María Gísladóttir er 55 ára og býr á sjöttu hæð í Hólahverfinu með útsýni yfir snævi þakin fjöllin á milli blokkanna í kring. Litla stofan er undirlögð hinum ýmsu áhugamálum og verkefnum þessarar athafnasömu konu sem var að ljúka við litabók fyrir fullorðna. „Það er nú ekki ætlast til þess af konu í minni stöðu að ég sé síhlæjandi,“ segir María og skellir upp úr. Hún er nýkomin á endurhæfingarlífeyri og fátækt hefur nánast alltaf verið hluti af lífi hennar.
Fráskilin með þrjú börn í Breiðholtinu
„Ég losnaði endanlega úr margra ára erfiðu ofbeldissambandi fyrir tíu árum þegar ég keypti íbúðina í Breiðholtinu og flutti hingað með unglingana mína þrjá. Ég hafði verið í sambúð frá 17 ára aldri og fylgdi mínum fyrrverandi, sem vann hjá Sameinuðu þjóðunum, á milli átakasvæða flest okkar búskaparár. Við vorum í Zagreb þegar sprengjunum rigndi yfir borgina, og höfðum þá búið í Ísrael og Egyptalandi. Seinna bjuggum við líka í Sýrlandi.“
Kunni hvorki á lífið né kerfið
„Þegar ég byrjaði að feta mig út í lífið, flutt heim til Íslands fráskilin með þrjú börn, kunni ég hvorki á lífið né kerfið. Það er systur minni að þakka að hún dreif okkur í félagsþjónustuna í Mjódd og ég er þakklát fyrir þann stuðning sem ég þó fékk. Ég fór sjálf með börnin til sálfræðings þó ég hefði engin efni á því, en félagsþjónustan veitti ekki þannig stuðning að neinu ráði. Mig sárvantaði einhvern til þess að koma heim og sjá ástandið og hjálpa mér að tækla lífið. Guð minn góður hvað ég var viljug, ég hefði gert allt sem mér yrði sagt. Ég var gjörsamlega úrvinda af áfallastreitu og ég fékk þau ráð hjá félagsþjónustunni að setja súrefnisgrímuna fyrst á mig og síðan á börnin. Það sagði mér ekki neitt. Mig vantaði leiðsögn, einhvern sem sýndi mér í verki hvernig ég ætti að gera hlutina. En ég er svo blessuð að börnin mín þrjú eru sjálf svo dugleg. Yngri börnin mín fóru að vinna, þá á táningsaldri.“
Endurhæfing út á vinnumarkaðinn
„Ég fór í endurhæfingu og iðjuþjálfun á Landspítalanum. Eftir það fór ég að vinna í járngalleríi, svo sem sundlaugarvörður og loks í nám við Myndlistarskólann í Reykjavík. Ég vann mikið og mig langaði svo mikið að passa inn í boxið, að vera nýtur þjóðfélagsþegn. En ég var ekki tengd, hvorki sjálfri mér né öðrum og loks hrundi ég saman. Undanfarin tvö ár hef ég verið að byggja mig hægt upp aftur.“
Ströglið
„Fátækt hefur alltaf verið minn raunveruleiki, nema þegar ég var gift af því að minn fyrrverandi var í góðri stöðu. Ég missti sundlaugarvarðarstarfið þegar ég fór í skólann og ég fékk aðeins 70% í atvinnuleysisbætur af því að ég fór í nám í millitíðinni. En svo gat ég leitað til félagsþjónustunnar í Mjódd um uppbótina. Þannig að þetta var mikið strögl. Um hundrað þúsund krónur í atvinnuleysisbætur og svo eitthvað um 20 þúsund krónur í uppbót. Ég skil ekki hvernig þetta gekk upp. Það voru dagar sem ég átti ekki krónu. Þegar ég var sem veikust þá þurfti ég stundum að treysta á son minn sem er öryrki. Hann fór í búðina og keypti í matinn. Í dag er ég með rúmlega 200 þúsund krónur á mánuði í endurhæfingarlífeyri. Þetta er miklu betra, nú á ég í kringum 60 þúsund krónur afgangs þegar ég hef borgað alla reikninga.“
Lærði að hekla á netinu
„Ég hef ekki farið til tannlæknis síðan ég hætti að vinna fyrir fjórum árum. Ég bursta bara vel og nota tannþráð. Að fara til tannlæknis er ekki forgangsverkefni hjá mér. Ég geri ekkert sem kostar, fer hvorki í leikhús né bíó. Sem betur fer er ég mjög heimakær. Ég er nörd og horfi á Dr. Who með stráknum mínum. Netið bjargar mér gjörsamlega. Ég lærði að hekla á netinu og gat heklað jólagjafirnar. Ég heklaði hanska á son minn og saumaði leðurpjötlur í lófana þar sem mesti núningurinn er. Stefán sonur minn lærði að búa til kaffi á netinu. Ég skil ekkert að fólk borgi stórfé fyrir að fara á námskeið þegar þetta er allt á netinu,“ segir María og reiðir fram kaffibolla með flóaðri mjólk og kanil. Litla stofan hennar umbreytist í dyngju fulla af æðruleysi með kanil.
Í fitubolluúlpu
„Fötin mín hef ég flest fengið gefins frá vinkonum sem eiga vinkonur. Ég er komin með nýjan skáp af fötum sem mér hafa verið gefin. Ég geng í úlpu af systur minni sem er frá fitubollutímabilinu hennar, eins og hún segir sjálf. Ég er svo heppin að vera stór og hef fengið föt af konum þegar þær fara í megrun og mjókka.“
Alltaf epli og brauð í Samhjálp
„Minn félagslega og andlega stuðning sæki ég til Hlutverkasetursins en sá staður hefur bjargað lífi mínu. Þangað mæti ég reglulega og sinni mínum verkefnum og sjálfboðavinnu. Í næsta húsi er Samhjálp þar sem ég borða stundum. Og það er alltaf hægt að treysta því að Samhjálp geti boðið upp á epli og brauð. Það eru búðir og fyrirtæki sem gefa Samhjálp mat og einn vinur minn í Hlutverkasetrinu er mjög lunkinn að fylgjast með gjöfunum og kemur iðulega með eitthvað handa mér, eins og núðlur, pakkamat og pítsuudeig.“ María opnar skápana og dregur vörurnar fram. Í ísskápnum á hún samlokur í plasti, önnur er með spægipylsu og hin með túnfiski. „Það er eitthvert samlokufyrirtæki sem gefur Samhjálp mat, ég held að þær séu upphaflega smurðar fyrir flug,“ segir hún. „Það eru ekki allar vörurnar útrunnar, kannski 2-3 dagar í síðasta neysludag.“
Matur á 50 krónur
„Í Bónus, hérna rétt hjá mér, er hægt að fá vörur á síðasta söludegi á 50 krónur. Þetta fyrirkomulag gerir gæfumuninn. Ég get þá keypt brokkoli, það er kannski orðið dálítið brúnt, en ég sker það bara burt og elda mér grænmeti í matinn. Mér finnst stórkostlegt af þeim að gefa manni kost á að kaupa mat sem annars yrði hent og borga 50 krónur fyrir. Það sem gerist í fátækt er að maður borðar svo mikið brauð. Sem er ekki hollt. Ég sá það í Egyptalandi, að fátækt fólk borðar mikið brauð. Ég held að það geri ekki neinum gott þetta endalausa brauðát. En óholli maturinn er alltaf ódýrari en sá holli.“ María hváir þegar Frú Lauga með lífrænu vörurnar kemur til tals. „Ég hef aldrei heyrt þessa búð nefnda, Bio-vörur, er það eitthvert snakk?“
Keypti sér spjaldtölvu
„Ef ég færi í gegnum Vinnumálastofnun, þá fengi ég bara skúringastarf eða starf á leikskóla, sem eru auðvitað fín störf. Ég hef unnið þannig störf. Kona eins og ég, á miðjum aldri, fengi aldrei starf við tölvur eða hönnun. Ég tók ákvörðun um áramótin að hætta að barma mér og ég keypti mér spjaldtölvu sem ég nota til þess að halda utan um dagskrána mína. Áfallastreitan hefur framkallað minnisleysi hjá mér og spjaldtölvan er mitt hjálpartæki. En ég verð bara að reiða mig á Samhjálp það sem eftir er mánaðarins.“
Vildi geta farið á sýningar
Mig langar ekki í neitt, nema þá kannski helst eitthvað sem tengist listinni minni. Kannski að geta farið á fleiri sýningar. Ég vel yfirleitt eitthvað sem er ókeypis. Ég gæti hugsað mér að heimsækja bróður minn í Svíþjóð en það er bara ekki á dagskrá. Það er ekkert sem mig langar í fyrir mig sjálfa, það er miklu heldur hitt, ef ég gæti gert meira fyrir börnin mín. Ég vildi geta boðið börnunum mínum heim í mat.“
Alda Lóa Leifsdóttir
aldaloa@frettatiminn.is
The post Fátækt: Vildi að ég gæti boðið börnunum í mat appeared first on Fréttatíminn.