Nútíma símtækni er á góðri leið með að breyta okkur. Í raun er um byltingu að ræða í því hvernig við höfum samskipti við umheiminn. Þegar alvarlegir atburðir eiga sér stað fara nettengdir símar á loft. Síminn er nýr veldissproti fólksins.
Þið munið auðvitað eftir lögreglumanninum með spreybrúsann? Ekki þessum sem í apríl 2008 gargaði „gas, gas, gas!“ uppi við Rauðavatn, heldur þeim sem gekk hnarreistur með brúsann sinn og sullaði piparúðanum yfir hóp sitjandi mótmælenda úr Occupy hreyfingunni í nóvember 2011 vestur í Kaliforníuháskóla. Lögreglumaðurinn virkaði eins og í kvöldgöngu með brúsann og fréttin fór eins og eldur í sinu um netið á örskotsstundu.
Af atvikinu voru teknar myndir úr öllum áttum, bæði með myndavélum með stórum linsum en líka með fjölmörgum nettengdum símum. Framferði lögreglumannsins vakti hneykslun, og hin nettengda heimsbyggð vissi nánast strax af atvikinu.
Í dag göngum við með heiminn í höndunum, eða í vasanum. Sú vitneskja sem leynist í einum nettengdum snjallsíma fyllir bókasöfn. Einhver sagði að vegna tækninnar væri ekki lengur til nein afsökun fyrir heimsku. Heimildir fyrir því hver á þessa setningu eru eitthvað á reiki, samkvæmt netinu í snjallsímanum.
Furðulega hröð þróun
Við erum í tæknibyltingunni miðri. Engin uppfinning hefur haft jafn mikil áhrif á líf jafn margra og snjallsíminn, með myndavélinni sinni, nettengingu og samspili við samskiptaforrit, þar sem þau mikilvægustu eru Twitter, Youtube, Facebook og Instagram.
Það er sérstakt til þess að hugsa hvað tæknin er ung að árum. Hún er rétt að komast á unglingsaldur. Fyrstu eiginlegu snjallsímarnir, sem á einhvern hátt líkjast okkar símum í dag, komu fram árið 1999 í Japan.
Fyrstu árin var þessi þróun bundin við Japan og það var ekki fyrr en fyrir tíu árum, árið 2006, sem hugtakið „CrackBerry“ fór á flug í Bandaríkjunum. Þar var vísað til þess hve BlackBerry snjallsímar þóttu ávanabindandi, nánast eins og krakk. Árið 2007 breytti síðan tilkoma iPhone öllu. Aðeins nokkrum árum fyrr, laust eftir aldamótin, hafði hugmynd um að setja myndavél í síma nánast verið skrýtin. Margir sáu einfaldlega ekki tilganginn með því.
Útbreiðslan hefur verið hröð. Nú er talið að ríflega tveir miljarðar snjallsíma séu í notkun í veröldinni og heilu löndin taka upp þessa tækni með ótrúlegum hraða. Dæmi um það er Myanmar í SA-Asíu sem stökk inn í notkun á tækninni án atrennu. Landið sem áður var lítt tæknivætt er nú með einna hæst hlutfall snjallsíma af öllum virkum farsímum, en fyrir aðeins fjórum árum voru bara tvö prósent landsmanna með aðgang að netinu. Íbúar landsins eru eitthvað yfir 50 milljónum.
Í Bandaríkjunum eru tíu prósent íbúa einungis tengd netinu í gegnum síma og kannanir hafa sýnt að snjallsíminn er það tæki sem fólk vildi síst vera án. Sjónvarpið má fjúka, ekki síminn. Í mörgum sögulegum samanburði er þessi græja farin að slá út sjónvarp, ljósaperuna og jafnvel prenttæknina á listum yfir mikilvægustu uppfinningar sögunnar. En kannski þurfum við einhverja fjarlægð á þetta til að slá því endanlega föstu.
Stórar fréttir og litlar
Þegar stórir atburðir verða skipta símar í höndum almennings nú öllu máli. Með upplýsingum úr þeim er best að ná einhvers konar sýn yfir flókna atburði sem eru að eiga sér stað. Hefðbundnir fréttamiðlar sitja eftir eða deila strax þeim upplýsingum sem fram koma á samskiptamiðlum.
Þetta hefur sést aftur og aftur og sást til dæmis glögglega á valdaránstilrauninni sem gerð var í Tyrklandi fyrir síðustu helgi. Fjölbreytt efni, stór og smá atriði, myndbönd og ljósmyndir streymdu fram.
Í Tyrklandi nota 35 miljónir íbúa (af 79 miljónum landsmanna) slíka tækni. Twitter var rétti staðurinn til að fylgjast með þessum atburðum, fréttamennskan var í höndum fólks á staðnum og stærstu fréttastofur heims fylgdust með og völdu upplýsingar þaðan inn á síður sínar og í fréttatíma. Síðar hefst greining atburðanna sem styðst þá meðal annars við þessa brotakenndu mynd sem almenningur býr til úr endalausum áttum.
Líklegt er að símar muni vera áfram á lofti í Tyrklandi og skipta miklu máli í framvindunni í landinu nú þegar Erdogan forseti hefur lýst yfir neyðarástandi í landinu næstu mánuði.
Líf einstaklingsins
Við, sem notum mikið snjallsíma og netið, gerum okkur ljóst að tæknin virðist breyta hegðun okkar og minni. Hver man símanúmer í dag, er orðin sígild spurning og þetta hafa vísindamenn aukinn áhuga á að kanna nánar. Stundum er talað um að tæknin sé þannig stafræn framlenging á sjálfum okkur, hún sé fyrir löngu orðinn hluti af okkur sem breyti okkur í grunninn. Við erum að hluta til vitvélar, segja menningarfræðingar. Það þykir ekkert óeðlilegt að mælingar sýni fram á að einstaklingur taki upp símann sinn um 1500 sinnum á hverri viku. Miðað við 16 tíma vöku er það að meðaltali um 13 sinnum á klukkustund.
Tæknin breytir sýn okkar á heiminn. Hún ætti, vonandi, að auka með okkur víðsýni og samkennd, rétt eins og hún auðveldar þeim með illan hug að bera út óhróður og leiðindi. Við fáum hlutdeild í atburðum á meðan þeir eru að gerast.
Þannig getum við nánast upplifað okkur á staðnum þegar atburðir eiga sér stað. Þetta sást greinilega í Nice á dögunum, á myndum á samfélagsmiðlum innan úr flugstöðvarbyggingunni í Brussel rétt eftir árásina í mars síðastliðnum og svo mætti áfram telja. Arabíska vorið, sem nú er orðið fimm ára gamalt og er líklega ekki enn orðið að sumri, kviknaði með notkun snjallsíma. Stjórn Hosni Mubarak í Egyptalandi féll að lokum, ekki síst vegna tækninotkunar almennings.
Óréttur og ómeti
Valdníðsla og ofbeldi fulltrúa yfirvalda á sér lítið skjól frammi fyrir nettengdum snjallsímum. Þetta sýna bæði nýleg dæmi frá Bandaríkjunum, í tengslum við Black Lives Matter baráttuna, og úr næturlífi miðborgar Reykjavíkur, þar sem aðfarir bæði lögreglumanna og næturvarða hafa vakið athygli með þessum hætti.
Þegar átök almennings og lögreglu blossa upp fara símar á loft. Þannig er til dæmis talað um „regnhlífamótmælin“ í Hong Kong árið 2014, þar sem kínversk stjórnvöld saumuðu að sjálfstæði sjálfstjórnarhéraðsins, sem best skrásettu mótmæli sögunnar. Upplýsingastraumurinn var stanslaus úr símum almennings þá tæpu þrjá mánuði sem mótmælin stóðu.
En netið og tæknin gerir það líka að verkum að við verðum að vanda okkur í öllum samskiptum, líka á markaði. Það tekur ekki nema nokkrar sekúndur að fá úr því skorið hvort matur á tilteknum veitingastað er lostæti eða óætur. Þetta á jafnt við um veitingastaði á Blöndósi og í Feneyjum, en veitingahúsaeigendur í borginni voru þekktir fyrir að vera slétt sama um kúnnana, því ljóst var að þeir kæmu aldrei aftur.
Þeir sem telja sig beitta órétti eða er misboðið á einhvern hátt geta því náð athygli umheimsins með skjótum hætti. Lítil dæmi úr íslenskum veruleika sýna þetta. Farþegi í strætó tekur upp símann og kveikir á upptöku þegar hann sér að vagnstjórinn er að tala í símann sinn við stýrið og eldri kona sendir mynd af ömurlegum mat inni á dvalarheimili út í heiminn. Valdahlutföllin raskast, síminn er vopn.
„Byltingunni verður ekki sjónvarpað“ hrópaði bandaríska söngvaskáldið Gil Scott-Heron árið 1970, en það er hins vegar löngu orðið ljóst að við, almenningur, munum miðla henni sjálf með símunum okkar.
Framtíðin og mátturinn
„Penninn er máttugri en sverðið.“ Þetta eru gömul en umdeild sannindi, enda fer það líklega eftir því hver heldur á hverju. Málshátturinn ber samt með sér vissu um að rökræðan sé betur til þess falin að bæta heiminn en hnefarétturinn. Hins vegar er ljóst að veltengdur snjallsími með góðri myndavél er pennanum máttugri, svona ef maður ætti að velja.
Eitt er víst að breytingarnar sem fylgja síaukinni snjallsímanotkun eiga eftir að halda áfram. Nýir tæknimöguleikar munu opnast og valdið í samfélögum heimsins færast til og breytast. Það er óumflýjanlegt og vonandi gerast nokkuð átakalaust, þótt erfitt geti verið að átta sig á nýrri stöðu í breytingunum miðjum. Við erum rétt að læra á nýju tæknina og ný samskiptamunstur. Munum bara að vald er vandmeðfarið.
The post Veldissproti fólksins – Snjallsíminn og valdið appeared first on Fréttatíminn.