„Ég var tvítugur þegar ég flutti í bæinn og hef verið að vinna við að moka snjó síðan,“ segir Ragnar Einarsson snjómokstursmaður sem Fréttatíminn rakst á í vikunni.
„Svo ólst ég upp austur á Héraði þar sem var alltaf mikill snjór, svo ég er nú ansi vanur snjó. Ég hef verið að vinna við vélar frá því ég var lítill peyi. Fyrst var það traktorinn í sveitinni og svo komu stærri vélar. Þegar ég flutti í bæinn fór ég að vinna hjá Vélamiðstöð Kópavogs en í dag er ég á mínu eigin tæki og vinn hjá sjálfum mér.“
„Snjórinn er fínn svona fyrstu þrjá dagana sem hann fellur, þá er gaman að ryðja en svo verður þetta jafn leiðinlegt og önnur vinna. Mér líður samt alltaf vel þegar hann byrjar að falla því hann er atvinnuskapandi. Snjór er ekkert nema peningar. Ég er lítið fyrir að labba í honum og ekkert fyrir að vera á skíðum.“
„Það er eitt sem getur verið erfitt við þetta starf en það er stressið í umferðinni. Sumt fólk verður pirrað eftir tvær sekúndur ef það lendir aftan við vélina, svo byrjar það að flauta eftir fimm sekúndur og byrjar svo að naga stýrið og eftir tíu sekúndur er það komið út úr bílnum, helst með felgulykil. Þetta er ótrúlegt. Fólk verður að sýna smá þolinmæði og átta sig á því að snjómoksturinn er nauðsynlegur fyrir öryggið í borginni, hann er ekki til að fólk komist hraðar yfir.“
Í þann mund sem við ætluðum að kveðja Ragnar kom hann auga á fullorðinn mann á næsta horni sem mundaði rösklega skófluna á snjóskaflana. Ragnar var ekki lengi að hoppa upp í vélina sína og moka innkeyrsluna fyrir hæstánægðan manninn sem heitir Árni Ferdinandsson og hefur búið í Sundunum í tugi ára.
„Þetta er besta afmælisgjöf sem ég hefði getað fengið,“ sagði Árni skælbrosandi en hann fagnaði einmtt níræðisafmæli þennan sama dag.
Þegar stórmót í handbolta stendur yfir sameinast þjóðin fyrir framan sjónvarpið og hvetur íslenska landsliðið – Strákana okkar – áfram. Í gegnum tíðina höfum við átt frábæra leikmenn og frábær lið en þeir bestu léku því miður ekki allir á sama tíma. Fréttatíminn ræddi við fólk í handboltaheiminum og fékk það til að velja tvo bestu leikmenn sem við höfum átt í hverri stöðu. Tíu manna hópur álitsgjafa – fimm konur og fimm karlar – valdi svo þá bestu og sagði okkur af hverju þeir voru svo góðir sem raun ber vitni.
Markvörður
Einar Þorvarðarson – 227 landsleikir
Stór og mikill á velli, höfðingi að fornum sið. Gaf aldrei tommu eftir.
„Líklega besti markmaður sem við höfum átt, góður allsstaðar – í dauðafærum, hornunum og utan af velli. Svo var hann keppnismaður dauðans, af gamla skólanum og fór þetta á hnefanum.“
„Gríðarlegt keppnisskap. Gerði miklar kröfur á sig og aðra í kringum sig.“
„Skapmikill og litríkur karakter sem leyndi á sér.“
„Okkar fyrsti alvöru markmaður, var á heimsmælikvarða þegar hann var upp á sitt besta. Mikill og flottur karakter.“
„Var jafnari að gæðum en Björgvin Páll sem er mikill stemningsmaður, svo mikill að hann dettur stundum alveg úr gírnum. Það var sjaldgæft með Einar.“
Fyrirliði liðsins í dag og fer fyrir sínum mönnum í hverri orustu.
„Hann er fljótari en blettatígur og er því flottasti hraðaupphlaupsmaður sem ég hef nokkurn tímann séð. Hann er frábær alhliða leikmaður sem getur skellt sér fyrir utan ef þörf er á. Hann er „overall“ stórkostlegur íþróttamaður og frábær fyrirmynd bæði innan og utan vallar.“
„Einn langbesti handboltamaður í heimi – til langs tíma – og á enn nóg eftir. Markamaskína. Fljótur á fótunum, góð skottækni og mikill stökkkraftur, ótrúlegur hraðaupphlaupsmaður. Virkar ennþá 22 ára á velli – fæddur íþróttamaður! Góður leiðtogi.“
„Ævintýralegur ferill sem erfitt verður fyrir aðra leikmenn að toppa. Gríðarlega vinnusamur með ævintýralega snerpu og stökkkraft.“
„Eitursnjall hraðaupphlaupsmaður.“
„Alltaf í toppformi og leggur hart að sér.“
„Ekki bara eitursterkur markaskorari heldur gefst hann aldrei upp. Leiðtogi á vellinum.“
Varamaður
Guðmundur Guðmundsson – 230 landsleikir
„Titturinn, eins og hann var kallaður, fór í gegnum þetta af mikilli elju. Hann hætti því miður 28 ára gamall en hefði getað náð lengra. Vann hug og hjörtu þjóðarinnar þegar hann steig stríðsdans eftir sigurleik árið 1986.“
Vinstri skytta
Aron Pálmarsson – 102 landsleikir
Tók við hlutverki Ólafs Stefánssonar sem aðalmaðurinn í landsliðinu.
„Skottækni hans og kraftur er lygilegur miðað við aldur.“
„Getur spilað allar stöður fyrir utan og er líklega einn af fimm bestu handboltamönnum í heimi í dag. Ef hann væri duglegri að æfa væri hann kominn skrefinu lengra. Hann er oft bestur í fyrstu leikjum móts, nú reynir á hann að halda út heilt mót.“
„Töframaður í sóknarleik.“
„Hæfileikaríkasti handboltamaður sem við höfum átt. Er einn af þremur bestu leikmönnum heims í dag.“
„Tekur oft af skarið þegar öll sund virðast lokuð.“
„Stór og sterkur en um leið lipur, frábær skytta en um leið sterkur varnarmaður, með mikinn leikskilning og kann að nota alla í kringum sig rétt.“
„Ef hann helst heill og verður með hausinn rétt skrúfaðan á verður hann enn betri með tímanum og kemst á sama stall og Óli Stef.“
Varamaður
Alfreð Gíslason – 190 landsleikir
„Einn af þessum mönnum sem alinn er upp á skyri í smjörpappír. Var á sínum tíma einn fremsti varnarmaður heims.“
„Algjör steinveggur.“
„Stórkostlegt þegar hann kórónaði frábæran leik sinn með íslenska liðinu í B-keppninni í Frakklandi 1989 með marki úr horni.“
Miðja
Dagur Sigurðsson – 215 landsleikir
Stjórnaði leik íslenska liðsins um árabil.
„Mikill leiðtogi og stáltaugar á ögurstundu. Meðvitaður um eigin kosti og galla.“
„Hann var mikill leiðtogi, frábær leikstjórnandi, útsjónarsamur og oft með skemmtileg óvænt skot. Dagur var líflegur karakter sem tók gjarnan af skarið og endaði því oft með því að vera annað hvort hetjan eða skúrkurinn í leikjum.“
„Frábær leikstjórnandi með hausinn í lagi. Einn af þeim sem gerir lið að liði, bæði innan og utan vallar. Er eins og fullkominn stóri bróðir.“
„Mikill leiðtogi og sterkur karakter, vanmetinn leikmaður á sínum tíma. Mikla yfirsýn og gerði samherja sína betri.“
„Frábær leikstjórnandi sem lumaði á lúmskum skotum þegar andstæðingurinn átti síst von á.“
„Dagur var leiðtogi og útsjónarsamur leikstjórnandi. Besti makkerinn sem Óli Stef átti í landsliðinu.“
„Hreinræktaður sigurvegari. Maður sem fórnar sér fyrir liðið.“
„Algjör heili, miðstöð kerfanna, og lætur boltann „fljóta“ vel.“
„Skynsamur og með yfirburða þekkingu á leiknum. Hugsar oft meira um aðra en sjálfa sig.“
Hægri skytta
Ólafur Stefánsson – 332 landsleikir
Af flestum talinn besti leikmaður sem við höfum átt.
„Afburðamaður að öllu leyti. Sem skytta, leikstjórnandi og bestu stoðsendingar hans voru allt að því listrænar.“
„Það sem hefur einkennt hann frá því hann var ungur er að hann sökkvir sér í hlutina og æfir sig þar til hann hefur ná því sem hann ætlar sér.“
„Besti íþróttamaður Íslandssögunar. Einn af fimm bestu leikmönnum sem uppi hafa verið í heiminum.“
„Les leikinn vel, sér möguleikana, sér félagana og hugsar næstu skref á undan öðrum á vellinum. Meistari í stoðsendingum. Ómissandi leiðtogi sem leiddi landsliðið að silfrinu á Ólympíuleikunum. Sýnir og sannar að aukaæfingin borgar sig.“
„Hann var frábær sóknarmaður og konungur stoðsendinganna.“
„Frábær varnarmaður og á sínum tíma fremsti sóknarmaður veraldar.“
„Fjölbreyttur skotstíll (ótrúleg úlnliðshreyfing) og næmt auga fyrir gegnumbrotum sem og línuspili gerir hann að besta leikmanni Íslandssögunnar.“
Varamaður
Kristján Arason – 245 landsleikir
„Fluglæs á leikinn og klárlega í sama flokki og Ólafur. Í það minnsta einn af fjórum bestu í heimi á sinni tíð.“
Vinstra horn
Alexander Petersson – 170 landsleikir
Frábær liðsmaður. Fórnfús, áræðinn og harður af sér. Hefur klárað orustur sem margur annar hefði gefist upp á.
„Annar eins eldmóður er vandfundinn og því til sönnunar er til dæmis Superman-atriðið fræga. Synd hvað hann hefur verið óheppinn með meiðsli.“
„Skotfljótur, góður í hraðaupphlaupum, frábær í vörn.“
„Algjört vélmenni. Einn besti varnarmaður sem við höfum átt.“
„Tuðar aldrei, hvorki í dómurum, andstæðingum eða samherjum sama á hverju gengur.“
„Einhver staðfastasti leikmaður sem við höfum átt, hvort sem það snýr að því að klára leik kinnbeinsbrotinn eða stöðva hraðaupphlaup andstæðinganna.“
Varamaður
Valdimar Grímsson – 271 landsleikur
„Hafði óbilandi trú á sjálfum sér. Það voru engar hindranir hjá honum, sama í hverju hann lenti. Hæfilega ófyrirleitinn.“
„Áræðnasti og kannski markagráðugasti landsliðsmaður okkar.“
Lína
Þorgils Óttar Mathiesen – 247 landsleikir
Byggður eins og veðhlaupahestur og með hausinn í lagi líka.
„Var líklega besti línumaður í heimi þegar hann var upp á sitt besta. Það sem hann hafði fram yfir Geir var að hann gat fúnkerað sem leikstjórnandi, hann stjórnaði inni á vellinum án þess að menn vissu af honum.“
„Frábær sóknarlínumaður.“
„Passaði vel upp á sjálfan sig. Fyrir Ólympíuleikana 88 var gerð rannsókn þar sem kom í ljós að Þorgils var í jafn góðu formi og bestu skíðagöngumenn Noregs.“
„Held að hann hafi varla klikkað á skoti úr dauðafæri.“
Varamaður
Geir Sveinsson – 340 landsleikir
„Sterkur varnarmaður og firnasterkur á línunni.“
„Yfirvegaður leiðtogi.“
Álitsgjafar:
Birna Ósk Hansdóttir, framleiðslustjóri RÚV, Edda Sif Pálsdóttir íþróttafréttamaður, Einar Jónsson þjálfari Stjörnunnar, Fanney Rúnarsdóttir, fyrrum handboltakona, Freyr Gígja Gunnarsson fréttamaður, Guðjón Guðmundsson íþróttafréttamaður, Guðjón Ingi Eiríksson bókaúgefandi, Harpa Melsted, fyrrum handboltakona, Magnús Agnar Magnússon, umboðsmaður og fyrrum handboltamaður og Rakel Þorbergsdóttir, fréttastjóri RÚV.
Þegar mest var voru hátt í 200 hverfisverslanir dreifðar um borgina en í dag ná þær ekki einum tug. Tímarnir breytast en alls ekki mennirnir með ef eitthvað er að marka Kristján í Kjötborg sem segir búðir ekki bara snúast um bisness heldur líka spjall. Allir eru viðmælendur okkar sammála um að kaupmannsstarfið sé mikil vinna en fjölbreytt og skemmtileg.
Pétursbúð, Ægisgötu
Er hálfgerður sálfræðingur
„Ég er utan af landi, fædd og uppalin á Patreksfirði, og hér líður mér bara eins og ég sé í kaupfélaginu heima,“ segir Björk Leifsdóttir, eigandi Pétursbúðar. „Ég byrjaði að vinna í fiski ellefu ára, fór svo í hárgreiðslu, hef þrifið hús og þjónað en hafði aldrei unnið í búð þegar ég keypti búðina fyrir tíu árum. Strákurinn minn hjálpar til hérna en svo er ég með krakka í vinnu sem halda mikilli tryggð við búðina, ein hefur verið í vinnu hjá mér í níu ár og annar strákur kemur alltaf í kaffi þó hann hafi farið í nám til útlanda.“
Björk segir hverfisbúð um margt minna á félagsmiðstöð. „Þetta er svo persónulegt starf, maður er hálfgerður sálfræðingur hérna. Fólk hringir og spyr um ýmislegt, það er verið að ræða hvað á að hafa í matinn, svo hleypur maður með heimsendingar til fólksins sem hefur til dæmis slasast í hálkunni og kemst ekki. Við gerum allt fyrir kúnnann. Litlu börnin koma hér með miða og fá aðstoð við að versla og svo koma þau líka ef þau eru læst úti og fá eitthvað að drekka á meðan ég hringi í mömmu og pabba. Svo er ég með kaffi hérna því mér finnst nauðsynlegt að bjóða upp á kaffi, þó ég hafi aldrei drukkið það sjálf.“
Rangá, Skipasundi
Byrjaði átta ára á kassanum
„Pabbi var orðin vel fullorðinn þegar við hjónin tókum við rekstrinum fyrir fimm árum,“ segir Kristbjörg Agnarsdóttir, sem á og rekur Rangá ásamt eiginmanni sínum, Konráð Jónssyni. „Pabbi ætlaði að vera hér með annan fótinn en svo féll hann frá fjórum mánuðum eftir að við tókum við. Við vorum eitthvað að spá í að selja en svo gat ég það ekki.“
„Pabbi stóð vaktina mestmegnis sjálfur og var hér alla daga og við krakkarnir hjálpuðum til um leið og við gátum. Sjálf fór ég að vinna á kassanum um leið og ég fór að sjá á hann yfir búðarborðið, um átta ára aldurinn. Ég man hvað mér þótti það rosaleg upphefð að fá að vinna við afgreiðslu,“ segir Kristbjörg og hlær. „Þetta er mikil en skemmtileg vinna og fólk talar um það hversu gott sé að koma hingað inn og að því finnist gott að rekast á annað fólk í hverfinu og lenda óvænt á spjalli við hinn og þennan. Ég var búin að mennta mig í allt öðru og ætlaði alls ekkert að verða kaupmaður, en búðin átti sterkari ítök í mér en mig grunaði.“
„Það voru þrjár systur, ættaðar frá Ekru í Rangárvallasýslu, sem stofnuðu verslunina á Hverfisgötu árið 1931 og nefndu hana Rangá. Systurnar fluttu svo hingað árið 1948 og fyrst um sinn var hér nýlenduvöruverslun en í húsinu var bæði fiskbúð og mjólkurbúð.
Pabbi keypti svo verslunina árið 1971 ásamt vinkonu sinni, Sigrúnu Magnúsdóttur, núverandi umhverfisráðherra, en þau bjuggu þá bæði á Bíldudal og vildu flytja á mölina. Þegar þau tóku við sameinaðist mjólkurbúðin matvörubúðinni og þannig varð Rangá fyrsta verslunin í Reykjavík til að fá mjólkursöluleyfi.“
Sunnubúð, Mávahlíð
Hér eru þakklátir kúnnar
„Ég er búinn að vera í þessum verslunarbransa frá því ég byrjaði sem verslunarstjóri hjá Kaupfélagi Langnesinga á Þórshöfn, þá tuttugu og eins árs,“ segir Eysteinn Sigurðsson, eigandi Sunnubúðar. Eysteinn bjó framan af á Seltjarnarnesi en fluttist til Þórshafnar þegar hann gifti sig nítján ára. „Það þótti ekkert ungur giftingaraldur, þá var fólk ekkert að hanga heima hjá mömmu til tvítugs. Ég ætlaði nú upphaflega í búskap en það er næstum það sama að gefa á garðana hér eða í fjárhúsinu. Þetta snýst bara um að hafa nóg að borða.“
Eysteinn flutti síðar til Reykjavíkur og varð verslunarstjóri 11-11 búðanna. „11-11 var fyrsta búðin sem var opin á kvöldin og þetta var rosalegt. Ég var annar verslunarstjórinn á Grensásvegi en það þurfti að leggja þann fyrsta inn því þetta var svo mikið álag. Eftir klukkan sex varð alltaf allt vitlaust og biðröð út á götu öll kvöld,“ segir Eysteinn en eftir 11-11 ævintýrið keypti hann Krambúðina á Skólavörðustíg.
„Það var rosalega mikið að gera í Krambúðinni og ég var með 15 manns í vinnu. En á þessum uppgangstíma var vinnumórallinn þannig að ef fólk nennti ekki að taka kvöldvakt því það langaði í bíó þá bara hætti það í vinnunni og fann sér aðra. Ég gafst að lokum upp á þessu og seldi Samkaup búðina árið 2007,“ segir Eysteinn sem ætlaði alls ekkert aftur í rekstur en endaði samt á því að kaupa Sunnubúð árið 2009.
„Þessi verslun er orðin 65 ára og það er mjög fínt að vera hérna. Andinn er góður en 95% fólksins sem verslar hér er úr hverfinu og þetta eru þakklátir kúnnar sem gaman er að sinna.“
Kjötborg Ásvallagötu
Það er enginn dagur eins
„Ég byrjaði sjö ára að raða flöskum í fyrstu verslun pabba í Stóragerði,“ segir Kristján Jónasson, einn eigenda Kjötborgar, en faðir hans rak einnig verslunina Kjötborg í Búðagerði áður en hann flutti með verslunina í Vesturbæinn. „Ég byrjaði að vinna hér með föður mínum árið 1981 en þá var þetta eina verslunarhúsnæðið sem var laust í Reykjavík. Þegar pabbi féll frá árið 1988 kom bróðir minn Gunnar Halldór inn í reksturinn og síðan höfum við verið hér saman. Faðir okkar keypti upphaflegu verslunina, sem var stofnuð árið 1928 og hét Pétursbúð, af tveimur bræðrum svo þetta er nú svolítið bræðralegt hérna.“
„Það voru auðvitað búðir á öllum hornum hér áður fyrr. Bara hér í hverfinu voru sjö verslanir og á næsta horni var rakari, fiskbúð og matvöruverslun. Það voru 180 hverfisbúðir í Reykjavík áður en Bónus opnaði árið 1987 en í dag held ég að við séum fimm. Þetta er mikil breyting fyrir fólk. Við erum með töluverð viðskipti frá Grund en það er ekki allt bisness, þetta snýst líka um spjall. Það byggist upp mikill félagsandi í kringum svona starfsemi. Það býr líka mikið af rithöfundum og listamönnum í hverfinu svo við seljum líka bækur. Þessu starfi fylgir mikill fjölbreytileiki, hér er enginn dagur eins og það kemur eitthvað skemmtilegt upp á alla daga. Það eru allavega ekki launin sem halda manni í þessu. Fólk þarf að vakna og versla við kaupmanninn á horninu því öðruvísi heldur hann ekki lífi. Ég er handviss um að ef Kjötborg fer úr hverfinu þá lækkar fermetrinn hér úr 500.000 í að minnsta kosti 450.000 krónur.“
Hægt er að nálgast allt milli himins og jarðar í Rangá, leikföng, ullarvörur og postulín. Kristbjörg Agnarsdóttir og Konráð Sveinsson segja vinnuna við Rangá mikla en skemmtilega.Þetta enska freyðibað í ísformi fæst víst bara í Kjötborg.Það kennir ýmissa grasa í brauðkörfunni í Kjötborg.Í þessum litlu hverfisverslunum ríkir mikil kaupfélagsstemning.Vidjóspólur á 100 kr í Kjötborg.Björk þekkir alla í hverfinu og finnst gaman að taka á móti börnum sem koma með innkaupamiða að heiman.
A video posted by Sverrir Sigurðarson (@sveppalicious) on
Þeir Dragon og Tiger eru naggrísabræður sem eru að hasla sér völl í leiklistarbransanum.
Aðdáendur þeirra hafa séð þeim bregða fyrir í grínþáttunum Tólf núll núll og á Twitter aðgangi eiganda þeirra, @sveppalicious. Þrátt fyrir að ættartré þeirra liggi ekki fyrir þykja þeir svo líkir að þeir hljóti að vera bræður. Að sögn aðstandenda naggrísanna eru þeir jafn líkir í útliti og þeir eru ólíkir að lundarfari. Dragon þykir hvers manns hugljúfi og elskar að hafa athyglina á sér, á meðan Tiger er feiminn og hleypur frekar í burtu en að vera í sviðsljósinu. Þegar eigandi naggrísanna sá DJ Flugvél og Geimskip auglýsa eftir ólöglegum dýrum í myndband sitt fann hann á sér að naggrísirnir væru tilvaldir í slíkt myndband, og sendi tónlistarkonunni mynd af þeim og sagði henni frá ferli þeirra. Hún heillaðist af útliti bræðranna og nú eru þeir stjörnurnar í nýjasta myndbandi hennar. Sjarmi naggrísanna þykir óumdeildur og er vert að fylgjast með ferli þeirra þróast.
-sgþ
Í myndbandinu hér að neðan má sjá Dragon stíga sín fyrstu skref á ferlinum í inngangsstefi grínþáttarins 12:00
Hrútur Teitsson býr hjá föður sínum og fjölskyldu hans í litlu húsi í Garði og vill fá að mála strompinn næsta sumar. Myndir | Rut
Með hækkandi leiguverði og minnkandi framboði á húsnæði sem hentar ungu fólki í startholum lífsins fjölgar þeim sem dvelja í hreiðrinu fram eftir aldri. Talið er að nærri helmingur ungs fólks á aldrinum 18-30 ára í Evrópu búi enn í foreldrahúsum. Ísland er þar ekki undanskilið. Eru þetta ósjálfstæðir eilífðarunglingar eða er þetta bara það sem koma skal ef leigumarkaðurinn breytist ekki?
Hrútur Teitsson er 26 ára gamall og býr með föður sínum, Teiti, og konu hans ,Rattana, í Garði á Suðurnesjum. Hann leigði áður sjálfur á Egilsstöðum en ákvað að flytja í foreldrahús á meðan hann klárar stúdentspróf í Keili á Ásbrú. „Ég var að spá í að flytja upp á Keili og sótti um stúdentaíbúð þar en svo heyrði pabbi bara í mér og krafðist þess eiginlega að ég byggi frekar hjá sér.“
Hrútur segir enga togstreitu milli feðganna í sambúðinni, en segir mikinn mun á því að búa í foreldrahúsum sem barn og nú. „Núna upplifi ég pabba frekar sem fullorðinn einstakling sem ég bý með. Við erum reyndar ósammála um flest sem viðkemur lífsgildum og pólitík, en sem sambýlingar reynist okkur auðvelt að búa í sátt og samlyndi.”
Aðspurður hvort honum finnist pressa á sér að eignast húsnæði segir hann svo ekki vera. „Mér hefur aldrei fundist mikilvægt að eiga mitt eigið heimili. Ég þarf ekki að eiga hús sjálfur til að líða vel, það er bara gott að hafa stað að gista á. Fyrir mér er heimili fyrst og fremst bara náttstaður.“
Kvikmyndin Timbúktú eftir malíska kvikmyndaleikstjórann Abderrahmane Sissako fjallar um líf áhyggjulausrar hirðingjafjölskyldu sem býr í stórkostlegri náttúrunni sem umlykur hina aldagömlu borg Timbúktú. Hertaka íslamista á borginni og nærsveitum hennar fléttast svo inn í líf fjölskyldunnar með afdrifaríkum afleiðingum. Kvikmyndin er sjónræn veisla en hún hefur hlotið mikla athygli og lof gagnrýnenda víða um heim og sópað að sér verðlaunum. Myndin vakti ekki síður athygli þegar borgarstjóri Villiers-sur-Marne bannaði frumsýningu hennar stuttu eftir árásina á ritstjórn Charlie Hebdo tímaritsins þar sem hún sýndi hryðjuverkamenn í of jákvæðu ljósi. Rétt er að kvikmyndin birtir nýja sýn á ofbeldisfulla íslamista en hún sýnir þá í skrumskældu frekar en jákvæðu ljósi þar sem fáránleiki ofbeldisins gagnvart mönnum, dýrum og malískri menningu birtist ljóslifandi. Myndin er frábært innlegg í umræðuna og skylduáhorf á franskri kvikmyndahátíð sem stendur yfir til 27. janúar.
Hin sadda, sæla og neyslugráðuga millistétt sem allt frá lokum seinni heimsstyrjaldarinnar hefur borið upp hagsæld á Vesturlöndum á nú undir högg að sækja, vegna aukinnar misskiptingar. Yfirstéttin er orðin harðari og herskárri og tekur til sín meira af gæðunum. Millistéttin er að skreppa saman og það fjölgar í lágstéttinni.
PEW rannsóknarstofnunin í Bandaríkjunum hefur nýlega staðfest að minna en helmingur bandarísku þjóðarinnar tilheyri nú millistéttinni, aðrir hafi skotist upp fyrir hana í tekjum en fleiri þó lent fyrir neðan hana og tilheyri nú lágstéttunum. Hlutfallið hefur ekki verið svona lágt síðan 1970.
Þótt þróunin hafi verið hröð í Bandaríkjunum eru þau ekki einsdæmi og Ísland er ekki undanskilið.
Millistéttin dró áfram hagvöxtinn
Bandarískir fræðimenn hafa lengi bent á að millistéttin sé að skreppa saman. Fólkið sem er að útskrifast úr háskóla i dag, geti ekki búist við sömu eða betri lífskjörum og foreldrarnir. Allt frá stríðslokum hefur þróunin verið uppávið. Nú hefur þetta snúist við. Fara þarf aftur til ársins 1929 til að finna viðlíka ójöfnuð í bandarísku samfélagi og er í dag.
Auðkýfingurinn Nick Hanauer sagði í júní í frægri grein í tímaritinu Politico, sem nefnist: „The pitchforks are coming… for us plutocrats,“ að ójöfnuðurinn væri svo mikill að Bandaríkin væru að breytast úr kapítalísku samfélagi í lénsveldi. Ef stefnunni verði ekki breytt, hverfi millistéttin og ástandið verði eins og fyrir frönsku byltinguna.
„Vestræn hagkerfi blómstruðu á eftirstríðsárunum þegar stór millistétt með mikla kaupgetu gat menntað börnin sín og keypt sér eigin húsnæði. Hnignun millistéttarinnar þýðir í raun minni hagvöxt,,“ segir Stefán Ólafsson prófessor og bætir við að það sé samasemmerki þarna á milli. Þess vegna hafi einstaka auðmenn áhyggjur af því að þeir hafi gengið of hart fram og það þurfi að skapa jafnvægi þarna á milli,“ segir hann. Og skiljanlega, það væri óviturlegt að slátra gullgæsinni.
Kjör íslensku millistéttarinnar hafa rýrnað
Miðtekjur á Íslandi eru um fimm hundruð þúsund krónur á mánuði fyrir fulla vinnu. Helmingur þjóðarinnar hefur minna en það og helmingurinn meira. Millistéttin er oft skilgreind sem sá hópur fólks sem hefur 75 prósent til 125 prósent af miðtekjum. Efri millistéttin er þá með 125 prósent til 200 prósent af miðtekjum og lágstétt með frá 50 til 75 prósent af miðtekjum.
„Kjör sumra hópa millistéttarinnar hafa verið að rýrna á síðustu árum og áratugum, líka á Íslandi,“ segir Stefán. „Fólki án fagmenntunar sem starfar við afgreiðslu og þjónustustörf ýmiss konar hefur fjölgað talsvert en það er á svipuðum launum og verkafólk. Áður stóðu sumir þeirra hópa betur. Það á einnig við um margskonar skrifstofustörf sem þóttu fín millistéttarstörf áður fyrr en nú eru greidd fyrir þau sömu laun og verkafólk fær. Laun iðnaðarmanna og ófaglærðra hafa líka verið að dragast saman. Tæknar og sérmenntað starfsfólk með framhaldsskólamenntun hefur fallið í launum og stendur nú nær verkafólki, en fólki með meiri menntun og sérþekkingu hefur haldist betur á sínum hlut. “
Á Íslandi var oft reynt, í kjölfar efnahagshrunsins, að höfða til samkenndar millistéttarinnar sem venjulega fólksins, sem ætti þak yfir höfuðið, einn eða tvo bíla, ynni fullan vinnudag og hefði skuldsett sig upp í topp. Þetta fólk hefði verið svikið, haft að fíflum. Draumurinn hefði reynst vera spilaborg. Þannig uppskar vinstri stjórnin eftir hrunið bæði gremju og tortryggni, fyrir þá stefnu að hjálpa þeim mest sem ekki gátu hjálpað sér sjálfir en láta aðra um að bjarga sér.
„Það er því miður bláköld staðreynd að ég er kúgaður millistéttarauli. Undanfarin þrjú ár hef ég verið kúgaður af lánastofnunum og stjórnvöldum. Í efnahagsþrengingum landsins hef ég eins og aðrir mátt þola kaupmáttarrýrnun upp á tugi prósenta og skattahækkanir,“ skrifaði verkfræðingurinn Karl Sigfússon árið 2011 í viðhorfsgrein sem vakti gríðarlega athygli og var deilt gríðarlega á samfélagsmiðlum.
Verkfræðingurinn virtist hafa hitt á umræðuefni sem vakti upp miklar og heitar tilfinningar hjá ”venjulegu fólki, sem flestir gátu samsamað sig með.“
Geta breytingarnar veikt lýðræðið?
Það má velta fyrir sér hvort aukin pólarísering í þjóðfélagsumræðunni, popúlismi, öfgar og dvínandi tiltrú á stofnunum samfélagsins kallist á við hnignun millistéttarinnar á Vesturlöndum. Stefán Ólafsson segir að svo virðist sem breytingar á stéttaskiptingunni geti veikt lýðræðið. Aukinn ójöfnuður geri það vissulega.
Hulda Þórisdóttir stjórnmálasálfræðingur segir að aukin pólarísering í bandarískri stjórnmálaumræðu hafi þó verið fremur merkjanleg hjá stjórnmálaskýrendum og elítunni, hún hafi verið mun minni hjá almenningi, samkvæmt rannsóknun. Hún segir að umræðuhefðin á Íslandi hafi ekki verið rannsökuð en það sé full ástæða til. Pólitískt traust, til að mynda, til stjórnmálamanna og Alþingis, hafi dvínað í efnahagshruninu en traust til náungans hafi aftur á móti staðið í stað. „Það er jákvætt,“ segir Hulda og bætir við að það megi líkja því við byggingu, þar sem þakið sé farið að gefa sig en undirstöðurnar séu traustar.
Millistéttin og stjórnmálin
Sjálfstæðismenn hafa fram á síðustu ár talið sig málsvara öflugrar millistéttar,“ segir Stefán. „Þeir sem voru á miðjunni og til hægri í stjórnmálum báru uppi séreignastefnuna, til að mynda í húsnæðismálum. Eftir hrunið fjölgaði hinsvegar leigjendum á markaði sem sjá ekki fram á að geta eignast þak yfir höfuðið. Flokkurinn virðist ekki hafa áhuga á því fólki – vill til dæmis fella niður húsnæðisbætur. Áhugi þeirra á millistéttinni hefur dvínað mikið og áhuginn á yfirstéttinni og hagsmunum hennar aukist að sama skapi í seinni tíð.“
Fyrir síðustu kosningar var það einkum Framsóknarflokkurinn sem reyndi að höfða til millistéttarinnar og hagsmuna hennar, til að mynda í röksemdafærslu fyrir hinni svokölluðu „leiðréttingu.“
Stefán segir að framsóknarmenn hafi verið einna ófeimnastir við að stilla sér upp með brjóstvörn fyrir millistéttina. Jafnaðarmenn og Björt framtíð hafi hinsvegar einblínt á alþjóðahyggju og fjölmenningu en minna á hagsmuni venjulegra heimila og VG hafi ekki sýnt tilburði í þá átt að verða fánaberi millistéttarinnar heldur horft meira til þeirra sem minnst bera úr býtum.
Stefán segir að það ætti þó að vera til mikils að vinna fyrir þá vinstri flokkana að tengja sig við breiðari þjóðfélagshóp. Það ætti að vera hlutverk allra stjórnmálamanna að passa upp á að yfirstéttin taki ekki til sín öll gæði samfélagsins. Hún sé afar herská og haldi í raun uppi allri öflugustu stéttabaráttu nútímans.
Nýja miðjan lifði skammt
Stefanía Óskarsdóttir stjórnmálafræðingur segir stéttahugtökin að mestu horfin úr stjórnmálaumræðunni enda hafi dregið mjög úr samhengi milli stéttar og pólitískra skoðana. Heimilin í landinu hafi þó orðið að einhverskonar táknmynd fyrir millistéttina eftir hrunið og Framsóknarflokkurinn hafi talað mikið um þau fyrir síðustu kosningar.
Hún segist ekki geta tekið undir að Sjálfstæðisflokkurinn hafi misst áhugann á millistéttinni. Það séu í raun frekar óljós hugmyndafræðileg skil milli flokkanna. Þá greini helst á um skatta, en enginn segist í raun og veru vilja skera niður þjónustu.
Það sé helst verið að deila um rekstrarform en óumdeilt sé að velferðarkerfið eigi að vera á kostnað ríkisins. Hún bendir á að sú stjórnmálastefna á Vesturlöndum sem hafi fengið á sig mestan brotsjó á síðustu árum sé „nýja miðjan í stjórnmálunum,“ sem hafi snúist um hugmyndafræði sem átti að höfða til millistéttarinnar og hafna skrifræði, lækka skatta, hvetja til aukinnar markaðssækni. Sú stefna hafi ekki síst verið réttlætt með því að verkalýðspólitík væri úrelt og allir væru að stefna upp á við. „Nú hefur dæmið snúist við,“ segir Stefanía.
Friðhelgi einkalífsins er eitt mesta hitamál samtímans, en færri gera sér grein fyrir að einkalíf eins og við þekkjum það í hinum vestræna heimi er ekki nema 150 ára gamalt. Það er ekki þar með sagt að mannfólk hafi ekki eðlislæga þörf til einkalífs, en á fyrri tímum þótti hagkvæmni og efni einfaldlega mikilvægari en persónulegt næði. Því þótti til dæmis engin ástæða til að fólk svæfi í mörgum mismunandi rúmum ef átta gætu komist fyrir í einu, og nóg þótti að ein bók væri lesin fyrir hóp í stað þess að hver læsi sína bók.
Innveggir(um 1500 f.Krist) Innveggir í húsum þekktust ekki fyrr en 1000 árum fyrir Krist, þegar skorsteinninn var innleiddur og þörf varð á stoðveggjum vegna hans.
Lesið í hljóði (um 1215)
Lestur í hljóði þekktist varla fyrr en um 1250, en þegar kaþólska kirkjan innleiddi þann sið að játa syndir sínar í einrúmi komst á sú hefð að lesa og læra í næði. Það var svo ekki fyrr en 500 árum seinna að sá siður komst á meðal annarra en yfirstéttarinnar, þar sem bækur voru dýrar og einkaeign á þeim ekki venjan.
Einkarúm (um 1700)
Rúm voru einnig munaður sem ekki allir gátu leyft sér, því var það ekki fyrr en uppúr árinu 1700 að fólk fór að sofa í sér rúmum. Fram að því deildu fjölskyldur og gestir alltaf einu rúmi.
Friðhelgi upplýsinga
Upplýsinganæði er svo langnýjast af þessum hugmyndum, en á 19.öld voru upplýsingar um þegna ríkja yfirleitt opinberar. Jafnvel þó póstþjónustan hefði sett lög á starfsmenn sína um upplýsinganæði á 19.öld, voru póstkort einfaldlega ódýrari en að senda bréf í umslagi, og því auðvelt að lesa skilaboðin án þess að upp kæmist.
Lög um rétt til einkalífs voru svo sett í lok 19. aldar, en þau lög komu í kjölfar ótta fólks við hið nýja fyrirbæri myndavélina.
Fall prívasíunnar (2015)
Á 20.öldinni urðu svo ýmsar uppfinningar til þess að einkamál fólks urðu fleiri. Fólk fór að hlusta á tónlist í einrúmi með tilkomu heyrnartólanna,
Bandaríski internetfrumkvöðullinn Vint Cerf, sem oft er nefndur einn “feðra internetsins”, mætti mikilli gagnrýni þegar hann sagði árið 2013 að internetið gæti reyndar verið frávik í mannkynssögunni. En kannski hefur hann rétt fyrir sér. Nú virðist þróunin vera að færast til baka og fólk byrjað að taka hagkvæmni aftur fram yfir rétt til einkalífs. Ungt fólk deilir sífellt meiri upplýsingum um sig á netinu, hvort sem það er í formi mynda af sér, lífstílsblogga eða upplýsinga um hvaða vefsíður það heimsækir. Þetta bendir til framtíðar þar sem netnotkun okkar, lykilorð og leyndarmál hætta að vera einkamál. Ungur aldur fyrirbærisins sýnir okkur að minnsta kosti að hvarf prívasíunnar myndi ekki vera neinn heimsendir.
„Það stendur ekki til og mun aldrei standa til að gera nýja seríu af Vaktinni,“ segir Ragnar Bragason kvikmyndaleikstjóri.
Ragnar leikstýrði hinum vinsælu Vaktar-seríum og kvikmyndinni Bjarnfreðarson fyrir nokkrum árum. Allar seríurnar þrjár og myndin nutu fádæma vinsælda og aðdáendur urðu því skiljanlega ánægðir þegar Fréttatíminn greindi frá því á föstudag að fjórða serían væri í undirbúningi. Samkvæmt fréttinni átti nýja serían að kallast Öryggisvaktin.
„Þetta er bara eitthvað bull og ég veit ekki hvaðan þetta er komið. Hlutirnir eru fljótir að afbakast,“ segir Ragnar.
„Það hefur verið í umræðunni síðustu 1-2 ár að gera svokallaðan „christmas-special“, sérstakan jólaþátt, að erlendri fyrirmynd. Við höfum verið að gæla við það og tala um það síðan við vorum í Vöktunum á sínum tíma. En við ætlum ekki að gera nýja seríu, það myndum við aldrei gera. Sú ákvörðun var tekin á sínum tíma að Bjarnfreðarson væri endapunkturinn, fyrir utan jólaþátt – bara upp á grínið.“
Ragnar er annars þessa dagana að ganga frá fjármögnum fyrir sex þátta röð sem kallast Fangar. Þáttaröðin er byggð á hugmynd Unnar Aspar Stefánsdóttur og Nínu Daggar Filippusdóttur. Ragnar leikstýrir þáttunum og skrifar handritið ásamt Margréti Örnólfsdóttur.
Fangar fjallar um aðalpersónuna Lindu og hvernig líf hennar hrynur þegar hún er færð í kvennafangelsi í Kópavogi eftir að hafa ráðist á föður sinn og veitt honum lífshættulega áverka. Í fangelsinu hittir Linda fyrir aðrar konur sem hafa farið út af sporinu í lífinu.
„Við ætlum að hefja tökur í maí ef allt gengur að óskum og þá ættu þættirnir að fara í sýningu síðla árs á RÚV. Svo er búið að selja þá á allar ríkisstöðvarnar á Norðurlöndunum,“ segir Ragnar Bragason.
Auður Kristín segir að skíðaganga henti jafnt fólki sem hefur ekkert hreyft sig og vill njóta útiveru og afreksfólki úr öðrum íþróttagreinum.
„Það hefur verið stígandi í þessu síðustu ár en mér finnst hafa orðið sprenging í vinsældum gönguskíða í vetur. Einn laugardaginn voru til dæmis á milli 5-600 manns á sporinu uppi í Bláfjöllum,“ segir Auður Kristín Ebenezersdóttir sem hefur rennt sér á gönguskíðum um árabil, en á árum áður var hún landsliðskona á skíðum.
Auður renndi sér í Heiðmörk á dögunum þegar Fréttatíminn slóst í hópinn.
„Skíðaganga er rosalega góð alhliða hreyfing. Hún reynir á alla vöðva líkamans og það er mun minna um álagsmeiðsli en í öðrum íþróttum,“ segir Auður. „En þetta er ekki bara hreyfingin, þetta er ekki síður útiveran, að vera úti í hreinu lofti og að vera frjáls að fara þínar eigin leiðir.“
Hún segir að hver sem er geti rennt sér á göngustígum, hún hafi rekist á fólk frá þriggja ára og upp í nírætt. Sportið henti jafnt þeim sem hafa ekkert verið að hreyfa sig og vilja njóta útiverunnar og eins afreksfólki í öðrum íþróttum sem noti gönguskíðin við þjálfun.
Hvað þarf maður að gera til að byrja á gönguskíðum?
„Þú þarft að fá þér skíði og góða skó og fá leiðsögn þannig að skíðin passi þinni þyngd. Svo er rosalega gott að fá smá tilsögn. Það kunna allir að ganga en með smá tilsögn verður þetta skemmtilegra og þú færð meira út úr göngunni. Svo er rétt að hafa höfuðljós eftir að komið er fram á kvöld.“
Auður segir að á höfuðborgarsvæðinu sé tilvalið að fara í Bláfjöll, Heiðmörk, á Rauðavatn og á golfvöll GKG, Garðabæjarmegin. „En Mekka gönguskíðanna er Ísafjörður, þar er alltaf viss hópur sem stundar þetta af kappi. Það ætla til dæmis margir í Fossavatnsgönguna á Ísafirði.“
Erlendur Haraldsson dulsálarfræðingur hefur rannsakað reimleika og upplifanir fólks af dulrænum atburðum alla sína starfsævi og leitað um leið svara við spurningum sem flestir vísindamenn sniðganga. Erlendur gaf nýlega út bók um upphaf spíritismans hér á landi og Indriða Indriðason, miðilinn sem gerði allt vitlaust í Reykjavík í upphafi síðustu aldar.
„Spíritismi hefur alltaf verið mjög sterkur á Íslandi. Líklega er það vegna þjóðtrúarinnar en það er þó fyrst og fremst vegna kynna fjölda manna af Indriða Indriðasyni, merkilegasta miðli sem uppi hefur verið á Íslandi,“ segir Erlendur Haraldsson, prófessor í dulsálarfræði, sem hefur ritað fjölda bóka og greina um dulræn málefni, nú síðast um Indriða Indriðason miðil og upphaf spíritisma í Reykjavík.
Erlendur Haraldsson lærði heimspeki, vann sem blaðamaður og bjó með uppreisnarmönnum í Kúrdistan áður en hann ákvað að nema dulsálarfræði í Þýskalandi. Þegar Erlendur hafði lokið doktorsprófi, árið 1974, flutti hann aftur heim til Íslands og þá var hans fyrsta verk að gera rannsókn á upplifun þjóðarinnar af dulrænum atburðum. Þessi fyrsta rannsókn sinnar tegundar leiddi í ljós að tveir þriðju þjóðarinnar höfðu orðið fyrir einhverskonar dulrænni reynslu; komist í kynni við reimleika, hugsanaflutning eða átt merkilega drauma. Áhugi Erlendar á því yfirnáttúrulega varð kveikjan að stofnun styrktarsjóðs við Háskóla Íslands fyrir ekki alls löngu. Sjóðurinn styrkir rannsóknir á dulrænum fyrirbærum og dulrænni reynslu. Mynd/Rut.
Setti allt á fleygiferð á fundum Einars H. Kvaran
Það var fyrir algjöra tilviljun að Indriða Indriðasyni, ungum sveitastrák úr Dölunum, var boðið í heimsókn árið 1905 til Einars H. Kvaran, eins helsta spíritista Reykjavíkur, þar sem hann upplifði hæfileika sína í fyrsta sinn. „Einar H. Kvaran hafði lesið sér til um spíritisma og verið að prófa sig áfram með miðilsfundi en það gerðist sama og ekki neitt fyrr en Indriði kom til sögunnar,“ segir Erlendur. „Indriði var nýfluttur í bæinn og bjó heima hjá Karlottu nokkurri sem var í hópnum hans Einars og bauð honum að mæta á fund. Indriði var ekki fyrr sestur en hlutir í herberginu fóru á fleygiferð og borðið kippist til. Lætin voru svo mikil að Indriði varð hræddur og vildi hlaupa í burtu. Hópurinn róaði hann niður og upp frá þessu héldu þau reglulega fundi með Indriða.“
„Það leið ekki á löngu áður en Indriði byrjaði að falla í trans og farið var að tala í gegnum hann og eins fóru að gerast ýmis önnur fyrirbæri eins og ljósfyrirbæri og ósjálfráð skrift. Heima hjá Einari voru líka hljóðfæri sem byrjuðu að hljóma líkt og spilað væri á þau án þess að nokkur kæmi nálægt þeim. Svo fóru að heyrast raddir sem venjulega einhver í hópnum þekkti og það var hægt að tala við þessar raddir, sem var mjög óvenjulegt,“ segir Erlendur. „Indriði var einn af fáum frægum miðlum sem kallaði fram slíkar raddir sem allir heyrðu og svo eru líka til lýsingar á því þegar hann tókst á loft.“
Indriði Indriðason miðill ólst upp í Dölunum við Breiðafjörð. Hann flutti um tvítugt til Reykjavíkur og var fyrir tilviljun boðið á miðilsfund árið 1905 þar sem ótrúlegir hlutir áttu sér stað. Indriði var einn umtalaðasti maður Reykjavíkur á árunum 1905-1909. Bók Erlends er gefin út í Englandi og kallast Indridi Indridason – The Icelandic Physical Medium.
Gerðu tilraunir á Indriða í Tilraunafélaginu
Upplifanir hópsins sem hittist reglulega heima hjá Einar H. Kvaran við Stýrimannastíginn í Reykjavík voru allar skráðar skilmerkilega niður í dagbækur og urðu lýsingarnar sífellt ítarlegri og magnaðri eftir því sem á leið. „Það er auðséð á því hvernig Haraldur Níelsson og Einar Kvaran gera sínar rannsóknir að þeir þekkja rannsóknir á frægum erlendum miðlum. Þeir stofnuðu, ásamt fleiri mektarmönnum og konum í Reykjavík, félag í kringum Indriða sem kallaðist Tilraunafélagið og sömdu þau við Indriða um að hann héldi bara fundi með þeim og engum öðrum. Félagið var til húsa í hinu svokallaða Tilraunahúsi í Þingholtunum sem samanstóð af sal á neðri hæðinni og lítilli íbúð fyrir Indriða á efri hæðinni. Á fundunum, sem voru haldnir í miklu myrkri, við lítinn kolaofn, var mjög gaumgæfilega gætt að því að engin svik væru í tafli, t.d. með því að binda Indriða niður. Indriði var umtalaðasti maðurinn í Reykjavík á þessum tíma, frá árunum 1905-1909, og fundirnir voru það vel sóttir að það var iðulega fullsetið á bekkjunum í salnum sem tók um 60 manns.“
Fann hundrað ára gamlan draug í Kaupmannahöfn
Um hvern einasta fund Tilraunafélagsins var gerð fundargerð þar sem allt sem átti sér stað var skráð niður. Fundargerðirnar höfðu verið týndar áratugum saman þegar þær fundust í dánarbúi ekkju séra Jóns Auðuns og komust í hendur Erlends. „Það voru þessar fundargerðir sem urðu til þess að ég ákvað að rita sögu Indriða. Það eru þarna margar magnaðar lýsingar en eitt atvik finnst mér standa upp úr. Á einum fundinum myndaðist ljósstólpi þar sem birtist mynd af manni sem sagðist vera fabrikant Jensen frá Kaupmannahöfn. Þessi fabrikant Jensen tilkynnti viðstöddum að það væri eldur í Kaupmannahöfn en hvarf svo aftur. Hann birtist svo aftur í lok fundarins og sagði að búið væri að ná tökum á eldinum. Á þessum tíma var ekkert fjarskiptasamband en þegar næsta skip kom frá Kaupmannahöfn voru fundarhaldarar fljótir að ná sér í Politiken þar sem baksíðufréttin var um brunann í Kaupmannahöfn. Bruninn hafði átt sér stað sama kvöld og fundurinn og þetta töldu margir vera endanlega sönnun fyrir hæfileikum Indriða,“ segir Erlendur sem ákvað að grafast fyrir um þennan fabrikant Jensen við gerð bókarinnar, hundrað árum eftir miðilsfundinn í Þingholtunum. „Það hafði komið fram á síðari fundum að fabrikant Jensen hét Emil að skírnarnafni og ég fann hann á skjalasafninu í Kaupmannahöfn. Hann bjó við St. Kongegade, í næsta húsi við brunann.“
Hefur aldrei upplifað neitt sjálfur
Indriði miðill var alltaf heilsulítill og fékk berkla mjög ungur. Hann lést 28 ára gamall á Vífilsstaðahælinu. Erlendur dregur engar persónulegar ályktanir af heimildunum um Indriða miðil í bókinni heldur leggur einfaldlega fram þessar nýju upplýsingarnar ásamt fjölda annarra heimilda og ljósmynda. Erlendur hefur sjálfur aldrei upplifað slíka atburði og aðspurður segist hann trúa á allt og ekkert. „Ég hef vísindalegt viðhorf til veraldarinnar. Ég vil vita og ég vil vita með vissu ef mögulegt er. En það er svo ótalmargt sem við getum aldrei vitað og eigum engan möguleika á að vita og þá er það bara þannig. Ég veit að þessi fyrirbæri gerðust hjá Indriða en það er ekki hægt að spyrja af hverju. Það er eins og að spyrja af hverju jörðin snýst í kringum sólina. Mennirnir hafa búið til fyrirbæri sem kallast þyngdarlögmál en hversvegna það gerist vitum við ekki.“
Tilraunafélagsfundir voru haldnir heima hjá prófessor Haraldi Níelssyni á efri hæðinni í Miðstræti, allt þar til íbúar neðri hæðar kvörtuðu um hávaða og flytja þurfti fundina annað.Einar Kvaran bjó í þessi húsi við Stýrimannastíg þar sem hópur spíritista hittist reglulega árið 1907, áður en Tilraunafélagið var stofnað í Þingholtunum.
Með hækkandi leiguverði og minnkandi framboði á húsnæði sem hentar ungu fólki, fjölgar þeim sem dvelja í hreiðrinu fram eftir aldri. Talið er að nærri helmingur ungs fólks á aldrinum 18-30 ára í Evrópu búi enn í foreldrahúsum. Ísland er þar ekki undanskilið. Eru þetta ósjálfstæðir eilífðarunglingar eða er þetta bara það sem koma skal ef leigumarkaðurinn breytist ekki?
Kristín Helga Ríkharðsdóttir er 22 ára gamall nemi á lokaári í myndlist við Listaháskóla Íslands. Hún býr í kjallara raðhúss fjölskyldu sinnar á meðan hún klárar námið. „Mamma flutti úr minni íbúð í raðhús og við systir mín fengum að nota kjallara hússins. Núna er systir mín reyndar flutt og ég nota herbergið hennar sem skrifstofu, svo ég hef það óvenju gott. Ég bý í 5 mínútna fjarlægð frá skólanum og hef alveg mitt prívasí hérna.“
Hún segist finna fyrir minnkandi pressu frá samfélaginu til að búa sjálfstætt, þar sem svo margir séu í sömu stöðu, sérstaklega þeir sem séu á námslánum. Fæstir sjái kost í því að taka full framfærslulán og hafa þau svo á bakinu alla ævi. Kristín sér ekki fyrir sér að fara út á leigumarkað Reykjavíkur eftir nám, enda stefnir hugur hennar út fyrir landsteinana. „Ég hef alltaf séð fyrir mér að flytja til útlanda eftir nám, en það tengist lítið leigumarkaðnum, þó hann væri hagstæður fyrir ungt fólk myndi ég samt vera með þessa útþrá.“
Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir
salka@frettatiminn.is
Kristín Helga býr í kjallara fjölskyldu sinnar í Laugardalnum. myndir|Rut
Greinin er önnur í seríu heimsókna til fullorðinna sem búa í foreldrahúsum. Í síðustu viku var Hrútur Teitsson heimsóttur, linkur á grein hér að neðan.
Jet Korine, fatahönnuður og eigandi verslunarinnar Gloriu við Laugaveg, lenti í fallhlífarslysi á Hawaii og skall í jörðina á hundrað kílómetra hraða. Hún braut nánast öll bein líkamans og var vart hugað líf. Hún náði þó fullum bata, lærði að ganga á ný og hefur aldrei verið sáttari við líkama sinn.
„Ég var búin að stökkva meira en þúsund sinnum þegar ég lenti í slysinu,“ segir Jet Korine, fatahönnuður sem rekur verslunina Gloriu á Laugavegi. Jet er frá Hollandi en hefur búið á Íslandi í frá árinu 1999 en hingað til lands kom hún í leit að nýjum ævintýrum. Áður en hún ákvað að opna verslun í Reykjavík setti hún aftur á móti alla sína orku í sína helstu ástríðu á þeim tíma, fallhlífarstökkið. „Veturinn 2002 bjó ég á Hawaii þar sem ég æfði stíft því planið var að vera í toppformi í Evrópukeppninni sumarið eftir. Ég var búin að vera þar í tvo mánuði og þegar öll framtíðarplön breyttust.“
Flugmaðurinn misreiknaði sig
„Daginn sem slysið átti sér stað fórum við í loftið snemma um morguninn og flugvélin, sem tók 15 manns, var full af stökkvurum. Flugmaðurinn þarf alltaf að gera sér grein fyrir því hvernig vindurinn liggur því þannig ákveður hann hvaða staður henti best til að sleppa stökkvurunum út. Í frjálsu falli hefur vindurinn engin áhrif, þú bara fellur niður óháð vindinum, en um leið og fallhlífin opnast skiptir vindurinn öllu máli. Hann blæs þér í þá átt sem þú lendir og svo notar þú líka vindinn til að lenda rétt, þú snýrð þér upp í vindinn rétt áður en þú lendir. Vindurinn á Hawaii hegðar sér eins og á Íslandi, hann getur komið úr öllum áttum, og þennan dag misreiknaði flugmaðurinn sig gjörsamlega.“
„Allur hópurinn stökk út og á þeirri stundu sem fallhlífarnar opnuðust blés vindurinn okkur öllum í vitlausa átt. Við áttum að lenda á stórum grasbletti en vindurinn feykti okkur í átt að sjónum. Því þyngri byrði sem fallhlífin ber því auðveldara er að ráða við vindinn og flestir voru þyngri en ég, sumir jafnvel tveir saman í fallhlíf, en ég var í litlu fallhlífinni minni og auk þess létt svo ég réð ekkert við vindinn. Ég sá í fljótu bragði að ég gæti lent á húsþökum, á rafmagnslínum, háum girðingum, í grunnum sjónum þar sem voru kóralarif eða á hraðbrautinni. Ég endaði á því að lenda í litlum garði á milli húsa án þess að geta bremsað með hjálp vindsins svo ég lenti á um það bil 100 km hraða.“
Lærði að ganga á ný og fór aftur til Hawai
„Ég man ekkert eftir lendingunni. Ég man eftir því að hafa opnað augun í sjúkrabílnum en næst rankaði ég svo við mér á sjúkrahúsinu tveimur dögum síðar,“ segir Jet en henni hafði verið flogið frá litlu sjúkrahúsi með þyrlu á sjúkrahúsið í Honolulu. „Ég man að ég rankaði aftur við mér eftir viku, og þá var mér sagt í hvaða ástandi líkami minn væri. Sem betur fer lenti ég ekki í einu lagi eins og kartöflupoki, þá hefði ég dáið, heldur fór fyrsta höggið á fæturnar, svo mjaðmirnar, svo bakið og svo framvegis. Höggið hafði dreifst á nokkur svæði. Það brotnuðu öll beinin í báðum fótleggjunum, mjaðmagrindin mölvaðist, hryggurinn brotnaði á fimm stöðum, kjálkinn brotnaði og allar tennurnar.“
„Ég lá í sama spítalarúminu án þess að hreyfa mig í þrjá mánuði á meðan öll bein greru. Þessi tími var ekkert svo slæmur í minningunni enda liðu þeir í morfínvímu. Svo var mér flogið til Hollands þar sem þurfti að læra að ganga upp á nýtt. Ég komst úr hjólastólnum eftir þrjá mánuði og lærði svo að ganga upp á nýtt.“ Ári síðar var Jet aftur komin aftur til Hawaii. „Mig langaði til að hitta þetta fólk sem hafði skrapað mig upp úr jörðinni og fólkið á spítalanum, allt þetta fólk sem bjargaði lífi mínu. Svo langaði mig til að eyða tíma með vinum mínum á Hawaii og byggja líkamann aftur upp þar. Ég fór að stunda jóga af kappi og yfirgaf ekki Hawaii fyrr en ég var orðin jafn góð og ég hafði verið áður.“
Hamingjusamari eftir slysið
Jet segir slysið vera algjöran vendipunkt í sínu lífi. „Þetta sneri öllu á hvolf og lét mig sjá hlutina í algjörlega nýju ljósi. Allt sem ég hafði trúað á féll um sjálft sig. Ég hafði lifað lífinu til fulls en það var í raun engin tilgangur með því. Ég hafði lifað fyrir sjálfa mig og engan annan, sem margir gera og það er allt í lagi, en eftir slysið langaði mig ekki til þess lengur. Allt í einu langaði mig til að breyta alveg um stefnu og gera eitthvað nýtt. Þetta voru allt mjög velkomnar tilfinningar á þessum tíma í mínu lífi og í raun hef ég verið miklu hamingjusamari eftir slysið. Ég setti aðra hluti í forgang og þá fóru fullt af nýjum ævintýrum af stað. Eins og flestir segja sem komast nálægt dauðanum, þá áttar maður sig á því hvað lífið er dýrmætt. Ég hefði átt að deyja en hér er ég enn og finn ekki einu sinni til verkja.“
Náði sáttum við líkama sinn
„Ég áttaði mig líka á því hvað líkaminn er magnað verkfæri. Samband mitt við líkama minn er mun heilbrigðara en þegar ég var í toppformi og á fullu í stökkinu. Því þrátt fyrir að vera í góðu formi þá var ég ekki í neinum tengslum við líkamann. Að líkaminn hafi jafnað sig eftir þetta og meira að segja skapað og komið út úr sér börnum er bara magnað,“ segir Jet sem á í dag tvær dætur þrátt fyrir að hafa verið sagt að hún ætti aldrei eftir að geta átt börn. „Ég á fatabúð og upplifi það oft að konur sem koma til mín eru ekki sáttar við líkama sinn. Flestir dæma líkama sinn allt of hart. Við gleymum því að þakka fyrir líkamann. Konur eiga svo auðvelt með að dæma hvernig þær líta út og ég er þar engin undantekning. Ég hafði átt í mjög erfiðu sambandi við minn líkama alveg frá því að ég var ung en það hætti algjörlega við slysið. Ég lærði í fyrsta sinn að bera virðingu fyrir honum og þakka fyrir það í dag.“
Aðspurð segist Halldóra ekki hafa séð færsluna áður en hafi góðan húmor fyrir. „Ég er ekki á Twitter en þetta er mjög fyndið. Ég held að Blær ætti heldur að hugsa sinn gang en hún fer einnig í sleik við pabba vinkonu sinnar í annarri sýningu.“
Óttar Guðmundsson geðlæknir segist sjá mörg hjón í aðalpersónum verksins Hver er hræddur við Virginiu Woolf sem nú er sýnt í Borgarleikhúsinu. Hann segir óhamingjusömu hjónin í verkinu aldrei geta skilið en þau verði að hætta að drekka.
„Ég sé mörg hjón í þessum hjónum, bæði hjón sem hafa verið nálægt mér og hjón sem ég hef verið með til meðferðar,“ segir Óttar Guðmundsson geðlæknir um hjónin í verkinu Hver er hræddur við Virginiu Woolf. Verkið, sem fjallar um hjón á miðjum aldri sem bjóða yngri hjónum heim í drykk með óvæntum afleiðingum, hefur verið kallað eitraðasta eftirpartý sögunnar. „Eldri hjónin eru mjög dæmigerð fyrir óhamingjusöm hjón sem hanga saman á óhamingjunni. Þau nærast á óhamingjunni og geta ekki án hennar verið. Þetta eru hjón sem geta aldrei skilið.“ En hvað myndir þú ráðleggja þeim ef þau mættu í hjónabandsráðgjöf til þín?
„Í fyrsta lagi ættu þau náttúrulega að hætta að drekka, það er alveg á hreinu. Og sennilega myndi maður vilja sjá þau skilja, en það er sjaldgæft að svona fólk taki það skref því þau kunna ekkert annað. Er líf þeirra þá tilgangslaust án óhamingjunnar?
„Já, algjörlega. Þau sjá engan tilgang utan hennar. Svo eru það líka leyndarmálin sem tengja þau saman og það á líka við um yngri hjónin. Þau eru að koma sér upp þessu sama hegðunarmynstri og eiga eftir að verða alveg eins eftir 30 ár. Það er nefnilega býsna algengt að óhamingja verði burðaraflið í hjónaböndum. Að gagnrýna hvert annað og gera sig að fórnarlömbum er algengt í þessari stöðu, fólki finnst örlögin hafa úthlutað sér ómögulegum maka en sjá ekkert að sjálfum sér. Þetta eru píslarvottar sem lifa fyrir það í stað þess að taka ábyrgð á sjálfum sér og skilja. Yngri hjónin eru líka óhamingjusöm þó þau séu alltaf að leika það leikrit að þau séu hamingusöm.“ Hvað veldur allri þessari óhamingju?
„Það er nú það! Þetta er kannski fólk sem laðast að neikvæðum kröftum og þrífst á þeim. Orsökin getur verið margvísleg en þessir einstaklingar koma mjög skaddaðir inn í sambandið og eru bæði í leit að einhverju sem þau fá ekki, hún kannski föðurímynd og hann að konu sem getur hjálpað honum.“ Hvaða ráð gefur þú ungu hjónunum sem eru á hraðri leið til glötunar?
„Að hætta að drekka! Alkóhól og brotin sambönd eru ekki góð blanda. Fara svo í meðferð og reyna að læra að tala saman eða skilja. Annars hitti ég Kára Stefánsson í leikhúsinu og hann sagði að hvorug hjónin ættu að skilja heldur bara mæta á þorrablót því þar eru allir svona.“
Meðal gesta var Arca sem vann með henni að plötunni Vulnicura. Mikið stuð var í partíinu, svo mikið að nágrannar kaffihússins sáu sig tilneydda að kvarta undan hávaðanum við Gísla Martein Baldursson, einn eigenda þess, sem brást skjótt við og lét skrúfa niður í tónlistinni…
Leið karlsins inn í eldamennskuna. Nógu mikil græja svo það sé karlmannlegt að stjórna henni. Eitthvað annað en þeytari.
Bílskúrinn
Hið nýja húsbóndaherbergi. Geymsla fyrir verkfæri og alls konar karladót.
Enski boltinn
Trúarbrögð og tindátaleikur, ígildi ættar og uppruna og afmörkuð friðhelg stund utan áhrifasvæðis kvenna.
Bjór
Eins og kampavín er drykkur brúðhjóna er bjór drykkur karlfélaga. Félagshæfni karla er mæld eftir því hversu eftirsóknarvert er að drekka með þeim bjór.
Mótorhjól
Útigrill sem hægt er að setjast upp á og keyra á burt úr bakgarðinum og upp í Hvalfjörð.
Kafbátamyndir
Það er næstum öruggt að þar er engin kona, ekki einu sinni í aukahlutverki. Kafbátamyndir þurfa ekki að gerast um borð í kafbáti. The Revenant gerist í óbyggðum Ameríku og The Big Short í bakherbergjum Wall Street en í hvorugri myndinni spila konur nokkra rullu.
Hakkabuff og plokkfiskur
Einkennismatur karllægra veitingahúsa. Maturinn hennar mömmu sem karlarnir fá ekki lengur heima hjá sér.
Jólaskraut
Karlar elska allt sem hægt er að keppa í. Yfirgengilegar jólaskreytingar breyta væminni samkennd aðventunnar í hörku samkeppni.
Star Trek
Drengir eru hinir upprunalegu nördar. Félagsleg bæklun hrekur þá inn í draumaheima þar sem allir eru nördar.
Veiðimennska og skytterí
Veiðikofinn er karlaklósett, vettvangur kynhreinna tengsla.
Kannabis
Konur reykja líka gras en það er fátíðara að þær sannfærist um að helsta mein heimsins sé að of fáir reyki kannabis.
Stríðsárin
Bækur og heimildarmyndir um stríðsárin eru hátt í helmingur af öllum bókum og heimildarmyndum um sagnfræðileg efni. Ástæðan er ekki áhugi kvenna. Karlar gerðu Stríðsárin á Íslandi 1938 til 1945 að metsölubók fyrir síðustu jól.
Vantrú
Það er svipað hlutfall kvenna og karla sem trúa ekki á Guð en þegar konur trúa ekki þá trúa karlar alls ekki.
Bílar án notagildis
Sportbílar sem eru smíðaðir til að keyra hraðar en leyfilegt er og skutbílar sem eru með burðargetu sem aldrei er notuð.
Súrsaður og kæstur matur
Ef það þarf að taka á honum stóra sínum til að kyngja þá er það karlamatur. Líka drykkir sem rífa illa í.
Rakarastofa
Kynjaskipt hársnyrting.
Sixpensari
Eina fatið sem konur hafa ekki sannað að fer þeim í raun mun betur en körlum.
Stefán Máni
Það eru nánast einvörðungu karlar sem fá bækur Stefáns Mána að láni á Borgarbókasafninu.
Ertu karl?
Ef þrjú atriði á þessum opnum freista þín ertu líklega karl, sama af hvaða kyni þú ert.
Ef sex atriði heilla þig ertu karla karl, karl sem funkerar betur í samfélagi karla en í blönduðum hópi.
Ef níu atriði eða fleiri eiga við þig ertu alvarlega kynheft(ur). Þú leitar í einsleita karlahópa og hræðist konur.
Fáir tengja hjólaæðið sem gengið hefur yfir landið síðustu misserin sérstaklega við vetrarsport. Það þýðir hinsvegar ekki að það sé ekki svo. Nagladekk fyrir reiðhjól hafa þekkst í langan tíma og á þeim má þeysa um skafna hjólastíga allan veturinn. Annað hefur hingað til verið upp á teningnum með fjallahjólreiðar. Eins og nærri má geta sökkva mjó hjóladekk djúpt snjóinn og því verður fjallatúrinn oftar en ekki í styttri kantinum sé ekki harðfenni. Það var í það minnsta þangað til blöðruskjótinn, eða fatbike hjólið, kom til sögunnar sem er reiðhjól með einstaklega breiðum dekkjum.
Þau hafa reyndar verið til í heimi sérvitringa í nokkurn tíma en síðustu tvö árin hefur orðið sprenging í notkun þeirra feitu enda allir helstu hjólaframleiðendurnir byrjaðir að framleiða slíka gripi. Nú er líka svo komið að í lok janúar á að halda fyrsta árlega heimsmeistaramótið í fatbikehjólreiðum í Colorado í henni Ameríku. Að sjálfsögðu munum við Íslendingar eiga okkar fulltrúa þar því Bergur Benediktsson, einn af fjórmenningunum á bak við Lauf forks, koltrefjagafflana tæknilegu, ætlar að halda uppi heiðri okkar Frónbúa þar ytra.
Bergur segist nota blöðrusjótann bæði til innanbæjarsnatts og fjallahjólreiða enda fer gripurinn jafn léttilega upp og niður tröppur innanbæjar sem upp og niður brekkur og kletta úti í náttúrunni. Ekki skemmir svo fyrir þegar Laufgaffallinn fyrir fatbike er kominn að framan enda lang vinsælasta varan hjá þeim, enn sem komið er.
Blöðruskjótinn er því sannkallaður jeppi hjólasportsins. Svínvirkar meira að segja að hleypa vel úr dekkjunum og fljóta á snjónum líkt og jeppakarlarnir hafa gert í áratugi.
Sunnan heiða er einfalt að leita að brekkum á Hengils- og Bláfjallasvæðinu eða í Skálafell, nú eða bara þar sem er smá snjór, hvar hægt er að planta sér á blöðruskjótann og þeysa um frjáls eins og fuglinn.
Óskarsnefndin virðist ekki hrifin af myndum sem innihalda samkynhneigð eða aðra kynþætti en hvíta.
Enn og aftur er Óskarinn gagnrýndur fyrir lítt fjölbreytilegt val í tilnefningum. Enginn svartur leikari eða leikstjóri er tilnefndur til verðlaunanna. Nú hafa leikstjórinn Spike Lee og leikkonan Jada Pinkett Smith bæði tilkynnt að þau hyggist sniðganga hátíðina vegna þessa. Hér eru myndir sem fengið hafa viðurkenningar og frábæra gagnrýni á árinu en Óskarinn hundsaði.
Beasts of No Nation
Idris Elba var tilnefndur til Golden Globe-verðlauna, BAFTA-verðlauna og Screen Actors’ Guild verðlauna fyrir hlutverk sitt í myndinni, sem fjallar um barnastríðsmenn í ónefndu landi. Því má velta fyrir sér hvort húðlitur Elba hafi eitthvað með lítinn áhuga Óskarsnefndarinnar að gera.
Carol
Mörgum kom á óvart að þessi magnaða ástarsaga milli tveggja kvenna hafi ekki verið tilnefnd sem besta mynd ársins. Hefði hún verið það ef Carol væri Carl?
Creed
Michael B. Jordan hefur fengið jafn góða dóma fyrir leik sinn í myndinni og fyrri mynd hans, Fantastic Four, fékk slæma dóma. Myndin er eins konar óður til Rocky myndanna og var eina tilnefningin sem hún fékk einmitt fyrir besta leikara í aukahlutverki, sjálfan Rocky Balboa.
Straight Outta Compton
Nú er kannski orðið ljóst að Óskarsnefndin málar ekki með öllum litunum. Myndin fékk eina handahófskennda tilnefningu í flokkinum Besta handrit. Leikur í myndinni þykir þó hafa átt tilnefningu skilið og þykir myndin ein sú besta sem út kom á árinu.
Concussion
Mynd um lækni sem uppgötvar hvernig fótbolti, sem spilaður er í Bandaríkjunum, skaðar höfðu leikmanna hans ætti að vera einmitt eitthvað fyrir Óskarsnefndina. Myndin er í senn dramatísk, sannsöguleg og rímar við mál sem eru í deiglunni núna, en þó fékk hún enga náð fyrir dómnefnd Óskarsins.
Tangerine
Það bjóst ef til vill enginn við að svo ódýr mynd í framleiðslu myndi ná athygli Óskarsnefndarinnar, en það hefði verið stórt stökk fram á við að tilnefna frábæran leik transkonunnar Mya Taylor til verðlaunanna.
Hafdís Hrund hefur stundað sjósund í átta ár og lætur ekki janúarkuldann aftra sér.
„Mig langar reyndar að breyta nafninu í sjóbað“
Hafdís Hrund Gísladóttir, 41 árs þriggja barna móðir í Hlíðunum, hefur stundað sjósund í átta ár og fer að meðaltali tvisvar í viku.
„Mig langar reyndar að breyta nafninu í sjóbað, eins og það heitir í Danmörku. Maður syndir ekkert í þessum kulda á veturna en þegar það fer að hlýna tekur maður kannski nokkur sundtök,“ segir Hafdís sem skellti sér í sjóinn í einnar gráðu frosti þegar Fréttatíminn heimsótti hana. Það kaldasta sem hún hefur upplifað er mínus 1,7 gráða.
„Þetta er eins og hugleiðsla“
„Þetta er eins og hugleiðsla. Maður labbar út í sjó og hugsar ekki um neitt annað. Alveg eins og þegar þú ferð að hugsa um andardráttinn í hugleiðslu. Maður hefur bara þessa hugsun.“
Eftir sjósund er til siðs að fá yl í kroppinn að nýju í heita pottinum og segir Hafdís að félagsskapurinn þar sé mjög góður. „Það skiptir máli að skella sér í pottinn. En svo eru margir, þar á meðal ég, sem dýfa sér aðeins í lónið aftur eftir pottinn til að kæla sig niður. Maður verður latur við að vera of mikið í heita vatninu.“
