eftir Ingimar Karl Helgason
Frá því að einkafyrirtæki greiddi þrjá milljarða króna fyrir stóran hlut í HS veitum hefur fyrirtækið greitt svipaða upphæð í vasa eigenda. Bróðurpartur upphæðarinnar kemur til af kaupum HS veitna á hlutabréfum eigenda sinna, að stærstum hluta með milljarða lántökum. Eigendurnir komast hjá hundruð milljóna króna fjármagnstekjuskatti með aðferðinni, samanborið við hefðbundnar arðgreiðslur. Fullyrt er að lífeyrissjóðir þrýsti á um greiðslur út úr fyrirtækinu.
HSV eignarhaldsfélag á 34,8 prósenta hlut í HS veitum. Heiðar Guðjónsson fjárfestir er andlit fyrirtækisins og situr í stjórn HS veitna. Ásamt honum eiga lífeyrissjóðir bróðurpartinn í félaginu, auk Tryggingamiðstöðvarinnar, Miranda ehf sem er í eigu einstaklings, auk þess sem Íslandsbanki á þar líka óbeinan hlut, sem og VÍS.
Það var á fyrri hluta ársins 2014 að Reykjanesbær seldi hluta af sinni eign til HSV. Sama gerði Orkuveita Reykjavíkur og smærri sveitarfélög voru keypt út. Félagið greiddi um þrjá milljarða króna fyrir hlutinn. Um milljarður króna hefur á tveimur árum verið greiddur út úr HS veitum til þessa félags.
Umdeild einkavæðing
Reykjanesbær er stærsti eigandi HS veitna og á 50,1 prósent hlutafjár. Hafnarfjarðarbær á um 15 prósent. Sveitarfélögin hafa fengið greitt í hlutfalli við eign sína, tvo milljarða samtals síðustu tvö ár. HS veitur sjá um rekstur grundvallarinnviða á Suðurnesjum. Tryggja fólki neysluvatn, hitaveitu og raforku. Það vakti því nokkra athygli þegar fréttist af áformum um einkavæðingu. Meðal annars í ljósi laga um vatnsveitur sveitarfélaga sem kveða á um að tilgangur slíkra fyrirtækja sé að tryggja aðgang fólks og fyrirtækja að vatni. Sömuleiðis er í raforkulögum ákvæði um að opinberir aðilar verði að eiga meirihluta í svona fyrirtæki.
Samkomulag sagt ganga gegn lögum
Í eigendasamkomulagi sem gert var samhliða einkavæðingunni er tekið fram að samþykki 2/3 hluthafa þurfi við meiriháttar ákvarðanir. Ákvæðið veitir HSV eignarhaldsfélagi því í reynd neitunarvald um ýmis mál, þar sem félagið á ríflegan þriðjung. „Orkustofnun telur þetta fyrirkomulag því ekki samræmast ákvæðum raforkulaga með hliðsjón af þeirri samfélagslegu skyldu sem fyrirtækið hefur,“ sagði í áliti Orkustofnunar.
Almenningseign?
„Með kaupum á eignarhlut í HS Veitum er stórt skref tekið í átt að aukinni fjárfestingu lífeyrissjóða og annarra fagfjárfesta í innviðum landsins. Aðkoma slíkra aðila tryggir frekar eign almennings á innviðum samfélagsins. Það er okkur sönn ánægja að fá að taka þátt í áframhaldandi uppbyggingu félagsins og traustri þjónustu þess við viðskiptavini þess,“ sagði Heiðar Guðjónsson í fréttatilkynningu til Kauphallarinnar um einkavæðinguna í febrúar 2014. Ekki verður séð hvernig eign almennings sé tryggð „enn frekar“ með einkavæðingu á grunnþjónustufyrirtæki sem er einrátt á starfssvæði sínu, til fyrirtækis með skýr arðsemismarkmið. Hið gagnstæða blasir við. Spyrja má um uppbyggingu í ljósi þess að frá einkavæðingunni hafa þrír milljarðar verið greiddir út úr fyrirtækinu til hluthafa. HS veitur juku að auki skuldir sínar um á þriðja milljarð króna til að borga hluthöfum, tvö síðustu ár.
Arðsemi hluthafa að leiðarljósi
„Félagið mun fjárfesta með arðsemi hluthafa félagsins að leiðarljósi,“ segir í elstu stofngögnum HSV eignarhaldsfélags. Í drögum að eigendasamkomulagi sveitarfélaganna og HSV sagði að stefna skyldi að því að hámarka arðsemi félagsins. Hluthafar ættu að fá „bestu mögulegu ávöxtun“ af fjárfestingu sinni.
Sautján aðilar eiga HSV eignarhaldsfélag, samkvæmt nýjasta ársreikningi félagins, fyrir árið 2014. Flestir eru lífeyrissjóðir, en eigendur eru fleiri.
Þannig á Ursus ehf. 12,8 prósent í HS veitum. Eigandi félagsins er einn maður, Heiðar Már Guðjónsson. Þá á Miranda ehf. 4 prósent. Berglind Björk Jónsdóttir er eini eigandi þess félags.
Tryggingamiðstöðin hf. á síðan tæplega 16 prósenta hlut. Hún er skráð í Kauphöll og eru lífeyrissjóðir áberandi meðal helstu hluthafa.
Lífeyrissjóðirnir eru sömuleiðis eigendur að ríflega 2/3 hlutafjár HSV eignarhaldsfélags. Gildi lífeyrissjóður á 19 prósent. Samlagshlutafélagið Akur fjárfestingar, með 13,5 prósent, er í eigu lífeyrissjóða að mestu. Íslandsbanki og VÍS eiga raunar innan við fimmtung þess samanlagt. Akur á einnig ríflega 30 prósenta hlut í fyrirtækinu Fáfnir offshore.
Segir lífeyrissjóði þrýsta á um greiðslur
Tveir og hálfur milljarður króna voru greiddir út úr félaginu til HS veitna í fyrra. 500 milljónir voru arðgreiðsla, en HS veitur keyptu hlutabréf eigenda sinna fyrir tvo milljarða. Til þess tók fyrirtækið lán. HS veitur voru reknar með um 800 milljóna króna hagnaði í hittiðfyrra, og öðru eins í fyrra. Í stað arðs var í ár samþykkt að félagið keypti hluti eigenda sinna fyrir hálfan milljarð í viðbót.
Málið var rætt í bæjarstjórn Hafnarfjarðar á dögunum. Þar sagði Einar Birkir Einarsson, bæjarfulltrúi BF og varamaður í stjórn HS veitna, að mjög væri þrýst á greiðslur út úr fyrirtækinu: „Ég veit að lífeyrissjóðirnir gera mikla kröfu á ávöxtun á sínu fé inni í félaginu. Og ég hugsa að það hafi kannski áhrif á hver talan varð endanlega. Og mér skilst að þeir hafi farið fram á mun hærri arðgreiðslu en hér er verið að ræða.“ Ekki væri endalaust hægt að minnka eigið fé til að borga eigendum fyrir hlutabréf.
500 milljónir framhjá skatti
Einnig var á fundinum rætt hvers vegna greiðslur til eigenda HS veitna væru ekki í formi arðs. „Ástæða þess er sú að endurkaup hlutabréfa eru skattfrjáls til eigenda en arðgreiðslur eru með 20% fjármagnstekjuskatti,“ segir í minnisblaði Skarphéðins Orra Björnssonar, fulltrúa Hafnarfjarðar í stjórn HS veitna.
Orð Einars Birkis í bæjarstjórn Hafnarfjarðar á dögunum sýna að litið er á þessar greiðslur sem arð. Júlíus Jónsson, forstjóri HS veitna, hefur jafnframt sagt hið sama í fjölmiðlum. Aðferðin sé valin til að sleppa við skatta. Þannig hafa Reykjanesbær og Hafnarfjarðarbær – sveitarfélög sem sjálf grundvalla rekstur sinn á innheimtu skatta – auk einkafyrirtækis í eigu einstaklinga og lífeyrissjóða, komist hjá því að greiða um 500 milljónir króna til ríkisins, síðustu tvö ár.
„Vart efni til fordæmingar“
Fjallað var um skattaþátt þessara mála í Reykjavík vikublaði fyrir ári. Þar var meðal annars rætt við háskólamenn sem ekki komu fram undir nafni. Þeir sögðu að aðferðin, þótt lögleg væri, vekti spurningar, væri jafnvel óeðlileg. Einn vakti raunar máls á 11. gr. skattalaga sem er svona:
„Til arðs af hlutum og hlutabréfum í félögum, […], telst auk venjulegrar arðgreiðslu sérhver afhending verðmæta til hlutareiganda með takmarkaða eða ótakmarkaða ábyrgð eða hluthafa er telja verður sem tekjur af hlutareign þeirra í félaginu.“
Í þessu ljósi ætti að líta greiðslur HS veitna til eigenda sömu augum og útborgun arðs. Skúli Eggert Þórðarson ríkisskattstjóri sagðist í sömu umfjöllun ekki ræða um einstaka skattaðila, en staðfesti að sveitarfélög þyrftu að borga fjármagnstekjuskatt eins og aðrir. Í fyrirspurn sama miðils til Hafnarfjarðarbæjar var spurt hvort það væri eðlilegt að opinber aðili kæmi sér hjá því að borga skatta. Lög eru skýr, svaraði bærinn. Sé eftir þeim farið „eru vart efni til fordæmingar á framgangi hluthafanna.“ Willum Þór Þórsson, Framsóknarflokki, sagðist vera hugsi yfir málinu. Enda þótt lög heimiluðu aðferðina, yrði að fást svar við því hvort hún teljist vera samfélagslega ábyrg.
The post Skattlausar milljarðagreiðslur til eigenda appeared first on Fréttatíminn.