„Það má eiginlega segja að ég hafi nýlega komið út úr skápnum sem feitur einstaklingur. Sem kom svo sem engum á óvart því það fór ekki fram hjá neinum að ég er feitur,“ segir Kristján Lindberg Björnsson.
Með því að nota hugtakið að koma úr skápnum segist Kristján játa sig feitan í samfélagi sem hatar feita. „Þetta snýst um að samþykkja sig eins og maður er, fyrir sjálfum sér og öðrum. Ég er búinn að sætta mig við að ég sé feitur og þá þarf samfélagið að gera það líka. Það virðast margir halda að inni í mér búi mjóna sem bíði eftir því að komast út. Að þessi líkami sem er utan á mér sé ekki ég, að ég sé einhverskonar blóm sem eigi eftir að springa út, en þannig er það ekki. Ég er öll þessi kíló sem eru á mér og það fylgir því mikill léttir að sætta mig við það. „Þetta,“ segir Kristján og bendir á sjálfan sig, „er ég.“
Kennt að vera óhamingjusamur
Kristján byrjaði að þyngjast í grunnskóla og samhliða því fór hann að hata líkama sinn. „Krakkarnir fóru snemma að benda á líkama minn og ég lærði fljótlega að skammast mín. Þetta var erfitt en varð ennþá erfiðara þegar ég var unglingur og mér fór að líða virkilega illa í menntaskóla. Ég skammaðist mín ekki bara vegna stríðninnar heldur líka vegna hugmynda samfélagsins sem stöðugt er haldið að okkur um granna hamingjusama fólkið og svo feita lata fólkið. Ég lærði snemma að staðsetja mig í seinni hópnum, með lata óhamingjusama fólkinu sem gerir ekkert nema horfa á sjónvarp og borða snakk, þó ég væri ekkert endilega þannig. Það var búið að kenna mér að ég ætti að vera óhamingjusamur því ég væri feitur, svo ég varð óhamingjusamur.“
„Alltaf þegar ég ræddi hlutina við einhvern, hvort sem það var ráðgjafi, sálfræðingur eða vinir mínir var alltaf farið beint í þyngdina. Skilaboðin voru þau að ég gæti alls ekki orðið hamingjusamur í dag, fyrsta skrefið í átt að vellíðan var alltaf að missa fyrst kíló og svo yrði ég hamingjusamur. Mér var aldrei bent á að byrja á að taka sjálfan mig í sátt og elska mig eins og ég er.“
Fitufordæmdur alla daga
Kristján segir engan vendipunkt hafa látið sig sjá ljósið og kennt sér að virða sjálfan sig, hann hafi bara hægt og rólega tekið sjálfan sig í sátt. „Það er ekkert svo langt síðan ég uppgötvaði að ég á ekki að skammast mín fyrir að vera feitur en það tók mig langan tíma að sjá það. Ég veit að þetta hljómar klisjukennt en það hjálpaði mér að heyra annað fólk hafa sömu sögu að segja og ég. Ég hélt alltaf að ég væri sá eini sem hefði upplifað suma hluti út af þyngdinni en það hafa flestir feitir sömu reynslusögur og ég. Hræðsla við plaststóla er eitt dæmi,“ segir Kristján, hlær og lýsir því hvernig það er að mæta á stað þar sem einungis eru aumir plaststólar sem líta ekki út fyrir að bera mikla þyngd. Hann getur hlegið að slíkum uppákomum og hefur tekið þátt í uppistandi þar sem hann gerði meðal annars stólpagrín að líkamsþyngd sinni. Sumir hversdagslegir hlutir geta þó enn valdið kvíða og skömm, ekki síst þegar augngotur granna fólksins bætast við upplifunina.
„Að finna fyrir skömm þegar maður fer í flugvél og passar illa í sætið er eitt dæmi. Nýlega lenti ég í því að fá sæti við glugga í röð með tveimur gömlum konum. Þær sögðu mér að ég hefði átt að kaupa tvö sæti og kvörtuðu svo við flugfreyjuna undan því að þurfa að sitja við hliðina á mér. Flugfreyjan gat sem betur fer reddað þeim öðrum sætum svo ég þurfti ekki að sitja með þeim alla ferðina en þetta er eitthvað sem feitir upplifa alla daga.“
„Að fara út í búð að versla er annað sem er ekki skemmtilegt. Ég er auðvitað alltaf ofur meðvitaður um það hvað er í körfunni hjá mér því fólk starir bæði á mig og ofan í körfuna. Svo getur líka verið erfitt að borða mat í hópi fólks því hin týpíska mynd af feitu fólki er að það borði rosalega hratt og mikið og er helst ógeðslegt á meðan. Einu sinni var ég að borða með vini mínum sem sagði það koma sér á óvart hversu hægt og rólega ég borðaði, eins og það væri skrítið frávik frá feitu fólki. En ég hef aldrei orðið vitni að því að feitir borði hraðar en aðrir,“ segir Kristján og bendir á að fólk tengi marga fleiri neikvæða eiginleika við feitt fólk. Feitir hljóti ekki aðeins að vera almennt vitlausara og latara fólk fyrst það er feitt, heldur líka hömlulausara og agalausara. „Það að vera feitur þýðir ekkert endilega hrun alls siðferðis. Ástæða þess að ég er feitur er örugglega sambland af mörgum atriðum sem koma í raun engum við. En það að ég sé feitur þýðir ekki að ég sé uppfullur af göllum.“
Góðæri og líkamsdýrkun
„Ég held að eitt mesta hatrið komi frá fólki sem sér mig og tengir mig við feitu Bandaríkjamennina. Fólki sem finnst allt feitt fólk vera einhverskonar birtingarmynd góðæris, ofur-kapítalisma og ofdekraðra Vesturlandabúa. Önnur ástæða fyrir fituskömm og andúð í garð feitra held ég að sé þessi líkamsdýrkun sem hefur verður sífellt öfgakenndari. Það hefur orðið til sú hugmynd að stundir þú líkamsrækt þá hljótir þú að vera frábær manneskja en ef þú ræktar ekki líkamann þá hljótir þó að vera gallaður,“ segir Kristján. Hann segir þó einn versta fylgifisk þess að vera feitur ekki vera sjálfa þyngdina, heldur öll óumbeðnu grenningarráðin frá fólki úti í bæ.
„Fólk kemur mikið upp að mér að fyrra bragði og ræðir heilsu mína. Svona eins og ég sé ekki nógu meðvitaður um það fyrir að ég sé feitur. Oftast er þetta afskaplega ljúft fólk og í flestum tilfellum eru þetta gamlar konur. Þegar ég var ungur að vinna í sjoppu kom upp að mér gömul kona og sagðist eiga son í sömu aðstæðum og ég. Nú, sagði ég kátur, vinnur hann líka í sjoppu? Nei, sagði hún, hann er feitur.
Ég veit að flest fólk vill vel en þetta særir. Og sú mynd sem dregin er upp af feitu fólki í fjölmiðlum særir ennþá meira. Við erum gerð að hálfgerðum skrímslum og mér líður alltaf illa þegar ég sit í hópi fólks þar sem verið er að tala um offitufaraldurinn. Það gleymist að það eru lífssögur á bak við hvern einasta feita einstakling. Við erum líka manneskjur.“
Feitum getur liðið vel
Annað sem pirrar Kristján er það hvernig fólk gefur sér að þyngd og geðheilsa séu eitt. Að andleg veikindi á borð við þunglyndi hljóti að vera annaðhvort orsök eða afleiðing af mikilli þyngd. „Það getur vel verið að það sé fylgni á milli þess að vera þungur og líða illa, en ég veit af eigin reynslu að vanlíðanin kemur ekki beint frá kílóunum heldur frá því hvernig fólk horfir á þessi kíló. Það er oft talað um að fólk sé á slæmum stað í lífinu hafi það annaðhvort bætt eða misst of mikið af kílóum. Ég held að þetta sé einhverskonar Biggest Looser menning, að það hljóti að vera einhver ástæða eða hryllileg saga á bak við hvert aukakíló. Sem er fáránlegt því sumir eru bara feitir án þess að hafa lent í einhverju. Feitu fólki getur liðið vel rétt eins og öllum öðrum en ég hef aldrei fengið þau skilaboð frá samfélaginu að mér geti liðið vel og verið feitur. Ef þú ert feitur þá er annaðhvort eitthvað mikið að eða þá að þú ert að deyja.“
„Það getur líka vel verið að það sé fylgni milli þess að vera með stóran líkama og að vera með veikt hjarta og ég neita því ekki að feitt fólk fær frekar sykursýki. En ég held að fordómar valdi því að þetta er það eina sem fólk sér við okkur. Fólk horfir á mig og sér bara gangandi sykursýki og hjartaáfall, það sér ekki mig. Samkvæmt skilgreiningu er ég drepfeitur, eða „morbidly-obese“, og nafnið gefur til kynna að ég sé að deyja en það er ekki að gerast. Ég er lifandi og er að lifa lífinu og mér líður vel.“
Hættur í baráttu
„Mér leið alltaf ömurlega þegar komið var illa fram við mig vegna þess hvernig ég lít út en samt leið mér líka eins og ég ætti það skilið. Ég er frekar nýbúinn að uppgötva að ég á ekki að þurfa að afsaka það fyrir neinum að ég er feitur, það kemur engum við nema sjálfum mér. Og mér hefur eiginlega sjaldan liðið betur með sjálfan mig en eftir þessa uppgötvun. Og mér finnst ég þurfa að segja það við fólk, þetta er ég, ég er feitur og mér líður vel. Fólk á svo erfitt með að horfa á feitt fólk og bara sætta sig við það. Það horfir á fituna og sér manneskju í breytingu, að þetta geti ekki verið varanlegt ástand. En ég er ekki í baráttu við sjálfan mig lengur. Ég er loksins búinn að ná sáttum við sjálfan mig. Kannski missi ég kíló í framtíðinni en kannski ekki, en það er ekki aðalatriðið í dag. Í dag ætla ég að vera hamingjusamur þó ég sé feitur en ekki þegar ég verð mjór.“