryggni með því að leita sér þekkingar um fjársvik,“ segir Nolan.

„En málið er að fyrirtæki og stofnanir verða að hafa fyrirbyggjandi stefnu svo þau þurfi ekki að kynnast vandamálinu af eigin raun. Þau þurfa að hafa verklagsreglur og eftirlit í lagi. Mín nálgun er því alltaf að hvetja til fyrirbyggjandi úrræða.“

Stefið er kunnuglegt úr umræðunni um efnahagsglæpina sem framdir voru í aðdraganda bankahrunsins, þegar innherjaviðskipti voru stór hluti af vandamálinu. Og það hljómar kaldhæðnislega að maður með sérfræðikunnáttu í rannsóknum fjárglæpum hafi ekki fengið vinnu á Íslandi eftir bankahrun.

Í atvinnuleitinni rak Nolan sig á að fyrirtækin væru rög við að ráða hann vegna þess að hann talaði litla íslensku. „Og hann fékk nokkrum sinnum að heyra það, að honum hefði boðist starfið ef hann bara talaði málið. Samt fara nú samskipti fólks hjá stórum fyrirtækjum oft fram á ensku,“ segir Þóra.

Aðspurður um hvort litarháttur hans gæti mögulega hafa verið hindrun í atvinnuleitinni, kemur hik á Nolan. „Ég þori ekki að fullyrða um það því litur og uppruni fólks ætti auðvitað ekki að hafa nein áhrif á það hvort það fær að iðka það fag sem það hefur sérhæft sig í.“

Þóra bætir við að Nolan hafi þó fengið nokkrar undarlegar athugasemdir um litarhaft sitt. „Einn maður sem hann fundaði með fullyrti að hann teldi hann sennilega vera hæst setta svarta einstaklinginn á Íslandi.“

„Ég get samt ekki sagt að litarhaftið sé sérstök hindrun því ég hef líka kynnst írskum manni sem var að glíma við samskonar vandamál og ég á íslenskum vinnumarkaði. Mín upplifun er að útlendingar séu kannski framandi og að hindranirnar fyrir að ráða þá til starfa séu frekar af menningarlegum ástæðum en vegna litarháttar.“ Nolan telur þó að slík viðhorf séu á algjöru undanhaldi og mögulega algengari hjá eldri kynslóðinni. Yngra fólk hafi í ríkari mæli haft tækifæri á að stunda nám og vinnu í útlöndum og þar af leiðandi kynnst fólki úr ólíkum menningarheimum.

Stórundarleg meðganga

En þó atvinnuleitin gengi hægar fyrir sig en hann hafði vonað, þá var margt til að gleðjast yfir. Þau Þóra höfðu rætt um að það gæti verið gaman að eignast annað barn saman. Dóttir þeirra var komin á annað aldursár og hjónin ákváðu að reyna að eignast eitt í viðbót og þar af leiðandi sjötta barnið í fjölskyldunni. Þá ættu þau öll eitt alsystkini og það væri gott fyrir Oliviu að alast upp með barni á svipuðum aldri.

„Það tók ekki langan tíma áður en Þóra varð ólétt aftur. Við urðum auðvitað himinlifandi. Hún sagði reyndar strax að það væri eitthvað óvenjulegt við þessa meðgöngu,“ segir Nolan.
Þóra glottir og útskýrir að morgunógleðin og syfjan hafi verið margföld á við það sem hún upplifði á fyrri meðgöngum.
Þegar hjónin fóru að hitta fæðingalækni til að fara í snemmsónar, tók ung kona á móti þeim sem var að þreyta frumraun sína í sónarmyndatöku. Sú var undarleg á svipinn þegar hún skoðaði Þóru og ákvað að kalla á sérfræðing til að athuga hvort það gæti mögulega verið að börnin væru tvö. Þóru og Nolan var eðlilega brugðið en héldu ró sinni þar til skoðunin hélt áfram. Þá komu í ljós skýringar á heiftarlegri morgunógleði Þóru. Börnin voru þrjú.
Þau skellihlæja bæði þegar þau rifja læknisheimsóknina upp. „Við gátum ekkert gert nema hlæja. Í marga daga á eftir gátum við ekki horfst í augu öðruvísi en að skella upp úr. Þetta var svo fyndið og ótrúlegt,“ segir Þóra. „Og það voru bara okkar viðbrögð, okkur fannst þetta alveg rosalega skemmtilegt. Þrátt fyrir að þetta væri erfitt var ég mjög hraust og meðgangan gekk eins og í sögu.“
Afar sjaldgæft er að konur verði óléttar af þríburum með náttúrulegum hætti. En Nolan þarf víst að taka á sig hluta af sökinni því frjósemi er mikil í fjölskyldunni hans og fjölburar algengir. Auk þess er hann sjálfur hluti af 36 systkina hópi. „Þó að það sé nú ekki algengt í dag þá hefur fólk úr Karíbahafinu alltaf átt stórar fjölskyldur,“ segir Nolan. „Og það eru líka tvíburar í fjölskyldu Þóru.“

Fyrir hálfu ári voru þau Leó Leifur Þór, Lorenzo Þór og Ísabella Guðleif tekin með keisaraskurði eftir tæplega átta mánaða meðgöngu. Heilbrigð og hraust og undurfögur.
„Þó allt hafi gengið vel fyrir sig þurfti þvílíkan mannfjölda á skurðstofuna til að taka á móti börnunum. Ég taldi ég tuttugu starfsmenn þegar mest var,“ segir Nolan.

Býður fram krafta sína

Eftir fjölgunina í fjölskyldunni mátti allt heimilisfólkið venjast talsvert breyttum lifnaðarháttum og reiða sig á mikla hjálp frá nánustu ættingjum. Systir Nolands flaug frá Karíbahafinu til að aðstoða þau með ungbörnin fyrstu mánuðina og móðir Þóru er einnig daglegur gestur á heimili þeirra.
Börnin braggast vel og eru augljóslega mjög sterkir og ólíkir persónuleikar. Öll eru enn á brjósti og það þarf því gott skipulag til að halda utan um brjóstagjafir, svefntíma bæði foreldra og barna á heimilinu. „En þetta gengur eins og í sögu,“ segir Þóra.

Nolan hefur stofnað sitt eigið ráðgjafafyrirtæki og hefur haldið námskeið fyrir einstaklinga og fyrirtæki í samvinnu við Háskólann í Reykjavík. Hann býður fram krafta sína í rannsóknir og forvarnir gegn fjársvikum og segist þegar hafa fengið fjölmargar fyrirspurnir. „Ég held ég hafi þurft að fara í gegnum djúpan dal til að finna mína hillu. Mig hafði lengi langað til að vinna sjálfstætt en alltaf verið bundinn einhverjum vinnustað. Nú býð ég upp á fræðslu og aðstoð við rannsóknir og fólki er frjálst að hafa samband við mig. Ég var að klára stutt námskeið á fundi Félags innri endurskoðenda. Eftir að ég fór af stað hef ég skynjað mikinn áhuga fólks og fengið sterk viðbrögð. Ísland er mitt heimaland og hér mun ég byggja okkar framtíð, þó það taki einhvern tíma,“ segir Noland, áður en hann rýkur upp til að sækja Ísabellu litlu sem var að vakna.

Nolan mun halda námskeið á Grand Hótel 15. apríl meðal annarra sérfræðinga, m.a. frá London í Anti-money Laundering, Fraud og compliance.

Meira um fyrirtæki Nolands á: theriskconsultancy.com

The post Eignuðust fjögur börn á þremur árum appeared first on Fréttatíminn.

„Ég er með lítinn, góðan og ljúfan dreng, 4,5 ára, sem er mjög skýr og duglegur strákur. Hann á erfitt með sig þegar hann er með öðrum börnum… sama hvort hann er heima að leika með einum strák, með frænkum sínum eða í leikskólanum. Hann aðlagast þeim ekki, vill stjórna og getur breyst í lítið skrímsli sem meiðir hina krakkana. Ég reyni að tala við hann en þá er eins og hann detti í annan gír, eins og þær segja í leikskólanum.

Hann meiðir líka litlu systur sína, sem er 19 mánaða, sem honum þykir rosalega vænt um en það er ekki eingöngu afbrýðisemi… var áður alveg eins í skapinu. Mig langar að taka í taumana núna þar sem eldri börnin mín virðast frekar félagsfælin en félagslynd. Hvernig get ég kennt honum að leika sér fallega og vera góður við vini sína.

Það er ekki alltaf auðvelt að vera drengur sem vill bara vera úti að hjóla eða í boltaleik en á að vera inni að föndra enda kann hann varla að teikna Óla prik ennþá“

Heil og sæl, kæra móðir og hjartans þakkir fyrir bréfið þitt.

Mér sýnist þú eiga öflugan strák sem glímir við vanda í samskiptum og hegðun bæði heima og heiman. Slíkt er ekkert einsdæmi fyrir fjögurra og hálfs árs strák, fæddan fremur seint í árinu sem vinnur ekki með honum. Að auki er kynjamunur þekktur á þessum aldri þar sem drengir eru seinni en stúlkur hvað varðar félagsþroska, fínhreyfingar og úthald og fleira. Því passa margir drengir ekki í box skólakerfisins þegar þeir kjósa hreyfingu og frelsi fremur en rólegheit í föndri og annarri handavinnu. Þar er ekki við drengina að sakast heldur box sem henta þeim ekki.

Hegðun – hvenær er vandi fyrir höndum?
En – drengurinn þinn er á mikilvægu aldursskeiði fyrir hegðunarmótun og tímabært að meta stöðuna. Stefnir hann í jákvæða þroskaátt eða stefnir hann í hegðunarvanda? Öll börn geta verið erfið en aðvörunarljós kvikna ef barn er mjög hvatvíst og ofsafengið, í miklum mótþróa og óhlýðni, meiðir aðra og skemmir hluti og heimtar stöðuga athygli. Þarna er hreinskiptið samtal við leikskólann best – eins og þú hefur gert. Miðlið áfram upplýsingum til að meta málin og skoðið líka hvort hægt sé að breyta aðstæðum, heima eða í leikskólanum, til að auðvelda honum lífið. Leikskólinn er líka fyrsti aðilinn til að meta með foreldrum hvort inngrip eins og sálfræðingsmat geti gagnast. Það er sjálfsagt að þiggja slíkt og engu að tapa. Greining er góð leið sem eykur skilning allra á þörfum barnsins og hjálpar með næstu skref.

Hann ræður ekki við sig
En það er að sjálfsagt herða uppeldisróðurinn. Mundu að samtöl og áminningarræður fara inn um annað eyrað og jafnfljótt út um hitt hjá börnum á þessum aldri og loforð um betri hegðun fýkur út í buskann. Samt vilja öll börn vera „góð“ eins og við segjum og þinn drengur er fullur vilja en vanmáttugur með eigin sjálfstjórn. Þess vegna gerir þú best með að taka stjórnina af honum áður en hann missir sig og klúðrar öllu saman – slíkt staðfestir bara að hann sé ómögulegur. Láttu honum ganga vel með að stýra og leiða hann í erfiðu aðstæðunum.

Hrós og nálægð
Hann þarf á því að halda að takast vel til og fá hrós og athygli frá þér og umhverfinu fyrir vikið. Til dæmis getur þú verið með þeim systkinum í leik til að geta hrósað honum oft og vel fyrir frábæra hegðun – en haldið þeim í sundur ef þú ert ekki í nágrenninu. Vertu líka nálægt þegar hann er með vin eða frænkur hjá sér og gríptu inn ef þú skynjar að eitthvað sé að fara illa. Hjálpaðu honum að finna dót sem hann vill leyfa öðrum að leika með eða dót sem virkar vel í samleik. Ef hann vill fremur vera einn, skaltu ekki gagnrýna hann fyrir það. Bæði börn og fullorðnir eru misfélagslynd og það er allt í lagi.

Margt smátt hjálpar
Svo eru það smáatriðin sem þú getur líka stjórnað. Hann þarf reglu og rútínu á heimilinu og kærleiksríka athygli þegar allt gengur vel. Hann þarf nægan svefn, hollan mat og breyting á mataræði hefur hjálpað mörgum börnum mikið. Hreyfing utandyra og bað fyrir svefninn hjálpar mörgum.

Þér dettur örugglega margt fleira í hug, kæra móðir og gangi þér og ykkur í fjölskyldunni allt í haginn. Þín Magga Pála

The post Magga Pála: Erfitt að vera drengur… appeared first on Fréttatíminn.

Markaðsvirði hlutafjár HB Granda hækkaði um 13,3 milljarða í fyrra. Fyrirtækið skilaði 5,1 milljarði í hagnað og af honum ætla eigendurnir að greiða sér 3 milljarða í arð. Samanlagður hagur þeirra af arðgreiðslum og hækkun hlutabréfa er 16,3 milljarðar. 

Eigendur HB Granda ætla að borga sér 3.038 milljón krónur í arð í vor vegna góðrar afkomu fyrirtækisins í fyrra. Þá skilaði HB Grandi 5.133 milljón krónum í hreinan hagnað, um 17 prósent af veltu. Til samanburðar þá greiddi fyrirtækið um 1.057 milljónir króna í veiðigjöld á síðasta ári. Eigendurnir fá því í arðgreiðslur næstum þrisvar sinnum hærri upphæð en þeir borga til þjóðarinnar sem endurgjald fyrir auðlindina sem fyrirtækið nýtir.

Ef þetta dæmi er notað má segja að arðurinn af auðlindinni skiptist í grófum dráttum þannig að þjóðin fær 25 prósent en kvótakóngarnir 75 prósent.

Gróði vegna lág gengis krónu

En arðgreiðslurnar eru ekki eini mælikvarðinn á hag eigenda sjávarútvegsfyrirtækja. Í fyrra hækkaði markaðsvirði hlutabréfa í Granda úr 61,6 milljarði króna í 74,9 milljarða króna. Hækkunin nemur um 13,3 milljörðum króna.
Þessi mikla hækkun ræðst af nokkrum þáttum. Ódýr aðgangur að auðlindinni er vissulega einn þeirra, en núverandi stjórnvöld hafa lækkað veiðigjaldið á undanförnum árum og gefið sterklega í skyn að þau ætli sér alls ekki að hækka þau. Af öðrum ástæðum má nefna lækkun olíuverðs á heimsmarkaði, hóflegar launahækkanir á atvinnumarkaði, vísi að eignabólu vegna innilokunar fjár í fjármagnshöftum og fleiri slík atriði. En veigamesti þátturinn er lágt gengi íslensku krónunnar, sem hefur ekki aðeins dregið mikinn fjölda ferðamanna til landsins heldur skilað eigendum sjávarútvegsfyrirtækja gríðarlegum hagnaði. Það mætti því kalla stóran hluta af auknum hag kvótakónga gengishagnað, þeir njóta lækkunar gengis krónunnar á sama tíma og lækkunin skerðir hag meginþorra almennings vegna hækkunar á innfluttum vörum.

Fimm eiga mest

Stærstu hluthafar HB Granda eru fyrirtæki í eigi tveggja systkinahópa; Kristján og Birnu Loftsbarna og Kristínar, Sigríðar og Árna Vilhjálmsbarna. Hlutur þeirra í gegnum nokkur félög er um 39 prósent. Samanlagt munu þau því fá í sinn hlut 1.185 milljónir króna í arð. Hlutdeild þessara fimmmenninga í virðisaukningu hlutafjár HB Granda á síðasta ári er um 5.185 milljónir króna. Samanlagður arður og hækkun hlutafjár fimmmenninganna vegna ársins 2015 er því um 6.370 milljónir króna. Það er um 1.275 milljónir króna á mann, að því gefnu að hlutur fimmmenninganna sé jafn; rétt tæplega 3,5 milljón króna á dag.
Til samanburðar þá voru laun og launatengd gjöld HB Granda um 8.845 milljónir króna í fyrra. Af því má ætla að tæplega 7 milljarðar króna hafi verið laun.
Fimmmenningarnir í eigendahópnum högnuðust því sem nemur rúmum 90 prósent af öllum launagreiðslum til 920 starfsmanna HB Granda. Ef miðað er við allan eigendahópinn þá nam arður og hækkun hlutabréfa hans tvisvar sinnum hærri upphæð og einum þriðjungi betur en heildarlaun 920 starfsmanna.
Þannig skiptist arðurinn af auðlindinni milli starfsmanna og eigenda sjávarútvegsfyrirtækja.
Miðað við 2,1 milljarð króna í veiðigjöld og tekjuskatt til ríkisins, 7 milljarða króna til starfsmanna og 16,3 milljarða króna til eigenda má segja að af þessari köku hafi ríkið fengið 8 prósent, starfsmennirnir 28 prósent en eigendurnir 64 prósent eða næstum tvö þriðju. Ríkið og starfsfólkið skiptir með sér einum þriðjungi.

Mynd: Kristján Loftsson, stjórnarformaður HB Granda og einn af helstu eigendum fyrirtækisins, getur búist við að fá um 235 milljónir króna í arð ofan á þann rúma milljarð króna sem eign hans í Granda hækkaði í fyrra.

The post HB Grandi: Einn milljarður til þjóðarinnar en þrír milljarðar til eigenda appeared first on Fréttatíminn.

Mistök á Landspítalanum urðu til þess að Tryggvi Einarsson hefur liðið gríðarlegar kvalir síðan, svo óbærilegar að hann hugleiðir nánast á hverjum degi að enda líf sitt. Hann vill eiga þess kost að geta sótt um líknardauða, fá aðstoð til þess deyja, en veit ekki hvort hann myndi ganga alla leið. „Ég vil eiga valið.“

Síðastliðin rúm þrjú ár hefur varla liðið sá dagur sem Tryggvi Einarsson leiðir ekki hugann að því að taka eigið líf. Árið 2012, þann 13. desember, var Tryggvi að jafna sig eftir minniháttar hjartaaðgerð á Landspítalanum og gekk inn á baðherbergi að pissa. Klósettskálin fylltist dökku blóði þannig að ekki glitti í hvítan blett á postulíninu.

Ísland varð fyrir valinu

Tryggvi fæddist í Bronx í New York 24. febrúar í desember árið 1974. Hope, móðir Tryggva, er bandarísk og ein af landsins merku tengdadætrum og hefur verið óþreytandi að víkka sjónarsvið landsmanna og frægust er hún líklega fyrir að vera stofnandi Siðmenntar og innleiðingu á borgaralegri fermingu, en Tryggvi og systir hans voru fyrstu einstaklingarnir sem fermdust á vegum Siðmenntar. Hope Knútsson hefur löngum verið aktífisti og friðarsinni og á tímum Víetnamstríðsins hugðist hún finna friðsælan blett á jarðarkúlunni til þess að flytjast til. Ísland varð fyrir valinu og hún settist að á skrifstofu íslenska flugfélagsins á Kennedy flugvelli með gítarinn sinn og söng þangað til Einar flugvirki tók eftir henni og þá var ekki aftur snúið. Saman eignuðust þau Tryggva og systur hans og fluttu fljótlega heim í Breiðholtið sem var að byggjast upp.

Einelti í skóla

Skólaganga Tryggva einkenndist af einelti og hann kom við í mörgum skólum. Þetta var á þeim árum sem einelti í skólum var lítið sem ekkert til umræðu en Hope, móðir Tryggva, var frumkvöðull í þeim efnum sem öðru og vakti athygli á vandamálinu í íslenskum skólum og fór hringinn í kringum landið með fyrirlestur varðandi einelti og ofbeldi meðal skólabarna. Það var strákagengi úr Breiðholtinu sem réðst á Tryggva og barði hann niður í Kolaportinu á síðasta ári hans í grunnskóla en málið lenti á borði lögreglunnar. Strákagengið átti eftir að ásækja Tryggva næstu árin og hafa í hótunum við hann sem hefti frelsi hans til þess að ferðast á milli staða í Reykjavík.

Bifvélavirkjun og reiðhjólasmíði

Tryggvi hafði engan áhuga á frekari skólagöngu eftir margra ára einelti, allavega gat hann ekki hugsað sér akademískt nám eins og metnaður var fyrir í fjölskyldu hans. Engu að síður kláraði hann grunnám í málmiðn í Iðnskólanum og fór til Oregon að læra reiðhjólasmíði og viðgerðir í eitt ár og nokkrum árum síðar lauk hann bifvélavirkjun við Iðnskólann, en það var eins og hann hefði himin höndum tekið þegar hann komst í tæri við vélar og farartæki.

Merkið undir diskunum í sömu átt

Tryggvi var greindur með áráttuhegðun sem hvorki fjölskylda né kærasta kannaðist við í fari hans en hann greindi henni frá því að hann raðaði meðal annars diskunum upp í skáp þannig að merkið undir þeim snéri í sömu átt á öllum diskunum. Þetta kom henni í opna skjöldu og hún spurði hann á móti hvernig hann tæki því þegar hún raðaði öllu óreglulega upp í skáp. Hann sagðist reyna róa sig og halda í sér en það pirraði hann óneitanlega mikið. Hann hugsaði bara með sér að hann myndi laga þetta næst þegar hann tæki úr vélinni og gæti raðað öllu aftur í rétta átt.

Meinlaus hjartaaðgerð

Árið var erfitt ár hjá Heklu, þar sem hann vann, einelti, launalækkun og nýrnasteinakast og einhvern veginn gaf Tryggvi sér það að aðstæður gætu bara batnað og tók því boði hjartalæknis um að fara í smávegis aðgerð sem átti að koma í veg fyrir óreglulegan hjartslátt sem hann hafði átt við að stríða öðru hvoru síðan hann var unglingur.

Þvagleggur

Fyrir og meðan á hjartaaðgerðinni stóð hafði Tryggvi veitt drippinu í æð athygli sem honum fannst renna allt of ört og gæti gert það að verkum að hann þyrfti að kasta af sér þvagi fljótlega. Tryggvi var að jafna sig eftir velheppnaða aðgerð og bað um leyfi til þess að fara á klósettið. Hann mátti fyrir enga muni standa upp vegna aðgerðarinnar og þegar honum tókst ekki að pissa í flösku þá var engin undankomuleið, hjúkrunarfræðingurinn sá ekki annað í stöðunni en að setja upp þvaglegg. Fyrst var einn settur upp og Tryggvi fann nístandi sársauka og gat strax lesið í andlitssvip hjúkrunarfræðingsins að ísetningin hefði mistekist hrikalega og það blæddi úr typpinu. Í framhaldinu var annar mjórri settur upp sem heppnaðist og hann gat loksins losað sig við meira en einn lítra af vökva, meira en kemst í heila rauðvínsflösku.

Tryggvi fann nístandi sársauka og gat strax lesið í andlitssvip hjúkrunarfræðingsins að ísetningin hefði mistekist hrikalega og það blæddi úr typpinu.

„Ég grét út af verkjum og ég leyfði mér að segja að ég vildi ekki lifa lengur svona.“

Bunar út blóð

Hjartaðgerðin gekk annars vel þennan fimmtudagsmorgun og hann átti að fara heim næsta dag og bjóst við að mæta til vinnu á mánudagsmorgni. Kærasta hans var ennþá hjá honum þegar Tryggvi fékk loks leyfi til þess að fara á baðherbergið: „Ég var inni í þessu þokkalega stóra baðherbergi og hafði læst að mér en þegar ég byrjaði að pissa þá bunaði út blóðið, dökkt blóð en ekki blóðlitað þvag. Það var óbærilegur sársauki og ég fann að ég var að hníga niður út af sársauka. Ég öskraði og rétt náði að taka úr lás áður en það leið yfir mig. Það var blóð út um allt, ég sá flísarnar á gólfinu og fann sjúkrahúslyktina.
Ég fór ekki heim en dvaldi á spítalanum meira og minna í þrjár vikur eftir þetta. Fyrir og eftir allar klósettferðir var morfíni dælt í mig og Stesolid, sem er bara valíum. Þetta var á óheppilegum tíma, beint ofan í verkfall hjá hjúkrunarkonum. Ég er ekki að lasta neinn en það kom upp atvik þar sem ég hringdi hálparhnappnum í einn og hálfan tíma þangað til heyrðist í mér. Þá var ég kominn í jafn krítískt ástand og þegar þetta gerðist fyrst, pissaði blóði og lifrum. Verkirnir voru ólýsanlegir, ég myndi glaður pissa rakvélarblöðum frekar en þetta. Ég get best lýst þessu eins og það væri verið að draga hraunmola á girni niður þvagrásina.

5 x 25 mm áverki

Læknastéttin lá yfir mér og skoðaði typpið fram og til baka sem er út af fyrir sig miður skemmtilegt. Ég var látin prófa allskonar verkjastillandi lyf. Þvagfæralæknirinn minn, sem var alltaf mjög nærgætinn og studdi mig óendanlega mikið og ég treysti fullkomlega, hringdi síðan einn daginn. Það var þungt í honum hljóðið þegar hann tilkynnti mér að sárið væri 5 mm x 25 mm áverki sem kom út úr þvagrás og inn í vef og væntanlega gegnum æð og nálægt eitlum, langt inn í skrokknum á mér. Og allan þennan tíma hafði ég verið að pissa með ógróið sár í þvagrás.

Engin úrræði

Allra leiða hefur verið leitað, fjölskylda mín nær og fjær og vinir mínir lögðust á eitt. Einnig var verkjateymi á Reykjalundi sem reyndi að lina kvalirnar og ég fór á Miami Pain Clinic til að leita hjálpar. Sumt hefur auðvitað hjálpað en ekkert sem tekur frá mér sársaukann.
Þegar karlmenn fara í kynskiptiaðgerðir er passað upp á allt sem er þarna niðri og passað upp á allar taugar og æðar og að ekkert sé skaðað. Þegar ég er spurður um það hvort það sé ekki bara hægt að klippa typpið af þá myndi það ekki breyta neinu, sársaukinn minn er ekki bara niður typpið heldur lengst inni í mér. Eins með stómapoka, það gæti tekið af mér hræðsluna við að fara á klósettið en það tekur ekki verkina.

Missti allt á tveimur árum

Kærastan mín gat þetta ekki lengur. Hún stóð með mér í þessu í eitt ár, studdi mig og svaf á gólfinu á spítalanum og horfði upp á allt þetta blóð. Við erum góðir vinir í dag og hún passar kanínuna okkar. Ég reyndi að rembast við að vinna þangað til að þeir gáfu mér reisupassann og þökkuðu mér fyrir samveruna. Ég fékk tvisvar nýrnasteinakast á þessu tímabili, sem var ótrúlegur sársauki ofan á hitt. Ég missti allt, vinnuna, heilsuna og kærustuna á tveimur árum. Mér voru dæmdar 18,2 milljónir króna í bætur en Sjúkratryggingar eru með þak sem nemur 9 milljónum og meira fæ ég ekki frá þeim. „Þú þarft bara að fara í mál,“ var mér sagt. Ég borgaði íbúðarskuldir og reyndi að ganga frá öllu í kringum mig og ákvað að gera eitthvað skemmtilegt. Við pabbi fórum saman til Flórída á Monster Truck sýningu sem er sameiginlegt áhugamál okkar og ég reyndi að gera það sem ég gat til þess að lyfta mér upp. En það var kannski einn og hálfur dagur í þeirri ferð sem var bærilegur og ég gat notið til fulls.

Ýtt yfir á geðsviðið

Í nokkur ár var og hef ég glímt við áfallastreituröskun og fengið aðstoð sálfræðings og geðlækna. Það var verið að prófa lyfjabreytingar og ýmislegt á manni. Sumt hjálpaði, annað gerði ekki neitt og enn annað hræddi líftóruna úr mér. Eins og berskjöldunarvinna, að fara yfir atvikið aftur og aftur. Þá dett ég oftast út, ég aftengi mig ég fæ bara hellu og ég sit þarna, fullorðinn einstaklingur, gjörsamlega lamaður af ótta og ásaka mig fyrir að hafa ekki getað dílað við þvaglegg eða meiri verki.

„Ég grét út af verkjum og ég leyfði mér að segja að ég vildi ekki lifa lengur svona. Þarna fór mér að finnast eins og það ætti að ýta mér út á geðsviðið eins og verkirnir væru bara í hausnum á mér. Ég sé enga lausn til þess að stoppa verkina nema að fremja sjálfsmorð. „Fyrst þú ert í svona ástandi þá höldum við að það sé best að þú leggist inn á geðdeild,“ var svarið hjá heilbrigðisstarfsfólkinu. Ég var lagður inn, svo sem ekki mikill mótþrói, ég vildi vera samvinnuþýður og þá varð ég að vera hreinskilinn og segja frá hugleiðingum mínum. Mér var gerð grein fyrir því að ef maður væri í sjálfsmorðshugleiðingum þá væri hægt að taka af manni sjálfræðið en það væri óskandi að það þyrfti ekki að ganga svo langt. „Þú ert í hættulegu ástandi og við teljum að það þurfi að hafa eftirlit með þér.“ Þá hugsaði ég með mér að það væri betra að fara sjálfur inn á deild í góðu frekar en að láta taka mig með valdi.“

Pillukokteill í bankahólfinu

Geðheilbrigðisstarfsfólkið vildi vita hvernig ég hugðist taka líf mitt og gaf í skyn að það væri ekki einfalt. „Ég ætla að taka verkjatöflu rétt nóg til þess að vera verkjastilltur og Afipran til þess að varna því að ég æli, og heilt spjald af Stilnoct töflum til þess að rotast og þegar þetta fer að virka ætla ég að taka restina af Propanolol Beta blocker, sem var í mínum fórum út af hjartatruflunum, en Propanolol stöðvar á manni hjartað og mun drepa mig svona átta sinnum með það magn sem ég á. Geðsviðsstarfsfólkið vildi taka lyfin af mér sem ég neitaði að afhenda og þá var ég lagður aftur inn. Það gerðist í fimm skipti þangað til ég samdi við þá við þá að geyma lyfin í bankahólfi sem ég hefði aðeins aðgang að á opnunartíma og gæti því illa svipt mig lífi í einhverju bráðræði. Sem ég myndi aldrei gera.

„Peaceful pill“
Ég á bókina The Peaceful Pill Handbook, sem er gefin út af Exit hópnum og er aðallega skrifuð fyrir gamalt fólk sem vill enda líf sitt á snyrtilegan og hljóðlátan hátt. Þegar ég var að lesa mig til um aðferð til þess að fara og var að leita að upplýsingum um Nembutal eða Pentobarbital þá fann ég Dignitas í Sviss á netinu en þeir nota lyfið. Það geta allir sótt um líknardauða hjá Dignitas sem eru sjálfráða. Hjá þeim eru umsækjendur allir heimsborgarar. 80% af öllum þeim umsækjendum sem fá græna ljósið frá Dignitas klára ekki ferlið. Það nægir sumum bara að vita að þetta sé val og að það geti sjálfir valið að deyja. Dignitas er með teymi af sérfræðingum sem fara yfir sjúkraskýrslurnar sem umsækjandinn sendir inn og þeir reyna alltaf að finna bót á meinum umsækjanda, ef það er mögulegt. Ég er að ímynda mér að hugsanlega þekki þeir bót á mínum vanda.

Mamma
Ég veit ekki hvernig mamma tekur þessu, hún er stofnandi Siðmenntar en samtökin tala fyrir líknardauða á Íslandi og hefur málefnið verið til umræðu undanfarið hér á landi. En hvernig mamma bregst við líknardauða þegar hennar eigið barn á í hlut á eftir að koma í ljós.
Ég er alinn upp við það að mega velja, velja á milli fermingar í kirkju eða borgaralegrar, til dæmis. Með mitt uppeldi og bakgrunn þar sem valfrelsi er til grundvallar, með mína móður, víðsýni og ferðalög út um allan heim, kynni af allskonar menningu og trúarbrögðum, þá finnst mér það alveg rökrétt að ég eigi kost á því að bera upp málið við heilbrigðisstarfsfólk, um það hvort hægt sé að fá aðstoð til þess deyja. Ég veit ekki hvort að ég myndi ganga alla leið, en ég vil eiga valið.

Ef ég er ég og ég er sjálfstæður maður og ég á rétt á því að vera ég, af hverju má ég þá ekki bara, ef ég tek upplýsta ákvörðun, eiga rétt á því að hætta að vera ég.

The post Fæ ég leyfi til þess að hætta að vera ég? appeared first on Fréttatíminn.

Ljósmyndarinn Saga Sigurðardóttir ferðaðist til Keníu og Eþíópíu til að ráðstafa í hjálparstarf tugmilljóna króna arfi eftir Lilju, ömmusystur sína. 

„Það er ekki oft sem fólk biður mig um að taka mynd af sér að fyrra bragði. En þarna pikkaði í mig kona og vildi mynd af sér að gefa barninu brjóst, stolt af eigin líkama. Þetta fallega augnablik er mér minnisstætt, sérstaklega í allri umræðunni um kvenlíkamann á Íslandi, Free the Nipple, brjóstagjöf og fleira,“ segir Saga Sigurðardóttir ljósmyndari.

Saga er nýkomin heim úr mánaðarferðalagi um Eþíópíu og Kenía með fjölskyldu sinni. Tilefni ferðarinnar voru þeir tugir milljóna króna sem ömmusystir Sögu, skáldið Lilja Sólveig Kristjánsdóttir, skildi eftir sig þegar hún lést. „Lilja fól pabba að ráðstafa arfi sínum til góðgerðamála í Afríku. Hún hafði alla tíð gefið peninga til trúboðastarfs og kærði sig ekki um auðæfi. Hún var ótrúleg kona og allt í kringum hana var sveipað glæsileika. Hún var fyrsta listakonan sem ég þekkti og hafði mikil áhrif á mig.“

Styrkja konur til menntunar

Arfinn kalla þau Liljusjóð og ferðaðist fjölskyldan saman að kanna hvaða verkefni þau ættu að styrkja í Eþíópíu og Keníu. „Þetta eru menningarheimar sem við þekkjum ekki og erum ekki í stöðu til að ákvarða hvernig fjármagnið nýtist best. Systir mín er arkítekt og fór að skoða byggingu á heimili fyrir munaðarlausar stúlku. Þá sáum við hvernig hugmyndir okkar um hús og heimili eru ólík. Því er mikilvægt að fara á staðinn, kynnast samfélaginu og í samráði við íbúa ákvarða hvað er best til uppbyggingar.“

Verkefnin sem Saga vill helst að Liljusjóður styrki snúa að menntun kvenna. „Við viljum styðja við verkefni þar sem uppbygging er þegar hafin. Eitt þeirra er kvennamenntaskóli í Propoi í Keníu sem er stýrt er af ótrúlegri konu. Kerfið er þannig að nemendur þurfa að fá B- í einkunn til þess að ríkið styrki þá til háskólanáms. Hún vekur stelpurnar klukkan 4 á nóttunni til þess að læra því menntun er það eina sem gefur þeim tækifæri til betra lífs.“

Myndaði allt ferðalagið

Saga festi ferðalagið á filmu og segir framandi umhverfið ótrúlegt myndefni fyrir ljósmyndara. Lífsgleði og sjálfsöryggi fólksins snerti við henni og hyggst hún gera ljósmyndabók frá ferðalaginu. „Ólíkt Íslendingum voru brosin breið, hláturinn hávær og dansinn allsráðandi. Fólkið var svo ánægt í eigin skinni. Mér var einnig hugsað til þess hvernig ég ólst upp á Þingvöllum umvafin náttúru með frelsi til þess að hlaupa um. Fólkið ber virðingu fyrir náttúrunni og þykir vænt um umhverfi sitt. Okkur skortir þessa tengingu, þess vegna förum við svona illa með jörðina.“

Saga segir ótrúlegt hvað hægt sé að gera fyrir litla peninga. „Mánaðarlaun kennara eru rúmar 12.000 krónur og það er hægt að byggja heimili fyrir börn fyrir nokkrar milljónir. Liljusjóðurinn gerir það líka að verkum að við fjárfestum tilfinningalega í þessu verkefni. Að sjá afraksturinn og geta fylgt honum eftir er ómetanlegt.“

svanhildur@frettatiminn.is

The post Fór með arfinn til Afríku appeared first on Fréttatíminn.

Forsvarsmenn Íslandspósts hafa reynt að byggja upp starfsemi utan hefðbundinna bréfasendinga með litlum árangri. Þrátt fyrir mikla hækkun póstburðargjalda undanfarin ár hefur staða fyrirtækisins hríðversnað svo nú eru sjóðir þess uppurnir. Póstburðargjöld á Íslandi eru mjög há í evrópskum samanburði og þau hafa hækkað meira en annars staðar.

Póstburðargjöld hækkuðu enn á ný í byrjun ársins og nú kostar næstum tvöfalt meira að pósta sendibréf en árið 2010. Á verðlagi dagsins í dag kostaði um 88 krónur að senda bréf innanlands árið 2010 en í dag kostar það 170 krónur, 82 krónum meira.

Póst- og fjarskiptastofnun hefur samþykkt þessar hækkanir Íslandspósts á grundvelli þess að hratt dregur úr fjölda bréfa. Í ár er gert ráð fyrir að landsmenn sendi um 25 milljónir bréfa, sem eru nógu létt til að heyra undir einkarétt Íslandspósts, undir 50 grömmum. Árið 2010 voru bréfin hins vegar um 39 milljónir. 92 prósent verðhækkun gerir hins vegar meira en að vega upp 37 prósent magnminnkun. Almenn póstburðargjöld hafa þannig hækkað um 21 prósent umfram verðlag og magn frá 2010. Það má vera að afláttarkjör raski þessari mynd eitthvað ef Íslandspóstur hefur hækkað verð minna til stórkaupenda.

Lakari en evrópskir póstar

Íslandspóstur er í sama vanda og önnur sambærileg póstfyrirtæki í Evrópu. Gömlu ríkispóstarnir glíma allir við jafnan og mikinn samdrátt. Samskipti eru að flytjast yfir í stafrænt form. Fólk og fyrirtæki senda færri bréf og sjaldnar en áður.

Til að mæta samdrættinum hafa gömlu ríkispóstfyrirtækin, sem í mörgum löndum hafa verið einkavædd að öllu eða að hluta, hækkað gjaldskrá sína. Samkvæmt samantekt Þýska póstsins hækkuðu póstburðargjöld að meðaltali um 22,5 prósent frá 2005 til 2014. Hækkanir Íslandspósts á þessu tímabili voru langt yfir evrópska meðaltalinu. Íslensk póstburðargjöld hækkuðu um 62,8 prósent, 40,3 prósentustigum meira en meðaltalið.

Síðan Þýski pósturinn gerði sína mælingu hafa póstburðargjöld á Íslandi hækkað þrívegis, samtals um 16 prósent umfram verðlag. Samanburðurinn er því líklega enn verri fyrir Íslandspóst í dag en fram til 2014.

Miðað er við stöðuna getum við sagt að ef rekstrarárangur Íslandspósts hefði verið eins og meðaltal evrópskra póstfyrirtækja kostaði 31 krónu minna að senda bréf í dag en raunin er.

Það hljómar kannski sem lítill munur en höfum í huga að á bak við þessa tölu eru næstum 25 milljónir bréfa. 31 króna á bréf verður þannig að 775 milljónum króna þegar árið er gert upp, ef afsláttarkúnnar hafa borið jafna hækkun á við almenning.

Þetta er árgjaldið sem við greiðum fyrir að eiga póstfyrirtæki sem stendur sig svona miklu verr en meðaltal evrópskra póstfyrirtækja í að mæta hinu fyrirsjáanlega; að fólk sendir færri bréf en áður.

Í flokki með Austur-Evrópu

Þegar samanburður evrópskra póstfyrirtækja er skoðaður kemur í ljós að sé miðað við meðallaun var hvergi hlutfallslega óhagkvæmara fyrir launafólk að setja bréf í póst en á Íslandi. Íslenskur verkamaður er 4 mínútur og 6 sekúndur að vinna fyrir frímerki. Aðeins verkafólk í Búlgaríu, Lettlandi, Rúmeníu, Litháen, Póllandi, Slóvakíu, Króatíu, Eistlandi, Ungverjalandi og Tékklandi voru lengur að vinna sér inn fyrir frímerkinu. Ísland er þarna í hópi með Austur-Evrópuríkjum. Á eftir Íslandi komu nokkur lönd Suður-Evrópu. Það nágrannaland okkar sem kemur næst er Finnland. Það tók finnska verkamanninn 2 mínútur og 34 sekúndur að vinna fyrir frímerki. Íslendingurinn er 60 prósent lengur að vinna fyrir sínu frímerki en finnski launamaðurinn.

Frá mælingunni hafa póstburðargjöld á Íslandi hækkað langt umfram laun. Samanburðurinn er því líklega enn lakari í dag.

Þegar borin eru saman póstburðargjöld í Evrópu og þau leiðrétt vegna mismunandi launa og verðlags metur Þýski pósturinn að gjöldin á Íslandi séu um 22 prósent hærri en meðaltal Evrópu. Samkvæmt því er frímerki á Íslandi 31 krónu of dýrt.

Lök staða vegna dótturfyrirtækja

En hvers vegna stendur Íslandspóstur sig svona miklu lakar en sambærileg fyrirtæki í Evrópu?

Einkaleyfi á bréfasendingum hefur verið afnumið í löndum Evrópusambandsins en það hefur ekki haft mikil áhrif á markaðinn. Gömlu ríkispóstarnir drottna enn hver yfir sínum markaði, hvort sem póstarnir hafa verið einkavæddir eða ekki. Það er aðeins í Hollandi, Þýskalandi, Rúmeníu, Svíþjóð, Litháen, Pólland og á Ítalíu og Spáni sem önnur póstburðarfyrirtæki hafi komist yfir 10 prósent markaðshlutdeild. Það er því ekki hörð samkeppni sem hefur haldið aftur að verðhækkunum í Evrópu. Einkavæðing ríkispóstanna hefur því almennt ekki leitt til aukinnar samkeppni. Breytingin hefur fyrst og fremst verið sú að arðurinn af starfseminni rennur til einkaaðila eða til að greiða niður lánin sem þeir tóku til að kaupa fyrirtækin af ríkinu.

Bæði samkeppnisaðilar Íslandspósts og Póst- og fjarskiptastofnun hafa bent á að ekki megi rekja laka stöðu Íslandspósts einvörðungu til fækkunar bréfa. Það er ekki bara að Íslandspóstur hafi hækkað gjaldskrár langt umfram verðlag og þó nokkuð umfram það sem þarf til að vega upp fækkun bréfa og hafi auk þess lokað útibúum og fækkað starfsfólki; heldur hefur handbært fé fyrirtækisins étist upp á undanförnum árum.

Í árslok 2003 var handbært fé Íslandspósts meira en 3,1 milljarður króna á núvirði. Í árslok 2014 voru bara 88 milljónir króna eftir í sjóðnum. Á ellefu árum hafði lausafjárstaða fyrirtækisins versnað um 3 milljarða króna. Það er ekki góð staða fyrir fyrirtæki sem veltir 7,3 milljörðum króna að eiga aðeins 88 milljónir króna inni á heftinu. Greiðsluvandræði blasa við. Fyrirtækið þarf að taka lán til að eiga fyrir launum. Það er ömurleg staða fyrir áður stöndugt fyrirtæki á borð við Íslandspóst.

Pósturinn kaupir prentsmiðju

Í athugasemdum sínum við skýrslu, sem ráðgjafafyrirtækið Expectus vann fyrir innanríkisráðuneytið, bendir Póst- og fjarskiptastofnun á að lækkun sjóðsins um rúmar 800 milljónir króna frá 2009 til 2013 hafi verið minni en samanlagt framlag Íslandspósts til dótturfyrirtækja sinna í samkeppnisrekstri á tímabilinu. Með öðrum orðum heldur stofnunin því fram að fækkun bréfa og tap á einkaleyfisskyldum rekstri skýri ekki versnandi afkomu Íslandspósts heldur fjárfestingar fyrirtækisins í óskyldum rekstri.

Eftir að Ingimundur Sigurpálsson tók við sem forstjóri Íslandspósts árið 2004 var mörkuð stefna um að víkka út starfsemi fyrirtækisins til að mæta fyrirsjáanlegum samdrætti í hefðbundnum bréfasendingum. Fyrirtækið stofnaði til og keypti nýja starfsemi. Í dag á Íslandspóstur meðal annars prentsmiðjuna Samskipti og internetpóstfélagið ePóst og auk þess Frakt flutningamiðlun og Gagnageymsluna og hluti í Internet á Íslandi, Vörusjá og Sendli.is. Ekkert af þessum verkefnum hefur bætt stöðu Íslandspósts, sum eru föst í taprekstri og hafa eytt upphaflegu hlutafjárframlagi Póstsins og ekki getað endurgreitt lán sem Pósturinn hefur lánað til starfseminnar.

Þótt gagnrýna megi að ríkisfyrirtæki hasli sér völl á nýjum mörkuðum þá hefði mátt réttlæta þessa stefnu ef hún hefði bætt stöðu fyrirtækisins. Niðurstaðan er hins vegar sú þessi stefna veikti fyrirtækið, át upp sjóði þess og gerði það lakar sett til að mæta fyrirsjáanlegum erfiðleikum vegna fækkunar bréfa.

Í tilfelli Íslandspósts er þetta reyndar sérlega gagnrýnisvert því lögum samkvæmt er fyrirtækinu óheimilt að flytja fé sem verður til í einkaleyfisrekstri yfir í samkeppnsirekstur. Forsvarsmenn fyrirtækisins neita að það hafi verið gert en það er þó vandséð hvernig þeim tekst að sundurgreina uppruna fjár í sjóðnum sem notaður hefur verið til að lána til dótturfyrirtækjanna án þess að þau hafi getað endurgreitt lánin.

Stofnun verður fyrirtæki

Þegar rekstur gömlu evrópsku ríkispóstanna er skoðaður kemur í ljós að svo til öll fyrirtækin hafa dregið saman starfsemi sína og fækkað fólki til að mæta fækkun bréfasendinga. Eins og Póst- og fjarskiptastofnun benti á í athugasemdum til innanríkisráðuneytisins getur það verið háskaleg leið að mæta minna magni einvörðungu með hækkun gjaldskrár. Hækkun póstburðargjalda dregur úr samkeppnisstöðu bréfasendinga og flýtir fyrir því að samskiptin færist yfir á internetið.

Svo til öll póstfyrirtæki í Evrópu hafa fækkað starfsfólki umtalsvert. Flest hafa fækkað starfsfólki um 20 til 30 prósent, en nokkur um allt að 50 prósent. Undantekningarnar eru póstfyrirtækin í Slóveníu, Lúxemborg og á Íslandi. Frá 2009 hefur Íslandspóstur fækkað stöðugildum um 10 prósent á sama tíma og bréfum hefur fækkað um 35 prósent.

Saga Íslandspósts gefur tilefni til að velta fyrir sér gagnsemi hlutafélagavæðingar ríkisstofnana. Það er ekki gefið að það séu hagsmunir almennings að viðhalda fyrirtækinu Íslandspósti þegar hefðbundið hlutverk stofnunarinnar dregst saman og hverfur líklega á endanum vegna tæknibreytinga. Með því að breyta stofnun í hlutafélag verður til hluthafi, sem samkvæmt fyrirtækjafræðum krefst vaxtar og viðgangs starfseminnar og arðsemi á hlutabréfaeign sína. Það var vegna ímyndaðra hagsmuna þessa hluthafa, sem í raun er sama þjóðin og átti stofnunina, sem forsvarsmenn Íslandspósts fóru að leita að framhaldslífi fyrir fyrirtækið Íslandspóst.

Hugsanlega hefði það verið hagfelldara almenningi ef 3 milljarða króna sjóður fyrirtækisins hefði verið notaður til að greiða niður kostnað vegna óhagkvæmni af minnkandi póstflutningum í stað þess að verja sjóðnum til að búa til fyrirtæki úr ríkisstofnun.

The post Íslandspóstur- tómir sjóðir appeared first on Fréttatíminn.

Á Íslandi hefur alltaf þótt töff að vinna mikið en kannski er það ekkert svo töff. Sífellt fleiri rannsóknir benda til þess að vinnutengd streita og kulnun séu að hraða för okkar í gröfina. Allt að 60% forfalla á vinnumarkaði má rekja til streitu og oft á tíðum er fólk orðið örmagna á líkama og sál þegar það leitar sér hjálpar. Kostnaðurinn vegna álagsins og vinnustaða sem reka mætti á heilsusamlegri hátt hleypur á tugum milljarða en á bak við glataðar upphæðirnar eru útbrunnir einstaklingar sem hafa glatað sjálfum sér. 

Andleg vanlíðan og veikindi kosta atvinnulífið gífurlegar upphæðir í fjarvistardögum og minni framleiðni. Rannsóknir benda til þess að 3–4% landsframleiðslu vestrænna ríkja glatist vegna þess að fólk er of veikt, stressað eða annars hugar til að geta skilað eðlilegum afköstum. Árið 2004 taldi Alþjóðaheilbrigðisstofnunin að þunglyndi væri meginorsök skertrar starfsgetu og nú spáir stofnunin því að árið 2020 verði þunglyndi helsta orsök örorku.

Ásta Snorradóttir, sérfræðingur hjá Vinnueftirliti ríkisins, segir erfitt að reikna út kostað vegna vinnutaps sem tengist streitu og kulnun í starfi, hver vinnustaður skrái veikindadaga en ekki sé enn haldið miðlægt utan um upplýsingarnar, en einnig sýna rannsóknir að kulnun er oft ranglega greind sem þunglyndi. Evrópskar rannsóknir sýna að hátt í 60% forfalla á vinnumarkaði megi rekja til streitu og engin ástæða er til að ætla að því sé öðruvísi háttað hér á landi. Auk þess er greinileg aukning í örorkumati hér á landi líkt og annarsstaðar sem að einhverju leyti má rekja beint til afleiðinga streitu. Innan Evrópusambandsins eru geðraskanir orðnar algengasta orsök örorku, algengari en stoðkerfisvandamál og hjartasjúkdómar og það sama á við um Ísland.
„Rannsóknir Evrópsku vinnumálastofnunarinnar sýna að vinna er almennt að verða einfaldari og á sama tíma eiga afköst að vera meiri yfir skemmri tíma,“ segir Ásta. „Þetta eru hlutir sem hringja viðvörunarbjöllum vinnuverndarsamtaka því einsleitni og tímapressa eru mjög streituvaldandi þættir.“

Ábyrgðin er allra

„Það er mjög mikilvægt að fólk læri að þekkja á sína streituvalda,“ segir Svava Jónsdóttir, heilsu- og mannauðsráðgjafi hjá Streituskóla forvarna. Svava vinnur með fyrirtækjum að forvarnarstarfi auk þess að taka á móti fólki sem er farið að finna fyrir fyrstu einkennum streitu eða er komið lengra á veg í kulnun. Svava segir mikilvægt að fólk geri sér grein fyrir því að kulnun er ekki á ábyrgð þess sem fyrir henni verður og að í dag sé fókusinn settur á stjórnun ekki síður en starfskraft þegar talað er um orsakir kulnunar.

„Hingað kemur oft fólk sem er búið að tapa gleðinni í starfi eða er farið að finna fyrir líkamlegum einkennum sem finnst engin skýring á. Kulnun gerist ekki á einum degi heldur út frá viðvarandi álagi og streitu og aðdragandinn er ekki einfaldur. Það myndast ójafnvægi í kröfum til starfskrafts og getu hans til að mæta þessum kröfum. Orsökin liggur að miklu leyti í vinnuskipulaginu og aðstæðum í vinnunni,“ segir Svava.

Kunnum ekki að hlusta á líkamann

Svava segir að ferlið sem geti endað með kulnun byrji oftast með álagi sem flestir ráði við og finnist jafnvel skemmtilegt í upphafi. Þegar streitan fari svo að aukast kannist fólk ekki við einkennin. „Þegar óþægindi tengd streitu gera vart við sig er líkaminn í raun að vara okkur við en fæst okkar staldra við því við kunnum ekki að hlusta á líkamann. Streitan er lúmsk og hægt og rólega eykst andleg vanlíðan. Í kulnunarferlinu tekur einstaklingurinn vanalega að sér verkefni þrátt fyrir að geta það ekki því fólk gerir sér ekki grein fyrir ástandinu. Þannig myndast vítahringurinn.

Þegar streitan verður viðvarandi náum við ekki að endurheimta kraftana á milli tarna og þá fara enn fleiri viðvörunarbjöllur í gang,“ segir Svava og á þá við líkamlega einkenni sem margir kannast við en tengja ekki endilega við streitu. „Á vinnustaðnum lýsir þetta sér oft með eirðarleysi og þverrandi frammistöðu. Mistökin verða fleiri, án þess að einstaklingurinn geri sér grein fyrir því þar sem hugurinn er á fullu við að vinna og skipuleggja. Þegar streitan er svo komin enn lengra á veg geta skapsveiflur með tilheyrandi grátköstum og reiðiköstum farið að gera vart við sig og magaverkur orðið að magabólgum eða jafnvel magasári.
Ferlið tekur mislangan tíma,“ segir Ásta, „en þegar þú ert komin á lokastig þá verður fólk algjörlega framtakslaust, kemur engu í verk og verður algjörlega óstarfhæft.“

40% vilja styttri vinnuviku

„Allir eru að sinna mörgum hlutverkum í lífinu og rannsóknir sýna að árekstrarnir myndast þegar verið er að keppa um tíma, orku og hegðun,“ segir Ragnheiður Eyjólfsdóttir, verkefnastjóri hjá Miðstöð símenntunar á Suðurnesjum. Í rannsókn Ragnheiður á atvinnu- og fjölskyldujafnvægi frá árinu 2013 kemur fram að 40% aðspurðra telja styttingu vinnuvikunnar geta aukið lífsgæði og auðveldað barnafólki að samtvinna fjölskyldulíf og atvinnu. Þegar þátttakendur voru spurðir hvaða atriði þeim þættu líklegust til að draga úr árekstrum milli fjölskyldu og atvinnu og gætu stuðlað að auknu jafnvægi var langstærsta svörunin við fækkun vinnustunda, eða um 40%. Næst á eftir koma 26% sem vilja aukið sjálfstæði í starfi, 24% sem vildu draga úr yfirvinnu og 22% sem gátu hugsað sér að minnka starfshlutfall.

Töff að vinna mikið á Íslandi

„Það er auðvitað allra hagur að okkur líði vel í vinnunni, fjölskyldunnar, fyrirtækjanna og þjóðarbúsins,“ segir Ragnheiðar sem telur fyrsta skrefið í átt að lausn á vandamálinu vera að viðurkenna það. Það sé bara sérstaklega erfitt fyrir Íslendinga. Íslendingum hefur alltaf þótt mjög töff að hafa brjálað að gera,“ segir Ragnheiður, „það er bara í menningunni. Okkar vinnumarkaður er líka ólíkur nágrannalöndunum því við eigum fleiri börn, vinnum fleiri vinnustundir og atvinnuþátttaka kvenna er hærri hér. Samt viljum við vinna fullan vinnudag, vera í ræktinni og eiga fleiri börn. Kannski er ekkert svo töff að vinna svona mikið. Við verðum að læra að slaka á og vera meðvituð um afleiðingar þessarar vinnumenningar sem fer með okkur í gröfina, ef við pössum okkur ekki.“

Streituvaldandi sveigjanleiki: Sveigjanlegur vinnutími er ekki alltaf jákvæður. Í dag er fólk alltaf nettengt og slekkur hvorki á síma né tölvu þegar heim er komið, sem er mjög streituvaldandi. Eftir að fartölvur og snjallsímar fóru að vera sjálfsagður hluti af lífi fólks hefur orðið sveigjanlegur vinnutími hætt að vera jafn jákvætt hugtak og áður og þýðir í raun að vinnutíma lýkur aldrei.

Streitulosandi sveigjanleiki: Dýrmætur og streitulosandi sveigjanleiki er að geta farið úr vinnunni án þess að líða eins og verið sé að skrópa. Þegar fólk hefur möguleika til þess að sinna fjölskyldu og hugðarefnum á vinnutíma.

Hvað er kulnun?

Svava Jónsdóttir, heilsu- og mannauðsráðgjafi, segir lykilinn að heilbrigðum vinnustað fyrst og fremst vera gott skipulag og stjórnun. Hún bendir á að helmingur vinnuafls í Noregi telur góða stjórnun og leiðtogahæfni hafa meiri áhrif á að það haldist í starfi en góð laun.

Hvað gerir heilsueflandi stjórnandi?
-Veitir heilsu og líðan starfsfólks athygli
-Passar upp á samskipti yfirmanna og undirmanna
-Býður upp á hollan og góðan mat
-Hvetur starfsmenn til að hreyfa sig
-Ýtir undir þátttöku og ákvarðanatöku starfsmanna
-Fjarlægir leiðinleg og einföld verk
-Hvetur starfsmenn til endurmenntunar
-Gerir vellíðan að markmiði á vinnutíma
-Setur fram áhugaverð verkefni sem reyna á
-Verðlaunar gott starf

Sjá viðtöl um streitu og kulnun í starfi

 Sigurjón Sighvatsson

Ásta Kristín Andrésdóttir

Guðni Örn Jónsson

The post Erum að brenna út af streitu appeared first on Fréttatíminn.

eftir Ingimar Karl Helgason

Frá því að einkafyrirtæki greiddi þrjá milljarða króna fyrir stóran hlut í HS veitum hefur fyrirtækið greitt svipaða upphæð í vasa eigenda. Bróðurpartur upphæðarinnar kemur til af kaupum HS veitna á hlutabréfum eigenda sinna, að stærstum hluta með milljarða lántökum. Eigendurnir komast hjá hundruð milljóna króna fjármagnstekjuskatti með aðferðinni, samanborið við hefðbundnar arðgreiðslur. Fullyrt er að lífeyrissjóðir þrýsti á um greiðslur út úr fyrirtækinu.

HSV eignarhaldsfélag á 34,8 prósenta hlut í HS veitum. Heiðar Guðjónsson fjárfestir er andlit fyrirtækisins og situr í stjórn HS veitna. Ásamt honum eiga lífeyrissjóðir bróðurpartinn í félaginu, auk Tryggingamiðstöðvarinnar, Miranda ehf sem er í eigu einstaklings, auk þess sem Íslandsbanki á þar líka óbeinan hlut, sem og VÍS.
Það var á fyrri hluta ársins 2014 að Reykjanesbær seldi hluta af sinni eign til HSV. Sama gerði Orkuveita Reykjavíkur og smærri sveitarfélög voru keypt út. Félagið greiddi um þrjá milljarða króna fyrir hlutinn. Um milljarður króna hefur á tveimur árum verið greiddur út úr HS veitum til þessa félags.

Umdeild einkavæðing

Reykjanesbær er stærsti eigandi HS veitna og á 50,1 prósent hlutafjár. Hafnarfjarðarbær á um 15 prósent. Sveitarfélögin hafa fengið greitt í hlutfalli við eign sína, tvo milljarða samtals síðustu tvö ár.  HS veitur sjá um rekstur grundvallarinnviða á Suðurnesjum. Tryggja fólki neysluvatn, hitaveitu og raforku. Það vakti því nokkra athygli þegar fréttist af áformum um einkavæðingu. Meðal annars í ljósi laga um vatnsveitur sveitarfélaga sem kveða á um að tilgangur slíkra fyrirtækja sé að tryggja aðgang fólks og fyrirtækja að vatni. Sömuleiðis er í raforkulögum ákvæði um að opinberir aðilar verði að eiga meirihluta í svona fyrirtæki.

Samkomulag sagt ganga gegn lögum

Í eigendasamkomulagi sem gert var samhliða einkavæðingunni er tekið fram að samþykki 2/3 hluthafa þurfi við meiriháttar ákvarðanir. Ákvæðið veitir HSV eignarhaldsfélagi því í reynd neitunarvald um ýmis mál, þar sem félagið á ríflegan þriðjung. „Orkustofnun telur þetta fyrirkomulag því ekki samræmast ákvæðum raforkulaga með hliðsjón af þeirri samfélagslegu skyldu sem fyrirtækið hefur,“ sagði í áliti Orkustofnunar.

Almenningseign?

„Með kaupum á eignarhlut í HS Veitum er stórt skref tekið í átt að aukinni fjárfestingu lífeyrissjóða og annarra fagfjárfesta í innviðum landsins. Aðkoma slíkra aðila tryggir frekar eign almennings á innviðum samfélagsins. Það er okkur sönn ánægja að fá að taka þátt í áframhaldandi uppbyggingu félagsins og traustri þjónustu þess við viðskiptavini þess,“ sagði Heiðar Guðjónsson í fréttatilkynningu til Kauphallarinnar um einkavæðinguna í febrúar 2014. Ekki verður séð hvernig eign almennings sé tryggð „enn frekar“ með einkavæðingu á grunnþjónustufyrirtæki sem er einrátt á starfssvæði sínu, til fyrirtækis með skýr arðsemismarkmið. Hið gagnstæða blasir við. Spyrja má um uppbyggingu í ljósi þess að frá einkavæðingunni hafa þrír milljarðar verið greiddir út úr fyrirtækinu til hluthafa. HS veitur juku að auki skuldir sínar um á þriðja milljarð króna til að borga hluthöfum, tvö síðustu ár.

Arðsemi hluthafa að leiðarljósi

„Félagið mun fjárfesta með arðsemi hluthafa félagsins að leiðarljósi,“ segir í elstu stofngögnum HSV eignarhaldsfélags. Í drögum að eigendasamkomulagi sveitarfélaganna og HSV sagði að stefna skyldi að því að hámarka arðsemi félagsins. Hluthafar ættu að fá „bestu mögulegu ávöxtun“ af fjárfestingu sinni.
Sautján aðilar eiga HSV eignarhaldsfélag, samkvæmt nýjasta ársreikningi félagins, fyrir árið 2014. Flestir eru lífeyrissjóðir, en eigendur eru fleiri.
Þannig á Ursus ehf. 12,8 prósent í HS veitum. Eigandi félagsins er einn maður, Heiðar Már Guðjónsson. Þá á Miranda ehf. 4 prósent. Berglind Björk Jónsdóttir er eini eigandi þess félags.
Tryggingamiðstöðin hf. á síðan tæplega 16 prósenta hlut. Hún er skráð í Kauphöll og eru lífeyrissjóðir áberandi meðal helstu hluthafa.
Lífeyrissjóðirnir eru sömuleiðis eigendur að ríflega 2/3 hlutafjár HSV eignarhaldsfélags. Gildi lífeyrissjóður á 19 prósent. Samlagshlutafélagið Akur fjárfestingar, með 13,5 prósent, er í eigu lífeyrissjóða að mestu. Íslandsbanki og VÍS eiga raunar innan við fimmtung þess samanlagt. Akur á einnig ríflega 30 prósenta hlut í fyrirtækinu Fáfnir offshore.

Segir lífeyrissjóði þrýsta á um greiðslur

Tveir og hálfur milljarður króna voru greiddir út úr félaginu til HS veitna í fyrra. 500 milljónir voru arðgreiðsla, en HS veitur keyptu hlutabréf eigenda sinna fyrir tvo milljarða. Til þess tók fyrirtækið lán.  HS veitur voru reknar með um 800 milljóna króna hagnaði í hittiðfyrra, og öðru eins í fyrra. Í stað arðs var í ár samþykkt að félagið keypti hluti eigenda sinna fyrir hálfan milljarð í viðbót.

Málið var rætt í bæjarstjórn Hafnarfjarðar á dögunum. Þar sagði Einar Birkir Einarsson, bæjarfulltrúi BF og varamaður í stjórn HS veitna, að mjög væri þrýst á greiðslur út úr fyrirtækinu: „Ég veit að lífeyrissjóðirnir gera mikla kröfu á ávöxtun á sínu fé inni í félaginu. Og ég hugsa að það hafi kannski áhrif á hver talan varð endanlega. Og mér skilst að þeir hafi farið fram á mun hærri arðgreiðslu en hér er verið að ræða.“ Ekki væri endalaust hægt að minnka eigið fé til að borga eigendum fyrir hlutabréf.

500 milljónir framhjá skatti

Einnig var á fundinum rætt hvers vegna greiðslur til eigenda HS veitna væru ekki í formi arðs. „Ástæða þess er sú að endurkaup hlutabréfa eru skattfrjáls til eigenda en arðgreiðslur eru með 20% fjármagnstekjuskatti,“ segir í minnisblaði Skarphéðins Orra Björnssonar, fulltrúa Hafnarfjarðar í stjórn HS veitna.

Orð Einars Birkis í bæjarstjórn Hafnarfjarðar á dögunum sýna að litið er á þessar greiðslur sem arð. Júlíus Jónsson, forstjóri HS veitna, hefur jafnframt sagt hið sama í fjölmiðlum. Aðferðin sé valin til að sleppa við skatta. Þannig hafa Reykjanesbær og Hafnarfjarðarbær – sveitarfélög sem sjálf grundvalla rekstur sinn á innheimtu skatta – auk einkafyrirtækis í eigu einstaklinga og lífeyrissjóða, komist hjá því að greiða um 500 milljónir króna til ríkisins, síðustu tvö ár.

„Vart efni til fordæmingar“

Fjallað var um skattaþátt þessara mála í Reykjavík vikublaði fyrir ári. Þar var meðal annars rætt við háskólamenn sem ekki komu fram undir nafni. Þeir sögðu að aðferðin, þótt lögleg væri, vekti spurningar, væri jafnvel óeðlileg. Einn vakti raunar máls á 11. gr. skattalaga sem er svona:

„Til arðs af hlutum og hlutabréfum í félögum, […], telst auk venjulegrar arðgreiðslu sérhver afhending verðmæta til hlutareiganda með takmarkaða eða ótakmarkaða ábyrgð eða hluthafa er telja verður sem tekjur af hlutareign þeirra í félaginu.“

Í þessu ljósi ætti að líta greiðslur HS veitna til eigenda sömu augum og útborgun arðs. Skúli Eggert Þórðarson ríkisskattstjóri sagðist í sömu umfjöllun ekki ræða um einstaka skattaðila, en staðfesti að sveitarfélög þyrftu að borga fjármagnstekjuskatt eins og aðrir.  Í fyrirspurn sama miðils til Hafnarfjarðarbæjar var spurt hvort það væri eðlilegt að opinber aðili kæmi sér hjá því að borga skatta. Lög eru skýr, svaraði bærinn. Sé eftir þeim farið „eru vart efni til fordæmingar á framgangi hluthafanna.“ Willum Þór Þórsson, Framsóknarflokki, sagðist vera hugsi yfir málinu. Enda þótt lög heimiluðu aðferðina, yrði að fást svar við því hvort hún teljist vera samfélagslega ábyrg.

The post Skattlausar milljarðagreiðslur til eigenda appeared first on Fréttatíminn.

Sæl vertu, kæra Magga Pála.

… Nú finnst mér svo mikið um að börn séu kölluð prinsessur og prinsar, flottust og snillingar.

Úpps – ég burðaðist ekki með svona hrós, en hafði samt á tilfinningunni að ég ætti að vera svo klár án þess að vita af hverju eða hvernig.

Er ekki nóg að segja bara Guðlaug Rós MÍN eða Halldór Logi MINN til að sýna umhyggju, kærleika og mikilvægi barnsins?

En takk innilega fyrir pistlana og svörin við spurningum frá okkur fjölskyldum, ég held að það sé mjög gott að hafa svona praktíska umræðu um uppeldi „alla daga“.

Kærar kveðjur og gangi þér allt í haginn.

Heil og sæl ævinlega, amma kær og það sem við, afar og ömmur, erum gott uppeldisafl nú um mundir þar sem ungir foreldrar eru oft önnum kafnir í vinnu, námi, tómstundum og öllu því sem umhverfið krefst af þeim – óháð því hvort börn eru í farteskinu eða ekki. Rannsóknir sýna að við, miðaldra fólkið með reynslu og þekkingu, erum bráðnauðsynleg í uppeldi barnabarna og einnig lykilfólkið í stuðningi við heimili uppkomnu barnanna okkar sem basla núna sjálf við tilveruna.

Prinsessur og prinsar

Þú nefnir þessa merku tilheigingu okkar tíma sem er að kenna börnin okkar við prinsa og prinsessur – nokkuð sem hefði þótt fáheyrt fyrir fáum árum þegar ævintýri um konungborin börn voru fjarlæg okkur í tíma og rúmi. Síðan færðist áherslan frá Mjallhvíti og prinsinum á hvíta hestinum yfir í markaðsframleiðslu í myndefni, leikföngum, fatnaði og grímubúningum – og þá selur þessi konungborna hugmynd grimmt. Upphafið má helst rekja til Disney-veldisins og svo rammt kveður að prinsa- og prinsessuhugmyndum þeirra að umrætt markaðsveldi hefur einkaleyfi á að framleiða barnaföt með prinsessu- og prinsamyndum í sjálfum Bandaríkjunum.

Veldissprotinn í ríki hjartans

Siðan er allt önnur hlið á málum þegar foreldrar velja barninu sínu öll þau fegurstu orð sem til greina koma til að lýsa gleði sinni og hamingju með litla krílið. Auðvitað er ekkert í heiminum betra og fegurra en lítið barn og nýbakaðir foreldrar eru flestir að skilja í fyrsta sinni hvílík gæfa og hvílík ást kemur inn í líf þeirra með barninu. Þess vegna má segja að lítil börn ráða veldissprotanum í ríki hjartans og eru þannig séð konung- og drottningarborin að sönnu. Hins vegar er ótrúlegt úrval af faguryrðum og kærleiksjátningum til á íslensku. „Þú ert yndið mitt yngsta og besta,“ – fangar frábærlega ást foreldris á litla barninu sínu og ástríkir foreldrar finna sínar fallegu tjáningarleiðir án aðstoðar Disneys.

Sjálfsdýrkun

Loks getur prinsa- og prinsessutal verið varasamt á tímum sem okkar þar sem sjálfsdýrkun ku hamla ungu fólki svo um munar. Þá er hreinlega varasamt að hamra á of miklu hrósi og skilaboðum um að barnið sé algjörlega einstakt. Það getur falið í sér að barnið þrói með sér hugmynd um að það sé „meira“ en önnur börn, með meiri rétt heldur en „hinir“ og sé betra heldur en „hinir“. Munum líka að prinsar og prinsessur eru í valdastöðum. Því munu ung börn vilja stjórna heimilinu sem miklu valdameiri einstaklingar heldur en foreldrar þeirra, auðmjúkir þegnarnir sem aldrei hafa borið kórónu. Þess vegna er ekki snjallt að ala börn upp sem prinsessur og prinsa sem hafa ekki einu sinni þurft að lúta konungs- og drottningarvaldi hvað þá að bíða eftir að erfa ríkið á fullorðinsárum.

Magga Pála gefur foreldrum ráð um uppeldi stúlkna og drengja milli 0 til 10 ára. Sendið Möggu Pálu línu á netfangið maggapala@frettatiminn.is

The post Magga Pála: Konungborin börn á Íslandi appeared first on Fréttatíminn.

Þrátt fyrir að straumhvörf hafi orðið í barnavernd á Íslandi undanfarinn áratug og börn séu síður tekin úr umhverfi sínu og vistuð á afskekktum stöðum, eru enn hundruð barna í uppeldi á stofnunum og opinberum heimilum. Um 400 börn voru vistuð utan heimilis síns árið 2014. 

Fréttatíminn hefur að undanförnu rakið sögur þeirra Sigurðar Hólm Sigurðssonar og Óðins Valgeirssonar sem báðir ólust upp á opinberum stofnunum. Þrátt fyrir tuttugu ára aldursmun áttu þeir það sameiginlegt að hafa velkst um í kerfinu frá barnsaldri og leiðst út í harða fíkniefnaneyslu og glæpi.

Sigurður Hólm lést í fangaklefa á Litla-Hrauni fyrir fjórum árum og eru tveir menn ákærðir fyrir að hafa valdið dauða hans. Óðinn afplánar nú dóm í fangelsinu vegna fjölmargra brota.
Báðir voru þeir teknir af heimilum sínum og vistaðir á ýmiskonar stofnunum þegar þeir voru börn. Þar bjuggu þeir við skort á ást og komust í vafasaman félagsskap.

Eftir að málefni Breiðavíkurheimilisins komust í hámæli árið 2007 voru fjölmörg vist- og meðferðarheimili, sem starfrækt voru á árum áður, skoðuð ofan í kjölinn af hinni opinberu Vistheimilanefnd. Nefndin komist að því, eftir að hafa verið að störfum frá árinu 2007, að rík ástæða væri til að efla eftirlit með vist- og meðferðarheimilum sem starfrækt voru fyrir börn af ríki og sveitarfélögum. Skýrslur nefndarinnar og straumhvörf í hugmyndafræði í meðferðarmálum barna með fjölþættan vanda, hafa hrundið af stað róttækum breytingum á barnavernd á Íslandi.

Á undanförnum tíu árum hefur fjölmörgum meðferðarheimilum verið lokað og hugmyndafræðin að taka börn úr umferð og vista þau á afskekktum stöðum virðist vera á algjöru undanhaldi. Meðferð barna fer þess í stað í auknum mæli fram í nærumhverfi þeirra og inni á heimilum. Börnum er veitt svokölluð MST-meðferð þar sem teymi sérfræðinga mætir þeim í þeim aðstæðum sem þau eru í.
Árið 2009 fengu 53 börn MST-meðferð en alls 91 barn árið 2014. Samhliða þessari aukningu hefur verulega dregið úr innlögnum barna á stofnanir.

Þó eru fjölmörg heimili enn starfrækt á vegum ríkis og sveitarfélaga en þau hafa ólík hlutverk.
Barnaverndarstofa rekur þrjú meðferðarheimili fyrir börn og unglinga sem glíma við hegðunarröskun, afbrotahegðun og vímuefnaneyslu. Heimilin eru öll á landsbyggðinni, Háholt er í Skagafirði, Laugaland í Eyjafjarðarsveit og Lækjarbakki er á Rangárvöllum. Auk þess er vistheimilið Hamarskoti í Flóahreppi fyrir unglinga eldri en sextán ára, sem hafa lokið meðferðum Barnaverndarstofu og eiga ekki afturkvæmt á heimili sín. Að auki reka sveitarfélögin Vinakot og vistheimili barna að Laugarásvegi og eru með samninga við einkaheimili um að taka á móti börnum til vistunar í bráðatilvikum. Barnaverndarstofa og velferðarráðuneytið hafa eftirlit með þessum úrræðum.

Langflestum börnum, sem ekki geta af einhverjum ástæðum búið heima hjá foreldrum sínum, er komið fyrir á fósturheimilum hjá venjulegum fjölskyldum. Nýjustu tölur, sem veita heildræna sýn yfir ráðstöfun barna í barnaverndarkerfinu, eru frá árinu 2014. Það ár var 403 börnum ráðstafað utan heimilis síns með samþykki fjölskyldna eða úrskurði frá ýmist barnaverndarnefndum eða dómstólum. Þó gæti verið að sama barni hafi verið ráðstafað í fleira en eitt úrræði sama ár og því gæti fjöldi barnanna verið ögn lægri. Í þessari tölu, 403, er meðtalinn sá fjöldi barna sem vistaður var tímabundið á lokaðri neyðardeild Stuðla. Sú dvöl er að öllu jöfnu 4-6 dagar.
Í tölunum hér að neðan eru ekki talin með börn sem send voru í fóstur, eða í tímabundna vistun hjá ættingjum eða öðrum.

Fjöldi barna í sólarhringsvistunum á ábyrgð sveitarfélaga árið 2014:
90 á vistheimilum
7 á sambýlum / fjölskylduheimilum
30 á einkaheimilum sem starfrækt eru allt árið

Fjöldi barna í sólarhringsvistun á ábyrgð ríkisins árið 2014:
81 á lokaðri deild Stuðla
26 á greiningar- og meðferðardeild Stuðla
19 á meðferðarheimilum

Staða innilokaðra barna getur versnað

„Í mínum huga er það alltaf þannig að ef börn eru vistuð á afskekktum stöðum, þar sem eru samankomnir einstaklingar í viðkvæmri stöðu, þá getur staða þeirra versnað mjög ef gæði stofnananna standast ekki fullkomlega nútímakröfur. Það er einn helsti lærdómurinn sem draga má af starfi vistheimilanefndanna,“ segir Róbert Spanó, fyrrverandi formaður Vistheimilanefndar.

Vistheimilanefndin kannaði starfsemi níu stofnana sem höfðu það hlutverk á árum áður að vista börn til skemmri eða lengri tíma. Róbert stýrði nefndinni frá 2007 til 2011 en hún skrifaði fjórar skýrslur um niðurstöður rannsókna sinna og tillögur að úrbótum.

„Niðurstöður þeirra kannana gefa augljóslega til kynna að víða hafi verið pottur brotinn við framkvæmd þessara mála af hálfu ríkisins og sveitarfélaga,“ segir í niðurlagi síðustu áfangaskýrslu Vistheimilanefndarinnar.

Taldi nefndin að meiri líkur en minni væru á að mörg börn sem vistuð voru á þessum stofnunum, hefðu sætt illri meðferð og ofbeldi af hálfu starfsmanna og annarra vistmanna.

„Við sáum að lang algengast var að vistmenn urðu fyrir ofbeldi af hendi annarra vistmanna á slíkum stöðum,“ segir Róbert. „Og það er mikilvægt að brýna fyrir þeim sem fara með málefni barna og geðsjúkra, að vera meðvitaðir um hætturnar sem fylgja því að vista börn á stofnunum á vegum ríkisins. Þeir sem fara fyrir slíkum heimilum þurfa að hafa skýra verkferla um hver ber ábyrgð innandyra og tryggja að einstaklingar séu ekki í þeirri stöðu að hægt sé að brjóta á þeim. Að eftirlitið sé í öflugt og ekki bara klínískt heldur nái einnig til mannúðlegri þátta.“

Hvar er eftirlitsstofnunin?

Í rúm tíu ár hefur Jón Björnsson sálfræðingur verið eini maðurinn sem sinnt hefur óháðu eftirliti með meðferðar- og vistheimilum fyrir unglinga í landinu. Upphaflega var hann ráðinn af Barnaverndarstofu til að fara í eftirlitsferðir á hvert heimili en undanfarin þrjú ár hefur hann sinnt starfinu í umboði velferðarráðuneytisins. Hann hefur nú látið af störfum og kallar eftir óháðri eftirlitsstofnun.

Fyrir rúmum tíu árum ákvað Barnaverndarstofa að leita til utanaðkomandi aðila sem gæti haft eftirlit með vist- og meðferðarheimilum. Lögum samkvæmt var það hlutverk Barnaverndarstofu að bæði reka meðferðar- og vistheimili fyrir börn og unglinga – og hafa eftirlit með þeim. Það fyrirkomulag var þónokkuð gagnrýnt og þótti mörgum sérfræðingum ekki fara saman að stofnunin hefði eftirlit með sjálfri sér.

Barnaverndarstofa réði því Jón, sem var reyndur sálfræðingur, til að fara í eina til tvær eftirlitsferðir á hvert heimili á ári og meta gæði þjónustunnar og líðan barnanna. Auk þess komu stundum upp sérstök atvik þar sem hann var kallaður til.
„Barnaverndarstofa átti sjálf frumkvæði að þessu og réði mig sem verktaka til að sinna óháðu eftirliti. Ég fékk svigrúm til að skoða heimilin eins og ég vildi, skilaði skýrslu til Barnaverndarstofu og fékk greitt frá Barnaverndarstofu, þannig að formlega séð var ég kannski ekki algjörlega óháður. Stofnunin hlutaðist ekki til um það sem ég gerði en ég starfaði í hennar umboði. Þó það hafi verið ákveðinn formgalli á þessu fyrirkomulagi var frumkvæði Barnaverndarstofu gott.“

Jón segir að eftirlitinu hafi verið þannig háttað að hann heimsótti heimilin, tók viðtöl við börnin sem þar dvöldu, foreldra þeirra og forstöðumenn heimilanna. Þannig heyrði hann þrjár hliðar á hverju máli. „En það er ekki bara nóg að hafa eftirlit, það þurfti líka að búa til staðla um hvað má og má ekki gera við börn sem búa á slíkum heimilum. Lögin segja lítið um það. Vinnan mín fólst ekki síst í því að búa til staðla um verkferla um hvernig megi bregðast við í hinum ýmsu aðstæðum. Staðlarnir voru síðar endurskoðaðir og uppfærðir og það mætti gera aftur.“

Fyrir þremur árum var fyrirkomulaginu breytt og Jóni var falið að sinna eftirliti með heimilunum í umboði velferðarráðuneytisins í stað Barnaverndarstofu. Við það breyttist starfið ekki að öðru leyti en hann fékk greitt frá ráðuneytinu og skilað þeim skýrslum og niðurstöðum. „Nú hef ég skilað minni síðustu skýrslu og hef verið að bíða eftir því hver taki við af mér. Fróðlega spurningin er um hin gríðarlegu miklu áform um einhverskonar eftirlitsstofnun sem ekkert bólar á. Af hverju er hún ekki komin af stað? Stofnun sem hefur eftirlit með opinberum stofnunum, ekki bara vistheimilum. Eftirlitsmál á Íslandi eru í miklum lamasessi.“

Vill hertara eftirlit

Þórhildur Líndal, fyrrverandi umboðsmaður barna, vill að eftirlit með meðferðar- og vistheimilum verði eflt.

„Allt bendir til þess að sjálfstætt eftirlit skipti máli fyrir hagsmuni barna. Ég hef lengi kallað eftir því. Það er ekki hægt að vera dómari í eigin sök.“
Þórhildur telur að breyting á barnaverndarlögum árið 2011 sé spor í rétta átt en leggur áherslu á að í framkvæmd þurfi það bæði að vera markvisst og öflugt. Hún er þeirrar skoðunar að fleiri en einn sérfræðingur þurfi að koma að eftirlitinu svo það verði trúverðugt.
„Við höfum á liðnum árum horft upp á opinbert eftirlit sem hefur brugðist hlutverki sínu, jafnt barnaverndareftirlit sem bankaeftirlit.
Aðalatriðið er að ákveðnum opinberum reglum sé framfylgt með markvissum og reglubundnum hætti. Börnin sem dvelja á meðferðar- og vistheimilum eiga að fá að segja sína skoðun og á þau skal hlustað af eftirlitsaðilum. Ábyrgðin liggur hjá þeim.“

The post Opinbert uppeldi barna appeared first on Fréttatíminn.

María Gísladóttir er 55 ára og býr á sjöttu hæð í Hólahverfinu með útsýni yfir snævi þakin fjöllin á milli blokkanna í kring. Litla stofan er undirlögð hinum ýmsu áhugamálum og verkefnum þessarar athafnasömu konu sem var að ljúka við litabók fyrir fullorðna. „Það er nú ekki ætlast til þess af konu í minni stöðu að ég sé síhlæjandi,“ segir María og skellir upp úr. Hún er nýkomin á endurhæfingarlífeyri og fátækt hefur nánast alltaf verið hluti af lífi hennar.

Fráskilin með þrjú börn í Breiðholtinu

„Ég losnaði endanlega úr margra ára erfiðu ofbeldissambandi fyrir tíu árum þegar ég keypti íbúðina í Breiðholtinu og flutti hingað með unglingana mína þrjá. Ég hafði verið í sambúð frá 17 ára aldri og fylgdi mínum fyrrverandi, sem vann hjá Sameinuðu þjóðunum, á milli átakasvæða flest okkar búskaparár. Við vorum í Zagreb þegar sprengjunum rigndi yfir borgina, og höfðum þá búið í Ísrael og Egyptalandi. Seinna bjuggum við líka í Sýrlandi.“

Kunni hvorki á lífið né kerfið

„Þegar ég byrjaði að feta mig út í lífið, flutt heim til Íslands fráskilin með þrjú börn, kunni ég hvorki á lífið né kerfið. Það er systur minni að þakka að hún dreif okkur í félagsþjónustuna í Mjódd og ég er þakklát fyrir þann stuðning sem ég þó fékk. Ég fór sjálf með börnin til sálfræðings þó ég hefði engin efni á því, en félagsþjónustan veitti ekki þannig stuðning að neinu ráði. Mig sárvantaði einhvern til þess að koma heim og sjá ástandið og hjálpa mér að tækla lífið. Guð minn góður hvað ég var viljug, ég hefði gert allt sem mér yrði sagt. Ég var gjörsamlega úrvinda af áfallastreitu og ég fékk þau ráð hjá félagsþjónustunni að setja súrefnisgrímuna fyrst á mig og síðan á börnin. Það sagði mér ekki neitt. Mig vantaði leiðsögn, einhvern sem sýndi mér í verki hvernig ég ætti að gera hlutina. En ég er svo blessuð að börnin mín þrjú eru sjálf svo dugleg. Yngri börnin mín fóru að vinna, þá á táningsaldri.“

Endurhæfing út á vinnumarkaðinn

„Ég fór í endurhæfingu og iðjuþjálfun á Landspítalanum. Eftir það fór ég að vinna í járngalleríi, svo sem sundlaugarvörður og loks í nám við Myndlistarskólann í Reykjavík. Ég vann mikið og mig langaði svo mikið að passa inn í boxið, að vera nýtur þjóðfélagsþegn. En ég var ekki tengd, hvorki sjálfri mér né öðrum og loks hrundi ég saman. Undanfarin tvö ár hef ég verið að byggja mig hægt upp aftur.“

Ströglið

„Fátækt hefur alltaf verið minn raunveruleiki, nema þegar ég var gift af því að minn fyrrverandi var í góðri stöðu. Ég missti sundlaugarvarðarstarfið þegar ég fór í skólann og ég fékk aðeins 70% í atvinnuleysisbætur af því að ég fór í nám í millitíðinni. En svo gat ég leitað til félagsþjónustunnar í Mjódd um uppbótina. Þannig að þetta var mikið strögl. Um hundrað þúsund krónur í atvinnuleysisbætur og svo eitthvað um 20 þúsund krónur í uppbót. Ég skil ekki hvernig þetta gekk upp. Það voru dagar sem ég átti ekki krónu. Þegar ég var sem veikust þá þurfti ég stundum að treysta á son minn sem er öryrki. Hann fór í búðina og keypti í matinn. Í dag er ég með rúmlega 200 þúsund krónur á mánuði í endurhæfingarlífeyri. Þetta er miklu betra, nú á ég í kringum 60 þúsund krónur afgangs þegar ég hef borgað alla reikninga.“

Lærði að hekla á netinu

„Ég hef ekki farið til tannlæknis síðan ég hætti að vinna fyrir fjórum árum. Ég bursta bara vel og nota tannþráð. Að fara til tannlæknis er ekki forgangsverkefni hjá mér. Ég geri ekkert sem kostar, fer hvorki í leikhús né bíó. Sem betur fer er ég mjög heimakær. Ég er nörd og horfi á Dr. Who með stráknum mínum. Netið bjargar mér gjörsamlega. Ég lærði að hekla á netinu og gat heklað jólagjafirnar. Ég heklaði hanska á son minn og saumaði leðurpjötlur í lófana þar sem mesti núningurinn er. Stefán sonur minn lærði að búa til kaffi á netinu. Ég skil ekkert að fólk borgi stórfé fyrir að fara á námskeið þegar þetta er allt á netinu,“ segir María og reiðir fram kaffibolla með flóaðri mjólk og kanil. Litla stofan hennar umbreytist í dyngju fulla af æðruleysi með kanil.

Í fitubolluúlpu

„Fötin mín hef ég flest fengið gefins frá vinkonum sem eiga vinkonur. Ég er komin með nýjan skáp af fötum sem mér hafa verið gefin. Ég geng í úlpu af systur minni sem er frá fitubollutímabilinu hennar, eins og hún segir sjálf. Ég er svo heppin að vera stór og hef fengið föt af konum þegar þær fara í megrun og mjókka.“

Alltaf epli og brauð í Samhjálp

„Minn félagslega og andlega stuðning sæki ég til Hlutverkasetursins en sá staður hefur bjargað lífi mínu. Þangað mæti ég reglulega og sinni mínum verkefnum og sjálfboðavinnu. Í næsta húsi er Samhjálp þar sem ég borða stundum. Og það er alltaf hægt að treysta því að Samhjálp geti boðið upp á epli og brauð. Það eru búðir og fyrirtæki sem gefa Samhjálp mat og einn vinur minn í Hlutverkasetrinu er mjög lunkinn að fylgjast með gjöfunum og kemur iðulega með eitthvað handa mér, eins og núðlur, pakkamat og pítsuudeig.“ María opnar skápana og dregur vörurnar fram. Í ísskápnum á hún samlokur í plasti, önnur er með spægipylsu og hin með túnfiski. „Það er eitthvert samlokufyrirtæki sem gefur Samhjálp mat, ég held að þær séu upphaflega smurðar fyrir flug,“ segir hún. „Það eru ekki allar vörurnar útrunnar, kannski 2-3 dagar í síðasta neysludag.“

Matur á 50 krónur

„Í Bónus, hérna rétt hjá mér, er hægt að fá vörur á síðasta söludegi á 50 krónur. Þetta fyrirkomulag gerir gæfumuninn. Ég get þá keypt brokkoli, það er kannski orðið dálítið brúnt, en ég sker það bara burt og elda mér grænmeti í matinn. Mér finnst stórkostlegt af þeim að gefa manni kost á að kaupa mat sem annars yrði hent og borga 50 krónur fyrir. Það sem gerist í fátækt er að maður borðar svo mikið brauð. Sem er ekki hollt. Ég sá það í Egyptalandi, að fátækt fólk borðar mikið brauð. Ég held að það geri ekki neinum gott þetta endalausa brauðát. En óholli maturinn er alltaf ódýrari en sá holli.“ María hváir þegar Frú Lauga með lífrænu vörurnar kemur til tals. „Ég hef aldrei heyrt þessa búð nefnda, Bio-vörur, er það eitthvert snakk?“

Keypti sér spjaldtölvu

„Ef ég færi í gegnum Vinnumálastofnun, þá fengi ég bara skúringastarf eða starf á leikskóla, sem eru auðvitað fín störf. Ég hef unnið þannig störf. Kona eins og ég, á miðjum aldri, fengi aldrei starf við tölvur eða hönnun. Ég tók ákvörðun um áramótin að hætta að barma mér og ég keypti mér spjaldtölvu sem ég nota til þess að halda utan um dagskrána mína. Áfallastreitan hefur framkallað minnisleysi hjá mér og spjaldtölvan er mitt hjálpartæki. En ég verð bara að reiða mig á Samhjálp það sem eftir er mánaðarins.“

Vildi geta farið á sýningar

Mig langar ekki í neitt, nema þá kannski helst eitthvað sem tengist listinni minni. Kannski að geta farið á fleiri sýningar. Ég vel yfirleitt eitthvað sem er ókeypis. Ég gæti hugsað mér að heimsækja bróður minn í Svíþjóð en það er bara ekki á dagskrá. Það er ekkert sem mig langar í fyrir mig sjálfa, það er miklu heldur hitt, ef ég gæti gert meira fyrir börnin mín. Ég vildi geta boðið börnunum mínum heim í mat.“

Alda Lóa Leifsdóttir
aldaloa@frettatiminn.is

The post Fátækt: Vildi að ég gæti boðið börnunum í mat appeared first on Fréttatíminn.

Eftir Þórdísi Bachman

Kristjanía í Kaupmannahöfn hefur sinn eigin, auðheyrða takt. Tjillið á Månefiskeren eða Morgenstedet. Kaupið inn í Grøntsagen. Filmuklúbbur, baðhús, reiðklúbbur, Kvennasmiðja, Loppen, Óperan og Woodstock (sem minnir á Alaska um 1910). Og svo er það Pusherstreet. Þarna er semsé allt mögulegt og engir bílar. Þar að auki er þetta samfélag opnara en höfuðborgin sem umlykur það. Þó er ekki hlaupið að því að ná íbúarétti þar. Möguleikarnir eru þeir að flytja inn hjá kærasta eða öðlast íbúarétt með vinnu. Á áttunda áratugnum var auðveldara að komast inn, nú er allt uppselt.

Kristjanía er svo sérstök, að hún laðar að sér ferðamenn alls staðar að úr heiminum. Á vissan hátt væri hægt að óska sér þess að hugsjónin þaðan skyti rótum í samfélaginu fyrir utan og þessi útópíski draumur um hóp fólks sem styður og virðir hvert annað af kærleika og umburðarlyndi gæti ræst í öllum samfélögum, um allan heim.

Kristjanía var herstöð, sem hústökufólk tók yfir árið 1971. Rúmlega 40 ára saga Kristjaníu hefur einkennst af ágreiningi og stöðugu reiptogi ríkisins og íbúanna, sem telja um eitt þúsund manns á 34 hektara svæði. Yfirvöld umbáru kannabissöluna þar til um 2004, en næstu ár á eftir einkenndust af árekstrum, lögreglurassíum og samningaviðræðum á milli íbúa og yfirvalda.

40 ára tengsl við „Stínu“

Fríða Hrefna flutti inn í Kristjaníu árið 1976 og bjó til að byrja með í Ljónahúsinu, þar sem hún hafði gist nokkur sumur. Meðal þeirra sem bjuggu þar þá voru Siggi rauði og Frikki svarti frá Keflavík.

Fríða fékk vinnu á Woodstock og hitti þar Svía sem hún fór að búa með, en sá var með hús úti á Dyssen, sem var með tré inni í miðju húsi og tilheyrandi gat á þakinu. Tréð er þarna ennþá, með nöglunum sem Fríða rak í það til þess að hengja viskustykkin á, en húsið var síðar rifið, enda rotið í gegn.

Parið flutti þá til Svíþjóðar, þar sem Fríða var í átta ár, en þegar hún kom til baka til Hafnar flutti hún beint inn hjá norskri vinkonu sinni í Kristjaníu. „Þar var ég með þrjú börn og stóran hund og Elísabet með sinn hund – þetta var óttalega þröngt, en þarna var ég í nokkra mánuði.“

Aðalstarf Fríðu hefur verið vinna með alkóhólistum, geðfötluðum og sem skartgripahönnuður, fyrir utan að koma fimm börnum til manns, en eins og sannur hippi er hún þúsundþjalasmiður, sem grípur í önnur störf þegar þau gefast. Síðast bjó Fríða í Kristjaníu fyrir tveimur árum, þegar hún var fengin til þess að gæta þar húss yfir sumarið, en þessi 40 ára tengsl við staðinn eru órofin.

Pusher Street var ekki komið til sögunnar þegar Fríða flutti inn, en á meðal íbúa var þó líklega töluvert meiri neysla en er í dag. Fríða kann mjög vel við samfélag Kristjaníttanna, eins og íbúar kallast, en minnist annars með minni ánægju: „Dönum fannst allt í lagi með hreinlætisaðstæðurnar þarna í gamla daga; fólk sem var alið upp við kaldavatnsíbúðir og kamar úti í garði sætti sig við þetta, en ég átti erfitt með það. Flest húsanna í Kristjaníu eru illa einangruð og afar erfitt að kynda þau með einum kola- eða olíuofni. Svo braust út berklafaraldur í Kristjaníu um 1980, vegna rakans og myrkursins innandyra. Berklar koma þar alltaf upp ennþá og reyndar fer rúta þaðan með fólk í berklaskoðun tvisvar á ári,“ segir Fríða. Hún minnist einnig færðarinnar í votviðri: „Um leið og kom rigning eða slydda, var allt á kafi í drullu, því þarna eru náttúrlega engar malbikaðar götur. Klósettmálin fundust mér þó langverst, þótt í Stínu séu leyniklósett hingað og þangað sem maður veit um.“

Margir vinanna frá fyrstu árunum í Kristjaníu eru farnir yfir móðuna miklu og Fríða telur að þetta mikla mannfall sé til komið af ofdrykkju. ‘Neyslumynstrið breyttist þegar ‘Junkblokaden’ var sett af stað um 1980. Þá var þeim sem voru komnir í hörðu efnin, á við heróín, ýmist vísað úr Kristjaníu eða þeir skikkaðir í meðferðir.’ Menn drukku þá meira í staðinn og afleiðingarnar létu ekki á sér standa.

Samband hennar við Kristjanítta er þó sterkt og þótt hún sé löngu flutt út, hittir hún þá oft á ári. Hvað var best við að búa í Kristjaníu? „Þarna var visst frelsi, sem þekktist ekki annars staðar. Eins og gengur var það líka fólkið sem maður þekkti þar og kunni að meta. Svo var alltaf hægt að fá vinnu þar, sem er mikill kostur í landi með landlægu atvinnuleysi,“ segir Fríða, sem bæði hefur starfað þar á veitingahúsum, við hreingerningar og félagsráðgjafastörf. Einnig nefnir hún, að þegar upp komu vandamál á milli rokkara og íbúa, voru haldnir fjöldafundir, því reynt er að taka á vandamálum þegar þau koma upp og áður en þau verða óviðráðanleg. „Þó er um ójöfnuð að ræða í Kristjaníu eins og alls staðar annars staðar, sérstaklega í sambandi við húsakost, því sumir eru með flennistórar íbúðar þarna, en aðrir búa í skúrum! Margir halda að allir þar séu svo fordómalausir, en það er alls ekki þannig. Þar eru líka kjaftasögur, klíkuskapur og mismunun, ekki síður en úti í samfélaginu,“ segir Fríða að lokum.

Laust herbergi í Ljónahúsinu

Tolli Morthens segir: „Árið 1973 fór ég með félaga mínum út í Kristjaníu, sem hústökufólk hafði tekið yfir tveimur árum áður. Í þessum hústökuhópi voru nokkrir Íslendingar, sem, eins og okkar er von og vísa, komu sér fyrir í flottasta húsinu, Ljónahúsinu, sem hafði verið rannsóknarstofa áður, þriggja hæða múrsteinshúsi með fallegum arkitektúr og stórum og miklum vistarverum. Þau lög giltu í Ljónahúsinu, að væri laust herbergi, mætti næsti maður taka það og sama gilti í neyslunni; sameignin var heilagri en eignarrétturinn og þeir fyrirlitnir sem seldu fíkniefni sér til gróða. Ættu menn mola eða lús, bar þeim heilög skylda til að deila sinni lús og mylja mönnum í pípu á meðan eitthvað var til. Einn félagi okkar var kaupmaður og soldið í meikinu og þegar fréttist að hann væri að selja eiturlyf, þá var honum útskúfað. Við félagi minn tókum semsé laust herbergi í Ljónahúsinu traustataki. Ég sá strax að margir íbúa hússins unnu ekki heiðarlega vinnu, voru aðallega í dópi og dílingum. Ég leit ekki á mig sem fíkil og fékk mér byggingarvinnu úti á Kristjánshöfn og mætti þar alltaf klukkan sjö á morgnana, en sukkaði svo fram á rauða nótt. Þetta tók sinn toll; ég hrundi loks úr byggingarvinnunni og tók þátt í þeim fíkniefnakúltúr sem var í gangi og lifði mig þarna til óbóta.

Í dag minnir þetta unga fólk sem þar var mig á menn í hugsjónabaráttu, sem æða gegn óvígum óvinaher og eru stráfelldir í fyrstu hrinu. Þarna voru menn að taka inn LSD og önnur efni í tilraunaskyni og trúðu því statt og stöðugt að þeir væru í andlegri vakningu, og að við værum öll á leið til að upplifa Nirvana með þessari neyslu. Vitanlega var staðreyndin þó sú, að við misstum þarna ungt fólk unnvörpum, bæði inn á geðdeildir og í sjálfsvígum. Hver einasti maður sem fór þarna í gegn varð fyrir afgerandi reynslu – en það er svo þversagnakennt, að það sem er neikvæð reynsla á meðan hún á sér stað, getur reynst gæfurík síðar meir, ef fólki tekst að vinna úr henni. Því miður komast þó afar fáir heilir út úr því að fara inn í þessa veröld og þetta er ekki ávísun á þroskaferli, heldur rússnesk rúlletta,“ segir Tolli, ómyrkur í máli.

Eins og í ævintýri

Olgalilja Bjarnadóttir flutti til Kaupmannahafnar í september 2015, eftir lokapróf í söng frá Listaháskóla Íslands. Hún fékk framleigða íbúð á Amager og hitti fljótlega skemmtilegan mann. Þegar að því kom að vinurinn byði henni heim og það rann upp fyrir henni að hann byggi í Kristjaníu, runnu á hana tvær grímur. Sem stúlka frá góðu heimili hafði hún komið inn í Kristjaníu sem túristi og það fyrsta og oft eina sem þeir sjá er Pusher Street. Kristjanía er þó ríki í ríkinu, sem rúmar margt annað en sölu á grasi og kannabisolíu, meðal annars listasafn, mörg tónlistarhús og græn veitingahús.

„Ég hélt að það fólk sem væri að selja hass úti á götu, væri fólkið sem byggi þarna og að allir sem byggju þarna væru fíklar. Og ég er sannarlega ekki ein um að halda það,’ segir Olgalilja.

Þegar Olgalilja kom í heimsókn, reyndist íbúð og allt umhverfi vinarins vera „sjúklega flott“. Mánuði síðar eða svo, missti hún húsnæðið og var um svipað leyti boðið heim til annars íbúa Kristjaníu, sem reyndist vera tónlistarmaður úr Konunglega Musikkonservatoriet. Þau Olgalilja náðu vel saman og þegar hann frétti af húsnæðisvanda hennar, bauð hann henni að passa íbúð sonar síns.

Olgalilja var hikandi; móðir hennar sagði þvert nei. „Þú ert ekki að fara að búa í Kristjaníu!“

Eftir að hún flutti inn, bauð Nils, faðir eigandans, henni að syngja í matarboðum sem hann heldur reglulega og eftir nokkur skipti ákvað hann að kaupa píanó, svo hún gæti spilað undir á meðan hún syngi. „Allt í einu var ég bara komin inn í einhverja elítu í Kristjaníu. Þekki alla og allir vita hvað ég heiti – þetta er geggjað,“ segir Olgalilja og bætir við að þetta sé í fyrsta skipti sem hún upplifir samfélag, þar sem „enginn pælir í því hvernig fólk lítur út; hvernig það er klætt, hvað maður hefur mikla menntun, hverra manna maður er eða hvort þú hafir einhvern tímann á lífsleiðinni gert mistök. Það eina sem máli skiptir er hver þú ert í dag. Ef þú ert góð við aðra og tilbúin að rétta hjálparhönd, þá ertu velkomin og þetta finnst mér mjög fallegt.“

Olgalilja nefnir fleiri dæmi um vingjarnleika Kristjaníttanna, og bendir á að „þetta myndi aldrei gerast á Íslandi. Þar er svo mikið baktal, á við: „Já, hún er nú alltaf í ógeðslega ljótum fötum,“ en í Kristjaníu er enginn að tala illa um aðra. Það er eins og þar sé skilningur á því að allir eru mannlegir og að fólk gerir mistök.

Þetta er eins og að stíga inn í ævintýri, fullt af skapandi, greiðviknu listafólki.“ Hún nefnir sem dæmi, að þegar henni er hrósað fyrir söng heima, segir fólk gjarnan: „Þetta var bara mjög flott,“ en að í Kristjaníu segi fólk: „Það var eins og tíminn stæði í stað,“ eða „Ég var hérna í þessu litla herbergi og svo fórst þú að syngja og herbergið bara stækkaði og stækkaði.“ Svona getur enginn sagt nema hann hafi mikinn skilning á listum. Svo eru allir svo opnir; hræðslan við að gera sig að fífli hverfur algerlega.

Heima þarf hins vegar mjög mikið að hugsa um í hverju maður er, hvað maður segir og á hverju maður leyfir sér að hafa skoðun. Ég var í Versló og þar, rétt eins og á öllu Íslandi, er mikið um snobb og peninga- og útlitsdýrkun. Í Kristjaníu er það þannig að þegar einhver lendir í erfiðleikum, streymir fólk að til þess að hjálpa – ekki til þess að dæma eða fordæma.“

Sá sem hún býr hjá er önnur kynslóð í Kristjaníu og góður vinur annars innfædds, söngvarans Lukas Graham, sem er nú að gera hinn danska garð frægan í Ameríku. Í Kristjaníu er mikið tónlistarlíf og tónleikar eru haldnir nokkrum sinnum í viku.

Olgalilja segir engan þeirra sem hún umgengst í Kristjaníu reykja gras og bætir við að hún væri ekki tilbúin til þess að vera þarna „ef þetta væri algjört sukk.“ Hasssalan er rekin af utanaðkomandi öflum og íbúar eru skiljanlega ekki ánægðir með návígið og hvað þá þegar lögreglan fór að sitja um staðinn frá um 2005 til 2010, þegar 31 hasssali þaðan var dreginn fyrir dóm.

Gæti hún hugsað sér að setjast að í Kristjaníu? Olgalilja hugsar sig um og nefnir síðan hve hrifin hún sé af þessa frjóa umhverfi og skapandi hópi, sem er svo skilningsríkur og fordómalaus. Segist reyndar aldrei hafa upplifað annað eins. Hún er enn ekki komin „inn“, en til þess að svo megi verða þurfa allir núverandi íbúar að samþykkja hana. Það gerist á þann hátt að hóað er á fund og umsækjandinn stendur fyrir framan alla íbúana og útskýrir hvers vegna hann sé góður kostur og síðan er kosið. Lýðræði í verki, en einnig góð leið til þess að halda úti þeim sem vilja flytja inn til þess að halda áfram sölu á hassi á Pusher Street.

Já, hún gæti hugsað sér það, en hvað sem verður, verður þetta fólk sem ég hef kynnst í Kristjaníu, vinir mínir til æviloka, segir Olgalilja að lokum.

Þórdís Bachmann
ritstjorn@frettatiminn.is

The post Verslunarskólastúlka sest að í Kristjaníu appeared first on Fréttatíminn.

Það þarf ekki að eyða meira en fimm mínútum í gúggl um mögulega forsetaframbjóðendur til að velta því fyrir sér hver þoli slíka umræðu. Kannanir sýna að traust til forsetaembættisins fer minnkandi og fræðingar segja embættið þurfa endurskilgreiningu á meðan aðrir velta því fyrir sér hvort við þurfum almennt á forseta að halda. En á meðan orð eins og landráðamella, aumingi og fitubolla birtast á internetinu, eins og ekkert sé, er auðvelt að velta því fyrir sér hver leggi í þennan frumskóg fúkyrða sem virkir í athugasemdum láta falla líkt og enginn sé morgundagurinn.  

„Þegar þú verður opinber persóna verður þú að reikna með því að allir hafi skoðun á þér og sjálfsagt var slúður á þeim tíma. Maður heyrði einhverjar sögur, bæði sannar og lognar, en það var ekki neitt miðað við hvernig þetta er í dag,“ segir Styrmir Guðlaugsson, sonur Guðlaugs Þorvaldssonar sem bauð sig fram fyrir forsetakosningarnar árið 1980, ásamt Alberti Guðmundssyni, Pétri Thorsteinsson og Vigdísi Finnbogadóttur. Styrmir var sextán ára og vann í Mjólkurstöðinni sumarið sem faðir hans var í framboði. „Þar sátum við einn daginn í hádegismat og umræðuefnið voru frambjóðendurnir. Talið barst að pabba og einn mjólkurfræðingurinn, sem vissi greinilega ekki að ég var sonur hans, segir að honum finnist Guðlaugur vera svo mikill spjátrungur. Þetta var eiginlega það óþægilegasta sem ég lenti í meðan á þessu framboði stóð.“

Kona að ybba gogg

Anna Lilja Sigurðardóttir tekur undir með Styrmi. Anna Lilja er elsta dóttir Sigrúnar Þorsteinsdóttur sem bauð sig fram á móti Vigdísi Finnbogadóttur árið 1988. Framboði Sigrúnar gegn Vigdísi var stillt upp sem töluvert djörfu af fjölmiðlum þess tíma en Anna Lilja segir fjölskylduna ekki hafa fundið fyrir óvild fólks gagnvart móður sinni sem persónu. Aðeins einu sinni hafi hún heyrt fólk út í bæ tala um móður sína í sinni viðurvist. „Ég var að koma heim úr skiptinámi frá Bandaríkjunum og á leiðinni frá flugvellinum heyri ég dreng tala um þessa konu úr Vestmannaeyjum sem væri eitthvað að ybba gogg. Þetta var rætt fram og til baka þar til ég sneri mér við og sagði að þetta væri mamma mín og þá var þetta ekki rætt frekar,“ segir Anna Lilja. „Við höfum alltaf hugsað til þessa tíma þegar mamma var í framboði sem góðs tíma, þetta er alls ekki eitthvað sem fólk vill gleyma eða ekki ræða. Dætrum mínum finnst mjög flott að amma þeirra hafi haft þor til að bjóða sig fram til forseta.“

Raunveruleikaþættir hafa áhrif

Ekki eru til gögn langt aftur í tímann sem meta traust almennings til forsetaembættisins en hlutfall þeirra sem treysta embættinu mjög vel eða frekar vel féll úr 59% árið 2013 niður í 43% árið 2015, sem hlýtur að teljast ansi hraustlegt fall á stuttum tíma. Í fyrra var traust forsetaembættisins því jafn mikið og traust til dómskerfisins. Hulda Þórisdóttir, stjórnmálasálfræðingur og lektor við stjórnmálafræðideild HÍ, telur þverrandi virðingu almennings gagnvart stjórnmálamönnum spila stórt hlutverk í rætinni umræðu um frambjóðendur. Einnig spili inn í að fólk upplifi sig ekki lengur sem svo að það þurfi að tengjast flokkspólitískri elítu til að eiga möguleika á forsetastólnum. „Það er svo sterkt í menningu okkar, menningu samfélagsmiðla og raunveruleikaþátta að hver sem er geti „meikað það“, orðið frægur. Á sama tíma erum við mun opnari fyrir því en áður að deila óhreinu nærfötunum með ókunnugum, það sem áður var tabú ræðir fólk nú óhikað og þarf ekki að pukrast með af skömm. Karlar segjast betri menn eftir framhjáhald sem upp komst eða konur sterkari eftir gjaldþrot. En það er athyglisvert að þrátt fyrir að flestir séu sjálfsagt sammála um að umræðan sé óvægin og að skítug nærföt frambjóðenda verði tekin og viðruð fyrir framan alþjóð, virðist enginn hörgull á fólki sem hefur lýst yfir framboði eða segist hafa áhuga.“

Tjáning þarf að vera íhuguð

„Ég veit ekki hvort þetta hafi eitthvað með virðingu fyrir forsetaembættinu að gera,“ segir Guðrún Pétursdóttir. Guðrún bauð sig fram árið 1996 en dró framboð sitt til baka þegar ljóst þótti að stuðningurinn væri ekki nægur. „Ég held að þetta snúi frekar að því hvernig fólk tjáir sig við annað fólk nú til dags. Menn bara láta vaða og það eru engar hömlur en hér áður fyrr þá birtist ekkert nema fara í gegnum ritstjórn. Hér áður fyrr þurfti fólk að hrópa á torgum eða hengja miða á ljósastaura vildi það vera með óhróður. Þessi greiði og óhefti aðgangur að heiminum er nýlunda í mannkynssögunni og við erum bara ekki búin að læra á þetta. Menn segja óheft tjáningarfrelsi vera af hinu góða en ég er ekki viss því tjáning þarf að vera íhuguð. Menn eru alltaf að lýsa velþóknun og vanþóknun og það hefur áhrif á fólk því orð meiða. Einn dropi getur veig heillar skálar breytt.“
Styrmir Guðlaugsson tekur í sama streng og Guðrún. „Munurinn á samfélaginu núna og þá er svo stórkostlegur. Þetta var svo einsleitt og lítið samfélag. Við vorum ekki bara miklu færri heldur var bara ein sjónvarpsstöð og fólk lifði í takti, það borðuðu allir kvöldmat klukkan sjö og það lásu allir sömu blöðin. Á tímum samfélagsmiðla eru allir dæmdir um leið en ég fann mjög lítið fyrir því. Við vorum fjórir bræðurnir en ári fyrir kosningarnar dó bróðir minn og út af því áfalli var alls ekki sjálfgefið að fara út í svona baráttu. Að einhverju leyti þjappaði framboðið fjölskyldunni saman en á hinn bóginn frestaði það eðlilegu sorgarferli, sem skall svo á eftir að kosningunni lauk. Spennufallið var líka mikið kvöldið fyrir kosningarnar þegar við heimsóttum heimabæ pabba, Grindavík. Þá tók bærinn á móti okkur með fánaborg rétt fyrir utan bæinn. Þetta voru rosalega fallegar móttökur sem segja líka ansi mikið um það hvað tímarnir hafa breyst.“

Engin nánd á kommentakerfinu

Aðspurð segist Guðrún vera fegin því að ekki hafi verið kommentakerfi þegar hún bauð sig fram. „Jú, drottinn minn dýri. Þá var ekki hægt að verða fyrir svona holskeflu af nafnlausum óhróðri. Ég held alveg tvímælalaust að þetta aftri fólki í að bjóða sig fram. Ég þekki fjölda frambærilegra, sérstaklega ungra kvenna, sem ég hef verið að skora á að gefa kost á sér í pólitík en þeim dettur ekki í hug að fara fram því þær nenna því ekki. Þeim finnst fórnarkostnaðurinn vera of mikill. Og þá eru þær ekki að hugsa um sig heldur um börnin sín.“
Guðrún segist ekki hafa fundið fyrir jafn rætinni umræðu í forsetaframboðinu 2012, þegar hún tók þátt í kosningabaráttu Þóru Arnórsdóttur. „Ég fann ekki fyrir þessu þá, kannski því ég legg mig svo lítið eftir þessu. Hinsvegar er öll skipulagning kosningabaráttu allt önnur í dag. Ég fór á sínum tíma um allt land og fannst dásamlegt að hitta allt þetta fólk. Það voru skemmtilegir framboðsfundir með fjöri, hlátri og hlýju en ég veit ekki hvort einhver nennir á framboðsfundi í dag, fólk er bara á kommentakerfinu. Hvernig ætlar þú að velja þér þjóðhöfðingja ef það er engin nánd. Forsetaaframboðið fjallar ekki um málefni heldur að mestu leyti um hverskonar persónuleika fólk vill fá í embættið. Í rauninni þarftu að hitta fólk og tala við það til að það fái tilfinningu fyrir því hver þú ert. Það er hægt að hanna allskonar ímyndir á netinu en það er ekki fyrr en þú sérð manneskjuna sem þú finnur hvort að áran hennar snertir þig eða ekki.“

The post Forsetaframboð á tímum virðingarleysis appeared first on Fréttatíminn.

Guðrún Inga Sigurðardóttir þurfti að greiða 540 þúsund krónur að kröfu Útlendingastofnunar til að fá að halda kærastanum í landinu.

Robert Qyra, 38 ára, kom til landsins sem hælisleitandi árið 2013. Hann er frá Albaníu en flaug hingað frá Belgíu. Hann kynntist Guðrúnu Ingu Sigurðardóttur, núverandi eiginkonu sinni sem er búsett í Sandgerði, meðan hann dvaldi hér. Í nóvember 2013 var honum hinsvegar synjað um hæli hér og fluttur aftur til Belgíu í lögreglufylgd.
„Ég vildi fá hann aftur til landsins og gerði ráðstafanir. Ég talaði við sýslumann og fékk fyrir hann dvalarleyfi í þrjá mánuði, gegn því að taka fjárhagslega ábyrgð á honum,“ segir Guðrún Inga.
Nokkru seinna voru þau stödd á dagskrá á bókasafninu í Keflavík og hittu þar fólk sem þekkti Robert frá því hann var hælisleitandi.
„Daginn eftir banka tveir lögreglumenn upp á og handtaka Robert, en ég fékk ekki leyfi til að hafa neitt samband við hann eða vita neitt um hvað væri á ferðinni, af því við vorum ekki gift. Daginn eftir kemur hann í fylgd tveggja óeinkennisklæddra lögreglumanna sem krefjast þess að ég kaupi flugmiða, því nú eigi að senda hann úr landi. Ég varð því að fara með þeim upp á flugvöll og staðgreiða miðann á skrifstofu Flugleiða þar, og horfa á eftir honum úr landi.“

En Guðrún Inga var ekki tilbúin að sleppa hendinni af kærastanum og leitaði til ríkislögreglustjóra til að fá að vita hvað þyrfti til að Robert fengi að dvelja hérna. Hún fékk þær upplýsingar að hún þyrfti að greiða 540 þúsund krónur, sem væri kostnaður við flugmiðann og lögreglufylgdina til Belgíu árið 2013.

Samkvæmt Útlendingalögum (56. gr.) skal útlendingur sem fluttur er úr landi sjálfur greiða kostnaðinn af brottför sinni og er heimilt að vísa útlendingi frá landi við komuna til landsins ef hann hefur ekki greitt kostnað hins opinbera við fyrri færslu hans úr landi Ofansagt gildir þó ekki þegar umsækjandi um hæli er endursendur til annars Evrópuríkis sem er aðili að Dyflinnarreglugerðinni en samkvæmt þeirri reglugerð greiðist kostnaður af því landi sem annast flutning og þarf umsækjandi ekki að endurgreiða þann kostnað. Ekki er því ljóst hvaða lagastoð lögreglan hefur til að rukka Róbert um þetta gjald.

„Ég spurði hvort, það væri hægt að greiða þetta með afborgunum eða taka þetta á raðgreiðslum, en nei, þetta þurfti að staðgreiða.“
Hún lét undan þessari kröfu, staðgreiddi fyrir kærastann og hann kom til landsins í kjölfarið. Í dag eru þau gift, búsett á Suðurnesjum og hann starfar sem múrari.

„En það hafa ekki allir Albanir, sem hafa snúið til baka til að vinna, þurft að greiða þessa upphæð. Einn vinur Roberts þurfti að greiða rúmlega níu hundruð þúsund en aðrir fimm sem hann þekkir þurftu ekki að greiða neitt. Ég hef reynt að fá skýringar á þessu og skilst að lögum hafi verið breytt árið 2014 og þeir sem hafi snúið til baka eftir það þurfi ekki að greiða. Ég er samt afar ósátt við þetta enda má segja að lögreglan hafi lagt okkur í hálfgert einelti, áður en ég greiddi þessa upphæð og það hafði verulegan kostnað og óþægindi í för með sér, sem út af fyrir sig var alveg nóg.“

Guðrún Inga segist ósátt við þessi svör en þau hafi ekki efni á lögfræðingi.
„Það má segja að lögreglan hafi lagt okkur í hálfgert einelti, áður en ég greiddi þessa upphæð og það hafði verulegan kostnað og óþægindi í för með sér, sem út af fyrir sig var alveg nóg,” segir Guðrún Inga sem segist þó ekki viss um hvort hún treysti sér í málaferli við lögregluna en auk þess hafi þau ekki efni á því.

The post Lögreglan vildi staðgreiðslu fyrir kærastann frá Albaníu appeared first on Fréttatíminn.