Fréttaskýring fyrir barnið í okkur: Endalok Samfylkingarinnar

The post Fréttaskýring fyrir barnið í okkur: Endalok Samfylkingarinnar appeared first on Fréttatíminn.

Þau Freyja, Skorri, Daði, Úlfhildur og Steinunn eiga það sameiginlegt að spila á stór hljóðfæri. Litlir fingurnir ná ekki alltaf gripinu og stundum er erfitt að bera hljóðfærið á milli staða, en ástríðan og smá hjálp frá mömmu og pabba gerir allt mögulegt.

Með bassa heima og í skólanum
Skorri Pablo er ellefu ára og hefur í nógu að snúast. Hann æfir fótbolta, á selló og kontrabassa. Hann segist þó alveg hafa tíma til þess að sofa. „Ég vildi ekki spila á lítið hljóðfæri eins og fiðlu heldur eitthvað stórt. Ég byrjaði að æfa á selló þegar ég var fjögurra ára en vildi líka læra á bassa, mér finnst djúpir tónar svo flottir. Núna er ég í hálfu sellónámi og hálfu bassanámi.“ Það tekur Skorra smá tíma að gera upp við sig af hvoru hljóðfærinu hann hefur meira gaman. „Bassanum. Ég á tvo svoleiðis, einn uppi í skóla og annan heima svo ég þurfi ekki að bera hann á milli.“

Halda að munnstykkið sé túban
Steinunn Jenna Þórðardóttir, 10 ára, bauð sig fram þegar skorti túbuleikara í lúðrasveitina. „Núna er ég búin að æfa í tvö ár og finnst það mjög gaman.“ Steinunn segist sem betur fer ekki þurfa að bera hljóðfærið á milli staða heldur einungis munnstykkið. „Margir krakkar í skólanum halda að munnstykkið sé túban, bara bestu vinir mínir vita að það er ekki rétt.“ Steinunn getur vel ímyndað sér að gerast túbuleikari þegar hún er orðin stór. „Já, ég elska allt við hljóðfærið, ég æfi mig hálftíma á dag og finnst það frábært.“

Taskan svolítið þung
Tíu ára Úlfhildur Ragna Arnardóttir ætlaði sér alltaf að læra á strengjahljóðfæri og stóð valið á milli fiðlu og sellós. „Mér finnst betra að sitja en standa svo ég ákvað að læra á selló. Ég elska tónlist og finnst hljóðið úr sellói svo fallegt.“ Fyrir Úlfhildi er lítið mál að flytja sellóið milli staða þar sem hún býr í næsta húsi við tónlistarkennarann. „Taskan er stundum svolítið þung en ég er enga stund að labba yfir. Einu sinni opnaði ég töskuna og þá var hálsinn brotinn, ég tók sellóið sem sjálfsögðum hlut og fór ekki nógu vel með það.“ Úlfhildur er óákveðin hvort hún gerist sellóleikari en getur ekki ímyndað sér að hætta. „Bryndís, kennarinn minn, er svo skemmtileg, ég ætla að læra hjá henni þangað til ég verð 55 ára. Þá er hún orðin gömul og hætt að sjá hvort ég sé að gera villur.“

Foreldrarnir hjálpa að bera hörpuna

Freyja Björk Frostadóttir er níu ára, en að verða tíu. Hún byrjaði að æfa á hörpu fyrir nokkrum mánuðum. „Ég vildi spila á hörpu eins og systir mín, við spilum stundum saman þegar hún er ekki inni í herberginu sínu. Það skemmtilegasta við hörpuna eru tónarnir, þeir eru svo fallegir.“ Freyja hefur gaman af því að spila á stórt hljóðfæri en mamma og pabbi þurfa stundum að hjálpa til við að bera hana. „Ég get alveg lyft hörpunni, hún er ekkert svo þung.“ Aðspurð hvort hún ætli sér að verða hörpuleikari þegar hún er orðin stór yppir hún öxlum. „Kannski, ég veit ekki alveg.“

Langt hljóðfæri, fleiri tónar

Daði Freyr Helgason er sjö ára og hefur æft píanóleik í fjögur ár. „Ég vildi læra á hljóðfæri og hélt að það væri gaman að læra á píanó og það var rétt hjá mér.“ Daði segir ekkert mál að spila á svona langt hljóðfæri. „Ég er orðinn mjög vanur, get spilað alveg efst og neðst. Mér finnst samt miðtónarnir skemmtilegastir.“ Uppáhalds lagið hans er nýtt arabalag sem hann lærði. „Arabalagið og Guð gaf mér eyra eru skemmtileg. Ég reyni að æfa mig á hverjum degi, eða þegar ég man eftir því.“

The post Lítið fólk, stórir draumar appeared first on Fréttatíminn.

Ungt fólk á Íslandi hefur setið eftir í efnahagslegu tilliti. Á meðan kjör miðaldra og eldra fólks eru í dag nokkuð betri en um þau voru um aldamótin eru kjör ungs fólks umtalsvert lakari, tekjur lægri og eignastaða verri. Þessi skil á milli efnahagslegrar stöðu kynslóðanna skýra rof á pólitíska sviðinu og krónískan landflótta.

Helstu gátur íslensks samfélags eru hvers vegna landflóttinn stöðvast ekki þótt kaupmáttur virðist fara vaxandi, hvers vegna kjósendur hafa snúið baki við hefðbundnum stjórnmálaflokkum og hvers vegna reiðin og sundrungin í samfélaginu hjaðnar ekki þótt rúm sjö ár séu liðin frá Hruninu mikla. Mögulega má rekja forsendur alls þessa að sama brunni.

It’s the economy, stupid, sagði James Carville, helsti ráðgjafi Bill Clinton í forsetakosningunum 1992. Og líklega má skýra helstu brotamein íslensks samfélags einmitt til efnahags og fjárhags fólks.

Það er nefnilega staðreynd að frá aldamótum hafa tekjur ungs fólks dregist saman á meðan tekjur eldra fólks hafa aukist, fjárhagslega staða unga fólksins hefur versnað á meðan staða eldra fólks styrkist og yngra fólkið hefur fengið minni stuðning út úr skattkerfinu á sama tíma ríkið hefur aukið stuðning við eldra fólk. Atvinnuleysi hefur farið verr með yngra fólk en eldra, hækkun íbúðaverðs hefur haldið því frá húsnæðiskaupum og hækkun leiguverðs hefur keyrt niður kaupmátt þess.

Það er með öðrum orðum mun erfiðara að vera ungur í dag en um síðustu aldamót. Og skal þá engan undra að ungt fólk hafi gefist upp á stjórnmálaflokkunum sem hafa byggt upp og viðhaldið kerfinu sem vinnur gegn því. Og það er skiljanlegt að margt af unga fólkinu kjósi að fóta sig fremur í nágrannalöndunum þar sem er ríkari stuðningur við námsmenn, börn og unga foreldra.

Krónískur landflótti

Þegar tölur um brottflutta umfram aðflutta Íslendinga eru skoðaðar verður að hafa í huga að brottfluttir verða að jafnaði alltaf fleiri en aðfluttir. Það er þannig hjá öllum þjóðum og verður svo meðan fólk flytur á milli landa. Þótt börn Íslendinga fái íslenskan ríkisborgararétt þótt þau fæðist í útlöndum þá er vegur það ekki upp fjölda þeirra sem fæðast á Íslandi en kjósa að búa í öðrum löndum.

En þetta hlutfall, brottfluttir umfram aðflutta, er miklum mun hærra á Íslandi en í nágrannalöndunum. Frá aldamótum hefur fjöldi brottfluttra íslenskra ríkisborgara umfram aðflutta numið um 2,4 af hverjum 1000 íbúum árlega að meðaltali. Sama hlutfall er 0,2 í Noregi. Landflóttinn á Íslandi er því tólf sinnum meiri en náttúrlegt misvægi brottfluttra og aðfluttra ríkisborgara í Noregi.

Brottfluttir íslenskir ríkisborgarar umfram aðflutta voru 12 þúsund frá aldamótaárinu og til ársloka 2015. Ef hlutfallið hefði verið það sama og í Noregi hefðu brottfluttir verið 1000 fleiri en aðfluttir. Eðlilegur leki er samkvæmt því eitt þúsund manns en hinn eiginlegi landflótti um ellefu þúsund manns.

Og það er alvarlegur landflótti. Til að finna viðlíka hlutfall verður við að bera okkur saman við Færeyjar, nyrstu hluta Skotlands, Troms og Norðurlandið í Noregi, norðurhéruð Svíþjóðar og finnsku skógana.

Íslendingar hafa upplifað landflótta áður. Stórir hópar freistuðu gæfunnar erlendis eftir síldarhrunið 1968, í kreppunni eftir þjóðarsáttarsamningana 1989 þegar launþegar greiddu niður verðbólguna með kjaraskerðingu, upp úr olíukreppunni 1975 og á stöðnunarárunum á fyrstu Davíðsárunum.

Það sem er sérstakt við landflóttann síðustu tvö árin er að ekki dregur úr honum þótt hagvöxtur aukist og kaupmáttur batni samkvæmt opinberum tölum. Það bendir til að þótt landsframleiðsla aukist og laun hækki þá sitji stór hópur fólks eftir. Og aldursgreindar tölur um landflótta benda til að þessi hópur sé unga fólkið.

Hrun hefðbundni flokkanna

Önnur merki um rof milli kynslóða er mismunandi afstaða kjósenda til hinna hefðbundnu flokka; Sjálfstæðisflokks, Framsóknar, Samfylkingar og Vinstri grænna. Fram eftir þessari öld nutu þessir flokkar fylgis um 95 prósent kjósenda. Það var lítill og fámennur hópur kjósenda sem vildi kjósa eitthvað annað.

Þrátt fyrir Hrunið mikla gerðist það ekki fyrr en seint á árinu 2010 sem samanlagt fylgi þessara flokka fór varanlega niður fyrir 90 prósentin í mánaðarlegum könnunum Gallup. Undir árslok 2012 fór samanlagt fylgi flokkana niður fyrir 80 prósentin, um mitt ár 2014 féll það niður fyrir 70 prósentin og fyrir tæpu ári fór það niður fyrir 60 prósentin.

Síðasta hálfa árið hefur samanlagt fylgi þessara flokka verið í kringum 56 prósent. Það merkir að um 95 þúsund manns hafi snúist gegn fjórflokknum frá upphafi aldarinnar. Það er gríðarlegur fjöldi fólks.

Hvort sem okkur finnst sem þessir flokkar eigi þetta skilið eða ekki verðum við að viðurkenna að þessi staða veikir samfélagið. Flokkarnir hafa sveigt samfélagið að þörfum sínum gegnum áratugi við völd. Þeir fá styrki úr ríkissjóði sem meginstoðir lýðræðislegs starfs í samfélaginu. Flokkarnir hafa verið gatnamót mismunandi hagsmuna og skoðana og í gegnum þá hafa verið dregin helstu álitamál samfélagsins og niðurstöðu þeirra leitað innan vébanda flokkanna og milli þeirra.

Það er því alvarleg staða þegar þessar valdastofnanir hafa misst stuðning meðal almennings. Umboð flokkanna veikist og þeir eiga erfitt með að endurnýja stefnu sína eða laða fólk til starfs og þátttöku.

Í raun má segja að allir flokkarnir séu í sambærilegri stöðu. Þeir hafa veikst svo mjög að innra með þeim býr ekki lengur þróttur til að finna leið út úr vandanum, endurnýjunarkrafturinn er horfinn.

Það sést vel þegar skoðuð er afstaða aldursflokkanna til flokkanna. Aðeins 34 prósent fólks undir þrítugu treystir sér til að kjósa hefðbundnu flokkana, samkvæmt könnun MMR frá í janúar, en 66 prósent segjast vilja kjósa Pírata eða eitthvað annað en fjórflokkinn. Fjórflokkurinn er í tæpum minnihluta meðal fólks frá þrítugu til fimmtugs; 49 prósent segjast vilja kjósa einhvern fjórflokkanna en 51 prósent Pírata eða eitthvað annað. Það er ekki fyrr en meðal fólks yfir fimmtugu sem fjórflokkurinn nær meirihluta.

Það virðist augljóst að þessir fjórir flokkar miði stefnu sína og sjónarmið fyrst og fremst út frá hagsmunum og afstöðu eldra fólks. Fyrir yngra fólki virka þessar stofnanir sem andstæðingur; fyrirbrigði sem vinnur gegn hagsmunum þess og vill því illt.

Tekjur yngra fólks lækka

Hvað er hæft í því? Hafa hefðbundnu stjórnmálaflokkarnir svikið unga fólkið?

Samkvæmt upplýsingum sem Hagstofan vinnur upp úr skattframtölum er augljóst að kjör yngra fólks hafa versnað það sem af er þessari öld á meðan kjör miðaldra og eldra fólks hafa batnað. Munurinn er mikill og sláandi.

Þannig höfðu atvinnutekjur ungmenna, 24 ára og yngri, lækkað um tæpar 37 þúsund krónur á mánuði að meðaltali frá aldamótum fram til 2014. Ráðstöfunartekjur þessa hóps eftir skatta höfðu lækkað nokkuð minna eða um tæplega 27 þúsund krónur á mánuði. Það er samt nokkur upphæð eða 323 þúsund krónur á ári. Það munar um minna.

Kjör ungs fólks á aldrinum 25 til 39 ára hafa versnað enn meira. Atvinnutekjur þess hafa að meðaltali dregist saman um tæplega 59 þúsund krónur á mánuði og ráðstöfunartekjur eftir skatta um tæplega 50 þúsund krónur.

Tekjur allra annara aldurshópa hafa hækkað og því meira sem fólk er eldra. Ungt miðaldra fólk á aldrinum 40 til 49 ára hafði þannig rúmlega 27 þúsund krónum meira í atvinnutekjur 2014 en um aldamótin og tæplega 13 þúsund krónum meira í ráðstöfunartekjur eftir skatta. Eldra miðaldra fólk, 50 til 66 ára, fékk rúmlega 46 þúsund krónum meira í atvinnutekjur 2014 en um aldamótin og tæplega 54 þúsund krónum meira í ráðstöfunartekjur.

Fólk á ellilífeyrisaldri fékk tæplega 117 þúsund krónum meira í heildartekjur á mánuði 2014 en um aldamótin og hafði rúmlega 79 þúsund krónum meira á mánuði til ráðstöfunar eftir skatta.

Þegar þetta er skoðað er augljóst úr hvaða jarðvegi hugtakið Sjónarmið sjötugra er sprottið. Það er sprottið úr þessum raunveruleika og lýsir upplifun ungs fólks sem finnur á eigin skinni hvernig lögmál samfélagsins eru sveigð að hagsmunum hinna eldri og frá hagsmunum ungs fólks.

Eldri eignast meira

Þegar eignabreytingar eru skoðaðar birtist svipuð mynd. Heildareignir yngri hópanna dragast saman og þeir búa í ódýrari íbúðum en um aldamótin. Af eignastöðu yngsta hópsins má sjá að hann er nú ólíklegri en áður til að hætta sér út í íbúðakaup. Eignir ungs fólks á aldrinum 25 til 39 ára, foreldrakynslóðin, hafa líka dregist saman.

Það er ekki fyrr en meðal fólks eftir fimmtugt sem eignastaðan hefur batnað frá aldamótum og fram til 2014. Hjá allra elsta fólkinu hefur hún síðan batnað enn meira. Það er eiginlega eini hópur sem býr í dag við mun betra eiginfjárstöðu en um aldamótin. Miðaldra fólk hefur meira umleikis en skuldar líka meira. Yngsta fólkið hefur minna umleikis og skuldar þar af leiðandi minna. Stór hluti þess hefur ekki efni á að taka þátt í séreignastefnu gömlu flokkanna. Hún hentar eldra fólki en ekki yngra.

Húsaleigan étur upp tekjurnar

Þar sem stór hluti ungs fólks er á leigumarkaði bitnar mikil hækkun húsaleigu hart á ungu fólki. Opinberar upplýsingar um leiguverð liggja ekki fyrir hjá Þjóðskrá nema aftur til 2011. Frá þeim tíma og fram til 2014 jukust ráðstöfunartekjur ungs fólks á aldrinum 25 til 39 ára sáralítið ef nokkuð. Að teknu tilliti til hækkunar leiguverðs lækkaði ráðstöfunarfé þessa hóps hins vegar um 5 til 8 prósent á sama tíma og ráðstöfunartekjur miðaldra fólks hækkuðu um 5 til 10 prósent.

Þrátt fyrir að almenna og mikla hækkun húsaleigu hafa stjórnvöld verið treg að til að verja fjármunum til húsaleigubóta. Það sýnir vel áhrif Sjónarmiða sjötugra á íslenskt samfélag. Auk húsaleigubóta eru námslán, fæðingarorlof og barnabætur ríkustu hagsmunamál yngra fólks. Eins og fram kom í úttekt Fréttatímans fyrir tveimur vikum verja Íslendingar mun lægri upphæðum í fæðingarorlof og barnabætur en aðrir Norðurlandabúar.

Þegar endurgreiðslur út úr íslenska skattkerfinu eru skoðaðar kemur í ljós að það sem af er þessari öld hefur mjög dregið úr framlögum til yngra fólks en greiðslur til eldra fólks hafa hins vegar aukist. Ungt fólk á aldrinum 25 til 39 ára fékk þannig rúmum tveimur milljörðum minna í vaxta- og barnabætur árið 2014 en þessi hópur hefði fengið ef bæturnar hefðu verið jafn miklar og árið 2000 og skipting milli aldurshópa sú sama. Á sama tíma jukust greiðslur til fólks á fimmtugsaldri um nærri 600 milljónir króna og til fólks milli fimmtugs og ellilauna um nærri sömu upphæð.

Fleiri öryrkjar og atvinnulausir

Í Fréttatímanum í síðustu viku kom fram að hlutfallslega fleira ungt fólk á Íslandi er á örorkubótum en á Norðurlöndunum og munar þar töluverðu. Það bendir til þess að lífsbaráttan á Íslandi sé erfiðari ungu fólki. Ekkert hefur skaðlegri áhrif á heilsu fólks en basl. Í blaðinu kom einnig fram að fleira ungt fólk á Íslandi þiggur framfærslu frá sveitarfélögum en á Norðurlöndunum.

Þegar kannað er hvernig atvinnuleysi skiptist milli aldurshópa kemur í ljós að aukið atvinnuleysi hefur mest bitnað á ungu fólki á aldrinum 25 til 39 ára. Um aldamótin voru um 1,2 prósent þessa aldurshóps á atvinnuleysisskrá en árið 2014 var hlutfallið komið upp í 4,2 prósent. Það er mun hærra hlutfall en meðal elda fólks og miðaldra.

Áhrif þessa sjást einnig í hlutfalli háskólamenntaðra á atvinnuleysisskrá. Í upphafi aldarinnar voru háskólamenntaðir aðeins um 7 prósent atvinnulausra en þeir eru nú um fjórðungur. Það má sjá af þróun atvinnuleysis eftir menntun hverjar áherslur stjórnvalda hafa verið. Mest hefur dregið úr atvinnuleysi meðal ómenntaðra og fólks með iðn- eða starfsmenntun. Minna hefur dregið úr atvinnuleysi háskólamenntaðra.

Það bendir til að áhersla stjórnvalda taki ekki mið af raunveruleika yngra fólks. Afstaða þeirra litast af Sjónarmiðum sjötugra.

Óréttlætið mölvar flokkana

Þegar allt þetta er dregið saman er augljóst að skarð hefur myndast milli kynslóða í samfélaginu. Það sést á viðhorfum til stjórnmálaflokka og annarra samfélagsmála og í vaxandi landflótta. En það sést ekki síður í því hversu ólík þróun tekna, eigna og annarra efnahagsþátta hafa verið milli aldurshópa frá aldamótum. Skilin eru skýr og afgerandi. Segja má að fólk yfir fertugu búi nú við betri kjör að flestu leyti og enn frekar fólk yfir fimmtugu.

En raunveruleiki fólks undir fertugu er allt annar. Yngra fólkið býr við lakari kjör að flestu leyti en ungt fólk gerði fyrir fimmtán árum. Þessi efnahagslegi raunveruleiki hefur ekki aðeins getið af sér efnahagslegt óréttlæti heldur líka myndað gjá í afstöðu til samfélagsmála. Óréttlætið er að mölva niður gamla flokkakerfið og dregur jafnframt úr getu þess til að bregðast við. Það virðist lokað inni meðal eldra fólks og ekki geta séð né brugðust við vanda yngra fólks.

Gunnar Smári Egilsson
gunnarsmari@frettatiminn.is

Ungt fólk er í vítahring
Guðrún Andrea Maríudóttir er 25 ára gamall nemi í félagsráðgjöf og vinnur meðfram náminu á sambýli. Hún segir ungt fólk komið í ákveðinn vítahring. „Mín kynslóð hefur ekki færi á að kaupa sér íbúð nema safna milljónum í útborgun og situr því föst í leiguíbúð sem kostar tvöfalt verð útborgunar á mánuði. Þetta setur manni skorður og mín tilfinning er að manni sé beinlínis gert erfitt fyrir að fóta sig sem ung manneskja.“
Hún segir kynslóðirnar á undan hafa sett viðmið um lífsgæði sem er ekki séns fyrir ungt fólk að fylgja: „Maður á til dæmis að mennta sig í stað þess að fara strax á vinnumarkað, en svo fær maður ekki vinnu nema hafa reynslu.“ Henni finnst ekki furðulegt að ungt fólk styðji ekki fjórflokkinn í ljósi stöðunnar: „Við upplifum að ráðamenn líti beinlínis niður á okkur. Það er skrýtið að fjórflokkarnir reyni ekki að halda í unga fólkið, því við erum stærsti kjósendahópurinn. Ef ekkert er í boði fyrir okkur nennum við einfaldlega ekki á kjörstað!“ -sgþ

Vantar samtal við ungt fólk

„Ég upplifi okkur sem kynslóðina sem lendir einhversstaðar á milli. Eldri systkini okkar gátu keypt sér húsnæði þó það væri kannski ekki á bestu kjörunum en það er svo miklu erfiðara fyrir okkur að eignast eitthvað. Margir stúdentar hafa áhyggjur af því hvað taki við eftir foreldrahús,“ segir Aron Óskarsson, formaður stúdentaráðs. Aron er nemi á ferðamálabraut og leigir í stúdentagörðunum. „Auðvitað vilja flestir búa nálægt fjölskyldu sinni en svo er maður að heyra hvað lífið sé miklu auðveldara fyrir ungt fólk annarsstaðar í Evrópu, eins og t.d. í Danmörku þar sem fólk fær styrk til að vera námi í stað þess að safna skuldum. Kjör okkar fara bara versnandi. Könnun sem Félagsvísindastofnun gerði í árið 2014 sýndi að ráðstöfunartekjur íslenskra stúdenta eru 100 þúsund krónum lægri á mánuði en árið 2004.“
Aron segir lélega kosningaþátttöku ungs fólks vera áhyggjuefni. „Þegar staðan er svona þá ættum við unga fólkið að láta okkur málin varða. En ég held að lítill áhugi sé að hluta til vegna skorts á samtali við ungt fólk. Núna er t.d. verið að endurskoða Lánasjóðinn en það er enginn nemandi í stýrihópnum.“ -hh

The post Efnahagslegt hrun ungs fólks appeared first on Fréttatíminn.

Eigandi íbúðar, sem metin er stórhættuleg vegna myglusvepps, segist vel geta búið í íbúðinni. Húsfélagið hefur krafist þess fyrir héraðsdómi að eigandinn selji íbúðina sína. Farga þurfi öllum innréttingum og innbúi. 

Eigandi íbúðar, sem metin er stórhættuleg vegna myglusvepps, er arkitekt og hefur unnið að bæjarskipulagi og ýmiskonar skipulagsmálum. Hann hefur ekki hugsað sér að flytja úr íbúðinni.

Íbúðin er í fjölbýlishúsi í Vesturbæ Reykjavíkur. Í lok janúar var mál húsfélagsins gegn honum þingfest fyrir héraðsdómi Reykjavíkur og þess krafist að hann selji íbúðina. Beðið er dómsniðurstöðu. Að sögn annarra íbúa í blokkinni hefur húsfélagið reynt að fá manninn til að bregðast við myglusveppnum í íbúðinni í bráðum fjögur ár. Ítrekaðar tilraunir hafi verið gerðar til að fá manninn til grípa til aðgerða svo sveppurinn dreifist ekki í aðrar íbúðir.

Tvær verkfræðistofur hafa gert úttekt á íbúðinni og bent á að hún sé ekki íbúðarhæf. Önnur skýrslan er frá 2013 og hin 2014. Heilbrigðiseftirlitið komst að sömu niðurstöðu. Viðgerðir þoli enga bið og að það sé brýnt heilsufarsmál eiganda íbúðarinnar og nærliggjandi íbúða að ráðið verði niðurlögum sveppsins. Farga verði öllu innbúi, endurnýja þurfi alla glugga, svalahurð, öll gólfefni og innréttingar. Þá þurfi að slípa útveggi og hreinsa einangrun af útveggjum fyrir enduruppbyggingu. Alla innanstokksmuni þurfi að flytja úr íbúðinni út um svaladyr svo myglugró dreifist ekki á stigagang eða í aðrar íbúðir.

„Þetta eru stór orð,“ segir íbúðareigandinn. Aðspurður um hið óvenjulega háa rakastig íbúðarinnar, sem skýrslurnar benda á, svarar hann: „Ég finn ekki fyrir því.“

Fulltrúar annarrar verkfræðistofunnar mættu á húsfund í blokkinni og fóru ítarlega yfir athugasemdirnar með eiganda íbúðarinnar. Hann hafi samt ekki brugðist við.

Maðurinn segist ekki hafa vitað að málið væri komið til héraðsdóms og var ekki viðstaddur þingfestinguna. „Það er óvenjulegt að fólk mæti ekki og taki til varna í svona máli,“ segir Eiríkur Gunnsteinsson, lögmaður húsfélagsins. „Ítrekað hefur verið reynt að fá íbúann til að bregðast við. Gerð var verkáætlun sem ekki var farið eftir og því gafst húsfélagið upp og leitaði réttar síns.“

„Ég hef reynt ýmislegt til að útrýma sveppnum en ég verð að kynna mér málið betur,“ segir maðurinn.

Einn íbúa í húsinu reyndi fyrir skemmstu að selja íbúð sína en kaupsamningnum var rift þegar kaupendur komust að því að nærliggjandi íbúð væri þakin myglusveppi.

The post Hyggst búa áfram í myglaðri íbúð appeared first on Fréttatíminn.

Ég tók mér frí frá vinnu nú í vikunni til þess að skreppa upp í sumarbústað með fjölskyldunni. Hlaða batteríin, spila yatzy og tala illa um fólkið í stóru eignabústöðunum hinum megin við veginn. Ég keyrði hægt upp brekkuna sem liggur að sumarhúsahverfinu en vegurinn var eitt klakabúnt og sá að á móti okkur kom hvítur jeppi úr nokkurri fjarlægð. Svona af því að ég var ekkert að flýta mér og auðvitað líka af því að ég er svo þroskaður og yfirvegaður, renndi ég skódanum út í vegkant og beið til að hleypa honum framhjá. Jeppinn þokaðist í áttina til ykkar, þar sem við biðum og fór hægt yfir. Þegar hann átti svona tíu metra í okkur sá ég að bílstjórinn lenti í vanda. Hann virtist ætla að beygja lengra yfir á hægri vegkantinn en sat fastur í hjólförunum og rann stjórnlaust áfram. Þetta gerðist allt á hraða snigilsins og engin hætta á ferðum en svona til þess að bílarnir rispuðust ekki, ef þeir rækjumst saman, bakkaði ég okkar bíl aðeins frá. Bílstjóra jeppans var mjög létt, sá ég. En þá gerðist hið ótrúlega. Hann rúllaði bílrúðunni niður og sagði við mig: Thank you.

Ég er ekki vanur því að fólk þakki mér fyrir í umferðinni, hvað þá á útlensku. Það var mjög gleðileg, spennandi og óvenjuleg upplifun.

Þessa tvo daga sem við vorum þarna í bústaðahverfinu rakst ég ekki á margt fólk. Kannski ekki skrítið, ég er ekki maður sem bankar upp á hjá fólki til þess að spjalla að fyrra bragði eða týpan sem mætir óboðin með gítar til þess að halda uppi fjöri (jú, ég er reyndar sú týpa en ég gerði það ekki að þessu sinni). En það vakti þó athygli mína að þeir sem ég hitti í göngutúrum mínum með hundinn eða að vesenast að sækja gaskút í þjónustumiðstöðina, að nágranna mínum undanþegnum, voru útlendingar. Hvernig veistu það? spyrjið þið. Heldurðu kannski að allir sem eru brúneygðir með krullur séu frá Spáni? Nei, ég held það ekki. Ég átti spjall við þetta fólk og veit það þannig.

Og það rann upp fyrir mér að við lifum í nokkurs konar blekkingu hér á landi. Við höldum að við séum ein og að útlendingar séu bara rollur sem við þurfum að smala í rútur og rýja inn að skinni. En fólkið sem hingað kemur er ekki rollur. Þetta er fólk sem kemur hingað, margt hvert á eigin vegum, sem langar að nýta tíma sinn til að gera sem mest; aka, ganga og hjóla um landið. Í okkar augum eru þessir gestir auðlind, eins og sumir hafa komist að orði. Við þurfum að græða á þeim, selja þeim eitthvað, plata þá til að gera þetta eða hitt. Við pirrum okkur á þeim og hneykslumst á þeim fyrir að fara óvarlega í náttúrunni sem við sjálf þykjumst þekkja svo vel. Þetta eru nú meiri bjánarnir, segjum við.

En þetta eru hvorki bjánar né rollur. Þetta er hið venjulegasta fólk sem er að reyna að upplifa eitthvað áhugavert, skelfingu lostið á ísilögðum vegunum, gónandi á fossa og guðdómleg norðurljós. Það er tími til kominn að við sýnum þessum ágætu gestum okkar meiri athygli, veitum þeim meiri upplýsingar og skiptum okkur meira af þeim, leiðbeinum þeim, hættum að selja þeim drasl og vatn á flöskum og pössum að þeir fari sér ekki að voða. Það er á okkar ábyrgð.

The post Þorsteinn Guðmundsson: Rakst næstum því á útlending appeared first on Fréttatíminn.

Yfir 200 konur mættu á stofnfund Félags kvenna í vísindum síðastliðinn fimmtudag. Auður Magnúsdóttir lífefnafræðingur segir karla pota ungum körlum í réttu stöðurnar. 

„Það er greinilega mikil þörf á þessum félagsskap. Persónulega átti ég von á svona 20 konum en það mættu yfir 200,“ segir Auður Magnúsdóttir, lífefnafræðingur hjá Íslenskri erfðagreiningu, um stofnfund hins nýstofnaða Félags kvenna í vísindum. Félagið á að stuðla að því að konur í vísindum myndi sterk og varanleg stuðnings- og tengslanet en skortur á þeim er talin vera ein af orsökum kynjahallans í vísindum. Auður segir fjölda kvenna hafa stigið fram á fundinum til að lýsa þungum áhyggjum af stöðunni. „Við fáum færri stöður og minni styrki en það er ekki eitthvað eitt sem hægt er að benda á. Þetta eru ofboðslega mörg lítil atriði sem þrýsta konunum út í eitthvað ósýnilegt horn. Við bara sjáumst ekki. Við vitum vel hver staðan er, því við höfum tölfræðina með okkur, en það er rosalega gott að finna samstöðu og hún var svo sannarlega til staðar á fundinum.“
„Hið almenna viðhorf til vísindamannsins er karl í hvítum slopp en ekki kona með barn á brjósti. Ástandið hjá okkur í íslenskri erfðagreiningu er samt gott enda eru konur í meirihluta í yfirstjórninni,“ segir Auður sem hefur mikil samskipti við fræðasamfélagið og önnur fyrirtæki í sínu starfi. Hún segist oft upplifa það hvernig komið er öðruvísi fram við vísindakonur en karla. „Þeir sem eru hærra settir eru miklu duglegri að ausa hrósi yfir ungu karlana og pota þeim inn á réttu staðina á meðan konurnar virðast vera ósýnilegar, þrátt fyrir að vera jafn hæfar eða hæfari.“

-Konur eru í meirihluta í háskólanum en fá ekki stöðurnar.
-Konur urðu fleiri en karlar á háskólastigi um miðjan 9. áratuginn og eru nú um 2/3 háskólanema.
-26% prófessora eru konur.
-Kerfisbundið brottfall kvenna milli stiga hefur verið nefnt „leaky pipelines“ því konur skila sér í minna mæli en karlar í háskólakennslu.

Auður Magnúsdóttir, sameindalíffræðingur og deildarstjóri hjá Íslenskri erfðagreiningu, er í stjórn hins nýstofnaða Félags kvenna í vísindum. Allar konur sem stunda rannsóknir á öllum fræðasviðum eða koma að vísindavinnu í einhverri mynd eru velkomnar í félagið.

The post Konur í vísindum eru ósýnilegar appeared first on Fréttatíminn.

Því miður er sú skoðun víða ríkjandi að mannúð og mildi séu ekki fyrirbrigði sem byggjandi er á. Né nothæf sem leiðarljós. Að mannúð og mildi séu eitthvað sem við getum leyft okkur þegar harkan og stífnin hefur skapað nægjanlegt svigrúm. Harkan skal marka stefnuna og stífnin varða leiðina en mildin og mannúðin eru munaður sem fólk getur ekki leyft sér fyrr en á leiðarenda – sem náttúrlega finnst aldrei. Við erum aldrei búin eða alveg komin, segir harkan.
Það má víða sjá merki þessa í samfélaginu. Það hefur lengi verið landlæg trú að fyrst þurfi að byggja upp sterkt atvinnulíf á einhæfum störfum og ágangi á auðlindir. Ef við efnumst af því getum við leyft okkur sköpun, gleði og meiri fjölbreytni í mannlífinu.
Þetta er náttúrlega rakalaus þvæla. Fyrir það fyrsta skapar fjölbreytnin fleiri störf og betur borguð, meiri tekjur og traustari og felur sjálf í sér gjöfulla mannlíf og samfélag. Einhæfnin leiðir til óþarflega viðkvæmrar efnahagslegrar stöðu samfélagsins, krónískrar láglaunastefnu, ágangs á auðlindir og veikrar stöðu meginþorra almennings.
En hvers vegna leggjum við þá trúnað við þessa hugmynd? Að við þurfum fyrst að gera það sem er erfitt og leiðinlegt áður en við getum notið þess sem er skemmtilegt og indælt?
Ætli svona hugmyndir séu ekki innprentaðar í okkur í æsku. Einn daginn vill enginn knúsa okkur nema við notum koppinn. Það hringir því einhverjum bjöllum í hausnum á okkur þegar því er haldið fram að við þurfum fyrst að virkja fljót, byggja síðan álver og vinna þar á vöktum áður en við getum gert það sem við helst myndum vilja.
Og auðvitað er til fólk sem spilar á þessar hnappa innra með okkur. Það heldur því fram að fyrst þurfi að tryggja að fyrirtækin þeirra skili góðum hagnaði og líði vel á allan máta áður en við getum leyft okkur að hugsa um það sem þjónar hagsmunum fjöldans eða það sem flestir njóta og hafa unun af.
Það er í raun magnað hversu auðvelt er að veiða okkur í slíkar gildrur. Lífið er nefnilega ekki svona. Alls ekki. Þvert á móti vill lífið helst vaxa upp af gleði og hamingju okkar, ást og virðingu, mildi og mannúð.
– – – – –
Því hefur líka lengi verið haldið fram að mannúð geti brotið okkur niður. Ef við látum mannúð, mildi og kærleika stjórna verkum okkar muni samfélagið koðna niður af vesaldómi og kæruleysi. Og utanaðkomandi muni ganga á lagið og misnota mildi okkar, meiða okkur og skaða.
Ekki veit ég hvaðan þessi hugmynd er komin. Kannast einhver við þetta úr sínu lífi? Er það virkilega svo að þegar við sýnum öðrum kærleika þá leiði það til ills? Ég kannast ekki við það af eigin reynslu.
Auðvitað höfum við öll upplifað að fólk brást trausti okkar eða að ást okkar var ekki endurgoldin. En lærdómur okkar af þeirri reynslu er ekki sá að hætta að sýna fólk ást og skilning. Það gengur ekki upp að ætla að sýna fólki fálæti og óvild en ætla svo að umvefja það ást sem tekst að brjótast í gegnum múrinn.
– – – – –
Það er einhver slík andleg skekkja sem hefur markað stefnu okkar í innflytjendamálum. Á sama tíma og íslenskt atvinnulíf, og þá einkum ferðaþjónustan, kallar eftir erlendu vinnuafli vill Útlendingastofnun sækja hælisleitendur inn í uppvaskið á veitingahúsum og senda úr landi.
Að baki býr líkast til sú trú að góðsemi geti brotið niður samfélög. Þess eru hins vegar engin dæmi í sögunni. Það hefur engin menning koðnað niður og engin samfélög leyst upp vegna mildi og mannúðar. Það eru hins vegar endalaust mörg dæmi þess að hatrið hafi brotið niður samfélög og eyðilagt.
Þannig eru það þeir sem vilja mæta hælisleitendum, flóttafólki og innflytjendum með tortryggni, andúð og hatri sem eru að mölva niður samfélagið – ekki fólkið sem leitar til okkar í von um mannúð og mildi.
Gunnar Smári

The post Mildin ætti að vera leiðarljós appeared first on Fréttatíminn.

Nú verður í fyrsta sinn hægt að framleiða löglega vörur úr íslenskri geitamjólk en Jóhanna Bergman Þorvaldsdóttir, geitabóndi á Háafelli, hefur eftir langa baráttu fengið formlegt mjólkursöluleyfi. Þetta er í fyrsta sinn sem gefið er út slíkt leyfi á Íslandi. „Þetta þýðir að ég get selt mjólkina mína frá býlinu og til framleiðslu,“ segir Jóhanna. „Nú get ég selt mjólkina mína til Erpsstaða og látið gera fyrir mig osta þar, en ég hef þurft að gera það á undanþágum hingað til. Þetta þýðir líka að löglegt er að gerilsneyða mjólkina og setja hana á fernur. En þetta er bara fyrsta hænuskrefið,“ segir Jóhanna sem hefur lært geitaostagerð hjá bændum erlendis og hefur lengi dreymt um að framleiða ostana sjálf á Háafelli. „Planið er að auka framleiðslu og fara að mjólka á fullu og vonandi rís hér ostagerð í sumar. Nú getur ekkert stöðvað okkur i ostaframleiðslunni, þó það sé auðvitað ekki enn leyfilegt að gera osta úr ógerilsneyddri mjólk, líkt og gert er annarsstaðar. Það er vonandi næsta skref.“

Kostir geitamjólkur hafa verið þekktir frá örófi alda. Hún er mjög holl og þeim kostum gædd að í hana vantar próteinið sem veldur svo mörgum mjólkuróþoli. Ungbörn þola því geitamjólkin einstaklega vel. „Ég hef látið ógerilsneydda geitamjólk til þó nokkurra ungbarna sem ekki höfðu móðurmjólkina og þoldu hvorki kúamjólk né þurrmjólk. Þau döfnuðu öll mjög vel. Það er ekkert að þeim í dag. Geitamjólkin var það eina sem þau þoldu,“ segir Jóhanna.

The post Loksins leyfilegt að selja geitamjólk appeared first on Fréttatíminn.

Sophie Labelle er teiknimyndasagnahöfundur og trans aktífisti sem vakið hefur athygli í netheimum fyrir myndasögur sínar Assigned Male, eða Úthlutað karlkyn. Sophie er frá Quebec en er nú stödd hér á landi í boði Samtakanna ’78 og nýtir tækifærið til að þýða myndasögurnar á íslensku undir nafninu Skólaverkefnið. Við Sophie hittumst á Kaffivagninum á Granda, þangað sem hún tók strætó upp á eigin spýtur, þrátt fyrir að hafa aðeins verið hér í nokkra daga.

„Ég kann að meta þetta sífellda sólarlag á Íslandi,“ segir Sophie glöð í bragði þegar við setjumst niður með pönnuköku og uppáhellt kaffi. „Ég bjó í Júkon í Kanada í tvö ár og þar var alltaf svona dimmt eins og hér. Fólk var alltaf að tala um hvað skammdegið gerði það þunglynt en dimman kemur sköpunargáfunni minni á fulla ferð. Hún gerir mig hamingjusama.“

„Kynjamerkt salerni eru bara eitt af þeim fjölmörgu hlutum sem ýta undir þá tilfinningu trans fólks að við skiptum ekki máli.“

Aðspurð hvernig henni sýnist Ísland vera statt miðað við Quebec, þegar kemur að réttindum trans fólks, segir Sophie: „Það sem ég hef heyrt um hugðarefni trans fólks er til dæmis að hér sé bara einn sálfræðingur sem sér um alla trans einstaklinga og það séu einhverskonar mannanafnalög í gildi sem reynast trans einstaklingum til trafala.“ Hún er hins vegar hrifin af framtaki Akurskóla að taka kynjamerkingu af salernum skólans og segir slík skref skipta sköpum fyrir líðan trans barna.
„Trans og flæðigerva börn eru oft ósýnileg í skólanum, og þar höfum við ekki jafn mikið pláss og sís börn. Kynjamerkt salerni eru bara eitt af þeim fjölmörgu hlutum sem ýta undir þá tilfinningu trans fólks að við skiptum ekki máli. Framtak Akurskóla gerir okkur hins vegar sýnileg og staðfestir tilveru okkar.“

Eftir að myndasögur Sophie fóru að vekja athygli hefur henni verið boðið að heimsækja trans og femínísk samfélög um allan heim. Myndasögurnar Assigned Male fjalla um hressu trans krakkana Ciel og Stephie, og hvernig þau mæta heimi sem gerir ekki ráð fyrir þeim.
„Ég byrjaði að þróa persónurnar eftir að ég kenndi börnum í Quebec og tók eftir því hvað til var lítið af efni sem innihélt kynsegin börn, eins og mörg þeirra voru. Þegar þau báðu þau mig að teikna myndir fyrir þau að lita byrjaði ég því að lita trans krakka og koma inn í myndirnar skilaboðum um kynsegin fólk og krakka sem ekki vilja taka þátt í staðalmyndum kynjanna.“

Hún segir myndasögurnar þó ekki beint ætlaðar til fræðslu.„Ég vildi einfaldlega finna þessum börnum stað og fyrirmyndir í heiminum. Ég man að sem trans barn sat ég tímunum saman inni á bókasafni að leita að persónum í bókum sem líktust mér, með litlum árangri. Eins fór ég í gegnum sjónvarpsdagskrána í hverri einustu viku að leita að bíómynd þar sem ég gæti séð önnur börn sem samsömuðu sig ekki því kyni sem þeim var úthlutað. En slíkt efni var bara ekki til.“ Assigned Male sé því tilraun til að veita trans börnum stað í menningu samtímans. „Reyndar sé ég núna að ég hefði átt að nefna myndasögurnar „Tól gegn transfóbískum heimi,““ bætir hún við hugsi.

„Í hvert sinn sem talað er við trans fólk í fjölmiðlum getur það haft áhrif á trans barn sem hugsar: þarna er einhver eins og ég, ég má vera til.“

Myndasögurnar eru lifandi og fullar af húmor, en Sophie segist þó líta á sig sem meiri aktífista en teiknara.
Sjálf kom Sophie út úr skápnum þegar hún var þrettán ára, á sama aldri og aðalpersónur sögunnar. Hún segir söguna byggða að einhverju leyti á hennar eigin reynslu. „Ég var samt á þessum aldri fyrir fimmtán árum og umhverfið var allt annað fyrir trans fólk en nú. Ef ég sá trans manneskju í bíó var það undantekningalaust vondi kallinn í myndinni. Nú erum við sýnilegri hópur á fjölbreyttari sviðum.“
Hún segir trans fólki mikilvægt að eiga sér fyrirmyndir í stjörnuheiminum á borð við leikkonuna Laverne Cox, en sýnileiki trans fólks þurfi þó að vera miklu meiri.
Sýnileikanum fylgir þó oft áhætta og síðan Sophie fór að láta í sér heyra sem trans kona hefur hún orðið fyrir mikilli áreitni frá transfóbískum hópum og henni berast oft morðhótanir. Hún hefur samt ekki hug á að hætta að láta í sér heyra. „Í hvert sinn sem talað er við trans fólk í fjölmiðlum getur það haft áhrif á trans barn sem hugsar: þarna er einhver eins og ég, ég má vera til.“

Sophie situr ekki auðum höndum á meðan á Íslandsdvölinni stendur, en þegar við hittumst er hún nýbúin að tala á viðburði á vegum Samtakanna 78 og er að undirbúa útgáfu myndasagnanna á íslensku. Útgáfu Skólaverkefnisins verður fagnað þann 22.febrúar í húsi Samtakanna ’78. „Ég hef þau forréttindi að kynnast trans samfélögum hvers lands sem ég heimsæki. Eftir að ég kom til Íslands er ég nánast eingöngu búin að umgangast trans fólks, svo mér líður eins og allir á Íslandi séu trans!“

The post Verkfæri trans barna til að takast á við heiminn appeared first on Fréttatíminn.

Hamborg hefur einsett sér að verða ein grænasta borg Evrópu og kynnti nýlega umhverfisreglur sem allar stofnanir á vegum borgarinnar verða að fylgja. Meðal þess sem tekið verður af innkaupalistum eru einnota kaffihylki úr áli, líkt og Nespresso hefur mokselt síðustu ár. Nespresso missti einkaleyfið á hylkjunum árið 2012 en síðan hefur fjöldi framleiðenda komið fram með einnota hylki úr áli eða plasti, svo óhug hefur slegið að umhverfissinnum, en það tekur hylkin 180-500 ár að eyðast í náttúrunni.

Nespresso vörur, sem eru í eigu Nestlé, má aðeins selja í sérstökum Nespresso verslunum og eru því ekki til sölu hér á landi en íslenskir neytendur hafa brugðið á það ráð að panta hylkin á netinu.

The post Hamborg bannar Nespresso appeared first on Fréttatíminn.

Ari Freyr Ísfeld gafst ekki upp á draumi sínum að gerast leiklistarnemi. Eftir fimm ár af neitunum komst hann inn í einn virtasta leiklistarskóla í heimi. 

Í fimm ár hefur Ari Freyr Ísfeld Óskarsson gert tilraun til þess að komast í leiklistarnám. Langþráður draumur varð að veruleika þegar hann fékk inngöngu í einn virtasta leiklistarskóla í heiminum fyrr í mánuðinum. Aðeins 18 komust að í Royal Central School of Speech and Drama af 4500 umsækjendum og er Ari í skýjunum að vera í hópi þeirra.

„Frá því ég útskrifaðist úr menntaskóla hef ég sótt eina til tvær prufur á ári, ýmist hérna heima eða úti,“ segir Ari en hann hefur fjórum sinnum sótt inntökupróf í leiklist við Listaháskóla Íslands. Þess á milli vann Ari ýmis störf en hefur aldrei misst sjónar á draumi sínum. „Ég vann á leikskóla, í Borgarleikhúsinu, sótti spunanámskeið, tók þátt í áhugamannaleikhópum og Stúdentaleikhúsinu. Ég gerði það sem ég gat til þess að verða betri leikari.“

Með árunum þróaði Ari með sér aukið sjálfsöryggi og æðruleysi. „Í hvert sinn sem ég fór í prófið ráðlagði fólk mér að hafa bara gaman af þessu. Inntökuprófin eru hinsvegar virkilega stressandi ferli þar sem ókunnugt fólk er að dæma þig út frá örfáum mínútum og það getur verið erfitt að njóta þess. Ég lærði eitthvað af hverju skipti og þegar mér loksins tókst að hafa gaman, þá small þetta.“

„Ég var nýbúinn að fá neitun frá Listaháskólanum þegar ég fékk tölvupóst þess efnis að ég gæti nálgast niðurstöðu úr umsókn minni við Royal Central School of Speech and Drama í London. Ég ætlaði ekki að þora að opna bréfið og trúði ekki mínum eigin augun. Ég var einn af þeim 18 sem komust inn af 4500 umsækjendum. Það var frábær tilfinning.“

Ari er fullur tilhlökkunar að hefja námið og flytur til London í lok október. „Næst á dagskrá er að finna mér stað til þess að búa, sem er hægara sagt en gert í stórborginni. Ég er mjög spenntur fyrir þessu og veit í raun ekkert hvað er að fara gerast.“ Aðspurður um draumahlutverkið er Ari opinn fyrir öllu. „Ég vil túlka fjölbreytt hlutverk en draumakarakterinn minn hefur lengi verið Mikki refur.“

The post Var hafnað og hafnað og hafnað og hafnað appeared first on Fréttatíminn.

Elva Gísladóttir, næringarfræðingur hjá embætti landlæknis, skrifar árið 2014 leiðbeiningar til almennings með yfirskriftinni: „Vatn er besti svaladrykkurinn“. Þar segir m.a.: „Við búum við þau forréttindi hér á landi að geta drukkið vatn beint úr krananum og bragðgæðin eru mikil. Í vatni er enginn viðbættur sykur, engin sætuefni, engin sítrónusýra (E330), engin rotvarnarefni og engin bragðefni. […] Stærstur hluti mannslíkamans er vatn og er nægilegt magn vökva nauðsynlegt fyrir eðlilega líkamsstarfsemi.“

Við erum vatn. Vatnið er formlaust en getur birst okkur í ólíkum myndum. Vatnið er alltumlykjandi og allt um kring. Vatnið er undirstaða framleiðslu okkar á orku sem við með hugviti umbreytum í ljós og hita, nútíma eld. Vatnið getur einnig sefað eld, nært jörð og litað loft. Vatnið er að mínu viti jafn mikilvægasta náttúruaflið.

Vatnið er eins og kærleikurinn. Það er umburðarlynt, leitar ekki sjálfs sín og finnur sér alltaf farveg. Vatnið er svo margt fyrir okkur. Það er misjafnt hvernig við mennirnir metum það. Allt háð birtingarmynd þess og aðstæðum. Vatn er þyrstum líf. Öldur geta ógnað lífi og jafnvel tekið það. Sjórinn, hinn vanmáttugi, altumvefjandi herra sem er þó í raun þjónn himintunglanna, er vatn. Árnar sem eru uppfullar af vatni geta verið viðsjárverðar og stöðuvötnin á fallegum sumardegi, stillt sem sálarspegill, minna okkur á hvernig vitund okkar getur verið; djúp og stillt eins og vatnið.

Við Íslendingar metum heitt jarðvatnið mikils. Það nærir líf okkar. Sundlaugarnar eru athvarf okkar. Þar hreyfum við okkur. Leiðum innri orku okkar í vatnið sem tekur við henni og stillir alla okkar vitund. Að loknum góðum sundspretti, setjumst við í heitan pott og látum líða úr okkur. Háræðarnar þenjast út og vellíðan og höfgi færist yfir meðvitund okkar. Nú er móðins að skella sér í kalt vatn í sundlaugunum og stunda jafnvel víxlböð. Að umvefja sig heitu og köldu vatni til skiptis. Menn sem reynt hafa eru sammála um að slíkt hafi góð áhrif á lundarfar, „herði“ líkamann og geti styrkt ónæmiskerfið.

Svo er það mannsvatnið, tárin. Eitt birtingarforma tilfinninga okkar. „Rúðupiss sálarinnar“, eins og Ragnar Helgi Ólafsson skáld kemst að orði í einu ljóða sinna í verðlaunuðu ljóðabókinni: Til hughreystingar þeim sem finna sig ekki í samtíma sínum.
En vatnið þarf ekki að finna sig, það bara er og verður. Vatnið er forréttindi. Vatnið er forsenda.

Mynd af vatni

Vatnið breiðir vitund kalda,
virkjar málm og magnar raf.
Hvetur líf úr faldi fjalla,
færir straum um hauð og haf.
Í borg og sveit ljær vatnið varma,
veitir unað, elur bjarma,
lýsir tár á steinum hvarma. (hu)

The post Héðinn Unnsteinsson: Vatn appeared first on Fréttatíminn.

Atli Þór Fanndal skrifar.

Stjórnendur Borgunar létu í mars síðastliðnum eyða sérstakri stjórnendagátt, það er stafrænu gagnaherbergi sem hýsti gögn úr söluferli þriðjungshlutar Landsbankans í fyrirtækinu. Með eyðingunni var sjálfvirkri aðgangskráningu og tímastimplum allra gagna eytt. Landsbankinn og Borgun deila um hvort samkomulag Borgunar við Visa Inc. hafi verið meðal aðgengilegra gagna.

Samningurinn er ríflega sex milljarða virði. Í gögnunum sem var eytt hefði mátt taka fyrir allan vafa um málið. Meðal kaupenda hlutarins eru stjórnarmenn Borgunar og aðilar tengdir Bjarna Benediktssyni fjármálaráðherra fjölskylduböndum. Salan á hlut bankans fór fram í lok árs 2014 og var fyrirtækið þá metið á um sjö milljarða. Í ágúst 2015, tæpu ári eftir kaupin, seldu stjórnendur Borgunar 2.8% hlut á um 300 milljónir en miðað var við að heildarverðmæti Borgunar væri 11 milljarðar króna. Það er fjórum milljörðum meira en fyrirtækið var metið á rétt rúmu hálfu áru áður. Í dag, rúmlega ári eftir sölu á hlut Landsbankans, er Borgun metin á milli 19-26 milljarða króna, samkvæmt verðmati sem KPMG vann fyrir stjórn Borgunar og Morgunblaðið fjallaði um í byrjun febrúar.

Borgun fær milljarða

Tilkynnt var um kaup Visa Inc. á Visa Europe í byrjun nóvember 2015, rétt tæpu ári eftir að Landsbankinn seldi hlut sinn. Í svarbréfi Borgunar til bankans frá 9. febrúar kemur fram að væntanleg hlutdeild Borgunar í söluvirði Visa Europe hafi ekki verið ljóst fyrr en 21. desember síðastliðinn. Í svarbréfinu kemur fram að Borgun gerir ráð fyrir að fá €33.9 milljónir í peningum þegar Visa inc. greiðir fyrir kaupin á Visa Europe. Þá væntir Borgun €11.6 milljóna í formi forgangshlutabréfs í Visa inc. Borgun gerir því ráð fyrir að fá um 6.5 milljarða króna vegna samningsins á næstu árum. Til viðbótar mun Visa greiða leyfishöfum afkomutengda greiðslu árið 2020 sem mun taka mið af afkomu starfsemi Visa í Evrópu á næstu fjórum árum. Hlutdeild Borgunar af þeirri fjárhæð ræðst af viðskiptaumsvifum Borgunar.

Íslandsbanki vildi ekki hlut Landsbankans

Í mars 2014 gerði hópur fjárfesta tilboð í hlut Íslandsbanka og Landsbanka í fyrirtækinu Borgun. Nokkrum mánuðum síðar, eða í júní 2014, kemst Íslandsbanki að þeirri niðurstöðu að bankinn hyggist ekki selja sinn hlut í fyrirtækinu né kaupa Landsbankann út. Í júlí sama ár gerði fjárfestingahópurinn, sem tengist stjórnendum Borgunar, kauptilboð í hlut Landsbankans og síðar í sama mánuði, það er 23. júlí 2014, undirrituðu Landsbankinn og fjárfestingahópurinn viljayfirlýsingu um samningaviðræður. Steinþór Pálsson, bankastjóri Landsbankans, sagði við Kastljós í vikunni að Landsbankinn kannaði nú réttarstöðu sína vegna sölu á hlut bankans til stjórnenda Borgunar og hóps fjárfesta.

Upplýsingum eytt án afritunar

Í ágúst 2014, nokkrum dögum eftir undirritun viljayfirlýsingarinnar, var sérstök stjórnendagátt opnuð hjá fyrirtækinu Azazo. Gagnaherbergi er hugbúnaður sem fyrirtæki nýta til að deila viðkvæmum gögnum til að mynda vegna söluferlis. Hugbúnaðurinn skráir ítarlega aðgang að gögnum, hvort og þá hvenær þau eru skoðuð sem og hvenær gögnin voru færð í kerfið til kynningar. Í mars árið 2015 var gagnaherberginu eytt án afritunar þrátt fyrir að rekstraraðilum gagnaherbergja sé sérstaklega boðið að eiga afrit af aðgangssögu kerfisins. Landsbankinn og Borgun deila meðal annars um það hvort samkomulag Borgunar við Visa Europe hafi verið aðgengilegt fulltrúum Landsbankans í söluferlinu.

Landsbankinn reyndi að afla gagnanna beint

Fréttatíminn hefur heimildir fyrir því að Landsbankinn hafi fyrir nokkrum vikum krafist aðgengis að aðgangsskráningum hugbúnaðarins. Starfsfólk bankans hafi fyrir það fyrsta gert kröfu á Borgun um að sækja afrit hjá fyrirtækinu. Því hafi Borgun ekki getað orðið við enda fyrirskipaði fyrirtækið eyðingu allra gagna og skráninga án afritunar. Þá hafi starfsmaður bankans gert tilraun til að fá aðgengi að gögnunum frá Azazo milliliðalaust en ekki fengið. Upplýsingarnar eru hins vegar ekki til að fyrirskipan Borgunar. „Ég þekki ekki samskiptin um þetta en ég veit ekki til annars en að gagnaherbergjum sé bara alltaf lokað,“ segir Haukur Oddsson, forstjóri Borgunar, í samtali við Fréttatímann. – Í ljósi þess að salan var enn til umfjöllunar fjölmiðla í mars 2015, og til athugunar eftirlitsstofnana, hefði þá ekki verið eðlilegast að halda gagnagáttinni opinni? „Ég veit ekki betur en að það sé algjörlega staðlaður framgangsmáti að loka gagnaherbergjum. Það er að eyða þeim. En gögnin eru öll til staðar og listar um það sem þangað fór inn og hverjir fengu aðgang að.“ – Þessi tímasetta og sjálfvirka aðgangsskráning er farin og þið eigið ekki afrit af henni eða hvað? „Nei“

Íhuga að rifta sölunni

Bankastjóri Landsbankans sagði í Kastljósi í upphafi vikunnar að til skoðunar væri að rifta sölunni á Borgun og leggja fram kæru vegna málsins. Ekki liggi þó fyrir hvað gert verði. Aðspurður hvort forsvarsmenn bankans líti svo á að þeir hafi verið blekktir, sagði Steinþór: „Það er sterkt orð. Okkur hefði þótt eðlilegt að það hefði verið gerð grein fyrir þessu á þessum tíma. Það var ekki gert.“ Aðspurður hvers vegna Landsbankinn leitaði ekki til sérstaks saksóknara, nú héraðssaksóknara, ef grunur væri á blekkingum, sagði Steinþór að slíkt væri til skoðunar. Salan á Borgun er nú til athugunar hjá fjórum eftirlitsaðilum: Bankasýslu ríkisins, Fjármálaeftirlitinu og stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd Alþingis, auk Ríkisendurskoðunar. Það er í því ljósi sem lokun hins rafræna gagnaherbergis hefur vakið athygli meðal viðmælenda Fréttatímans. Lögfræðingar á vegum KPMG sáu um uppsetningu og rekstur gagnaherbergisins fyrir stjórnendur Borgunar. KPMG hefur, fyrir hönd Borgunar, afhent Fjármálaeftirlitinu lista yfir öll þau gögn sem aðgengileg voru í gagnaherberginu. Á listanum er, samkvæmt heimildum Fréttatímans innan úr Borgun, tilgreindur valréttarsamningur Borgunar vegna hugsanlegrar yfirtöku Visa inc. á Visa Europe. Það er í andstöðu við yfirlýsingar Landsbankans til Bankasýslu ríkisins frá 11. febrúar síðastliðnum en þar kemur fram að „í kynningunum var í engu vikið að því að Borgun ætti hlutafé í Visa Europe eða tilkall til endurgjalds, kæmi til þess að valréttur Vísa Europe og Vísa Inc. yrði nýttur.“
Samkeppniseftirlitið ósammála Landsbankanum

Ítrekað hefur Landsbankinn lýst yfir að sala bankans á hlut sínum í Borgun sé afleiðing af kröfu Samkeppniseftirlitsins um að „eignarhaldi kortafyrirtækjanna yrði breytt þannig að aðeins einn banki væri í eigendahópi hvers fyrirtækis.“ Þessu hefur Samkeppniseftirlitið mótmælt og bent á að eftirlitið gerði ekki kröfu á Landsbankann um að selja hlut sinn. „Í tilviki eignarhalds bankanna á Borgun skal það tekið fram að það var ekki skilyrði Samkeppniseftirlitsins að Landsbankinn fremur en Íslandsbanki seldi sig út úr félaginu,“ segir í tilkynningu Samkeppniseftirlitsins frá janúarlokum. Þá er bent á að Borgun hafi verið seld úr bankanum áður en Samkeppniseftirlitið lauk sátt við Landsbankann. „Ekki kom því til þess að Samkeppniseftirlitið setti bankanum tímamörk eða önnur bindandi skilyrði varðandi fyrirkomulag á sölu eignarhluta. Sala Landsbankans á hlutum sínum í Borgun og Valitor og tilhögun hennar var því alfarið á forræði og á ábyrgð Landsbankans.“

The post Stjórnendur Borgunar létu eyða gögnum appeared first on Fréttatíminn.

Þegar Valgeir Víðisson hvarf var Óðinn, sjö ára sonur hans, tekinn af móður sinni og vistaður á geðdeild. Þar fékk hann allskyns greiningar og lyf en hvorki ást né umhyggju. Hann fékk nánast enga skólagöngu og var þvælt á milli stofnana og misjafnra manna í sveitum landsins. Það kemur kannski ekki á óvart að hann sitji nú á Litla-Hrauni með tugi dóma á bakinu. 

Óðinn Valgeirsson er 75% öryrki og hefur í tvígang hlotið alvarlega heilaskaða. Hann hefur nokkrum sinnum reynt að svipta sig lífi og er enn með áverka eftir þær tilraunir. Hann er laskaður á líkama og sál og þegar við ræðum saman lýsir hann heiftarlegum fráhvörfum sem daglegu lífi á Litla-Hrauni. Hann hefur framið svo marga smáglæpi að hann hefur enga tölu á þeim. Í þetta sinn situr hann inni fyrir frelsissviptingu á ungri konu, innbrot í apótek og á hótel. Eftir að hann var settur inn fékk hann viðbótardóm fyrir fjölmörg búðahnupl. Hann heldur að þetta sé í sjötta sinn sem hann situr af sér á Hrauninu. En upphafið af þessum ógöngum Óðins rekur hann til hvarfs föður síns. Þegar lífið tók óvænta stefnu.

Fyrstu ár ævinnar bjó Óðinn í Grafarvogi með móður sinni, Unni Millý Georgsdóttur, og eldri systur sinni. „Hann var einstaklega lífsglatt og athafnasamt barn. Vel gefinn og forvitinn um alla hluti. Krafturinn í honum var rosalegur og hann lét sér aldrei leiðast. Hann var samt ekki til vandræða og hefði líklega ekki verið talinn ofvirkur,“ segir systir hans.

Á þessum tíma var Grafarvogur að byggjast upp og fjölskyldufólk úr hinum ýmsu áttum settist þar að. „Fjölmargir fluttu þangað úr Breiðholtinu. Sumar fjölskyldur, sem höfðu verið í félagsíbúðum í langan tíma og voru með einhverjum hætti fastar í kerfinu, fengu forkaupsrétt á raðhúsum í hverfinu sem auðveldaði þeim að koma undir sig fótunum. Þetta var svolítið gott úrræði og raunveruleg hjálp. Það voru því rosalega margir krakkar að koma nýir inn í hverfið á sama tíma,“ segir hún.

Líf Óðins var ekki ósvipað lífi annarra barna í hverfinu og stundum fór fjölskyldan í útilegur og veiðiferðir. Óðinn á góðar minningar frá þessum tíma og gleymir aldrei hvað honum þótti gaman að fara til pabba síns um helgar.
„Hann var rosalega flottur karl og helgarnar með honum voru algjört ævintýri. Ég elskaði hann svo mikið og mér þótti mjög vænt um þessar stundir. Samt var eins og ég hafi skynjað að tími okkar væri naumur,“ segir Óðinn.

Sumarið áður en Óðinn átti að byrja í skóla, árið 1994, komu lögreglumaður og prestur að heimsækja hann. „Þeir sögðu að þeim þætti leiðinlegt að tilkynna mér að pabbi minn hefði horfið sporlaust og að það væri út af einhverjum fíkniefnum. Fyrir sjö ára krakka voru þetta óskiljanlegar upplýsingar. Mig langaði bara að vita hvað fíkniefni væru. Svo beið ég eftir því að pabbi kæmi aftur.“

Skömmu áður hafði faðir hans, Valgeir Víðisson, yfirgefið heimili sitt um miðja nótt og aldrei skilað sér aftur. Valgeir hafði átt við fíknivanda að stríða og hlotið dóma fyrir minniháttar glæpi sem raktir voru til neyslu hans. Lögregluna grunaði að hann skuldaði peninga og að óvildarmenn hans hefðu átt þátt í hvarfinu. Óðinn vissi ekkert um þetta fyrr en hann sá forsíður blaðanna.

Varð fjölmiðlamatur

Hvarf Valgeirs varð vendipunktur í lífi Óðins. „Það fór allt úr skorðum. Við urðum fjölmiðlamatur í margar vikur og málið var stanslaust til umfjöllunar. Það voru allir að tala um þetta en enginn gerði neitt,“ segir systir hans. Sögurnar fóru á kreik í hverfinu og krakkarnir fóru ekki varhluta af þeim.
Móðir hans lýsir því að Óðinn hafi orðið fyrir einelti og man eftir krökkum sem hjóluðu að húsinu þeirra til að kíkja á gluggana.
„Þau sögðu mér að pabbi minn væri dópisti og ég ætti eftir að verða það líka,“ segir Óðinn.
„DV skrifaði til dæmis að Valgeir hefði verið sprautufíkill og foreldrar í hverfinu vildu ekki leyfa börnunum sínum að vera í kringum okkur eftir það. Inn á heimilinu var auðvitað reynt að vernda okkur fyrir þessu en þú getur ímyndað þér hvernig honum leið að heyra svona um pabba sinn,“ segir systir Óðins.

Til stóð að Óðinn byrjaði í grunnskóla haustið eftir hvarf Valgeirs en þangað fór hann aldrei. Hann var vistaður á Barna- og unglingageðdeildinni á Dalbraut, þar sem hann var látinn verja mest öllum tíma næstu árin.
„Ég var bara lokaður inni,“ segir Óðinn. „Ég vildi auðvitað bara vera hjá mömmu. En hún var einstæð og þeir gáfu henni ekkert val, hún varð að gera það sem þeir sögðu.“ Móðir hans og systir segja svipaða sögu. Þess hafi verið krafist að Óðinn yrði vistaður á Dalbraut, aðeins örfáum dögum eftir hvarf Valgeirs.
„Þeir sögðust vilja veita mér áfallahjálp en það var ekki það sem ég fékk. Ég fékk sautján eða átján mismunandi greiningar og allskonar lyf. Mér leið hræðilega og var brjálæðislega reiður og sorgmæddur. Ég viðurkenni alveg að ég var mjög óþekkur krakki en ég hefði þurft einhverja andlega hjálp.“

Óðinn segist meðal annars hafa verið greindur ofvirkur og hvatvís með mikinn athyglisbrest. „Kannski var það allt rétt en ég held ég hafi ekki orðið svona fyrr en eftir áfallið. Ég kunni ekkert að díla við þetta. Læknarnir dældu í mig lyfjum, gáfu mér rítalín og róandi til skiptis og ég fékk ábyggilega hálft pilluglas, nokkrum sinnum á dag. Ég var bara útúrdópaður krakki.“

Greindur í gegnum síma

Móðir Óðins og systir upplifðu ástandið með svipuðum hætti og þeim fannst læknarnir gefa honum óheyrilegt magn af lyfjum. Þær segjast báðar margoft hafa heimsótt hann á Dalbraut þar sem hann var bæði dofinn og stjarfur af lyfjagjöf. „Ef hann sýndi einhverjar eðlilegar tilfinningar, varð reiður eða æstur, þá var enginn sem settist niður með honum og veitti honum það sem hann þurfti. Honum var alltaf hent inn í „pullu“,“ segir systir hans og á við bólstrað herbergi á geðdeildinni. Móðir hans minnist þess ekki að nokkur ráðgjafi eða meðferðarfulltrúi hafi fylgt honum eftir í lengri tíma. „Það voru stöðugt nýir læknar og nýjar skýrslur og nýir meðferðarfulltrúar. Það var eins og hann væri tilraunadýr. Einn læknirinn greindi hann bara í gegnum síma.“

Óðinn segir sorgina við föðurmissinn og aðskilnaðinn frá móður sinni hafa gert hann reiðan og erfiðan einstakling. „Ég neitaði að trúa því að pabbi minn væri dáinn og þeir greindu mig veruleikafirrtan. Þegar ég tók köst og brjálaðist var ég snúinn niður, settur í pulluherbergið og pilluskammturinn aukinn. Ef ég var leiður þá þurfti að laga það og ef ég var reiður þá þurfti að gefa mér pillur við því. Þegar mamma spurði læknana hvort það væri eðlilegt að dópa mig svona niður, sögðust þeir bara vera að laga lyfjaskammtana. Þegar hún heimtaði að fá mig út af deildinni, þá hótuðu þeir að taka mig alveg af henni.“

Óðinn rifjar upp atvik sem hann segir að hafi alltaf setið í sér. „Eitt skiptið var komið með glænýtt billjardborð í kjallarann á Dalbraut og ég var rosalega spenntur að sýna mömmu það. Þegar hún kom í heimsókn stökk ég upp og hoppaði og skoppaði af spenningi. Þá komu þrír starfsmenn hlaupandi og öskrandi: „Hann er að taka kast!“ og mér var auðvitað dúndrað inn í pulluherbergi,“ segir Óðinn og klökknar.

„Ég fer bara að gráta að rifja þetta upp. Mér leið svo hræðilega. Ég gengst alveg við því að hafa átt við allskonar geðræn vandamál að stríða. En ég þurfti eitthvað allt annað en þetta. Þeir settu mömmu meira að segja í þjálfun í því að snúa mig niður en hún gerði það auðvitað ekki.“

Önnur kynslóð vistheimilabarns

Móðir Óðins hafði sjálf verið send nauðug á vistheimili þegar hún var yngri, þar á meðal í Breiðavík og á Unglingaheimili ríkisins. Hún hefur áður lýst ofbeldinu sem hún sætti þar í fjölmiðlum og hefur á síðari árum beitt sér með Samtökum vistheimilabarna. Hún segir að lítið mark hafi verið tekið á hennar orðum í kerfinu og bæði hún og Óðinn hafi ávalt verið tortryggð. „Og afkomendur vistheimilabarnanna eru mörg hver í sömu sporum og Óðinn. Ég var til dæmis alfarið á móti öllum greiningunum sem hann fékk, því það liggur í eðli mannsins að líða allskonar. Eftir áfall er það alls ekkert óeðlilegt. En það var ekkert hlustað á mig.”

Fjölskyldan fullyrðir að Óðinn hafi fengið litla sem enga skólagöngu á geðdeild en hann var um tíma einn í bekk í Dalbrautarskóla og enginn kennari sjáanlegur. Hann hafi hinsvegar lært margt um fíkniefni þarna inni. „Fljótlega kviknaði mikill áhugi hjá mér á dópinu sem pabbi minn hafði notað, en ég gerði mér enga grein fyrir að það var verið að stafla þessu drasli í mig. Venjulegur krakki hefði ábyggilega ákveðið að koma aldrei nálægt fíkniefnum, en ekki ég. Ég vildi vita meira. Ég vildi vita hvað pabbi minn hafði verið að gera. Ég var rosalega óþekkur krakki. Þarna inni fengum fræðsluefni um áhrif fíkniefna og ég lærði allt um kókaín, heróín og kannabisefni. Það var eiginlega það mikilvægasta sem ég lærði þarna inni.“

Fyrir fáeinum árum voru myndir af Óðni frá Dalbrautartímanum birtar í fjölmiðlum en þær voru teknar úr vídeói sem krakkarnir í skólanum gerðu um fíkniefnaneyslu. Óðinn segir kennarann hafi átt hugmyndina að vídeóinu en krakkarnir hafi búið það til. Á myndunum er Óðinn átta ára gamall að þykjast reykja hass úr pípu.

Fór aldrei í jarðarför

Óðinn segir að nokkrum sinnum hafi verið reynt að setja hann í venjulegan skóla en þær tilraunir hafi staðið í nokkra daga í senn. „Ég fór bara inn á klósett og bjó til hasspípur eða eitthvað álíka, sýndi bara svoleiðis takta. Skólastjórarnir vildu ekkert hafa svona krakka í skólanum svo ég var alltaf látinn hætta. Ég var bara einn dag í Austurbæjarskóla áður en ég var rekinn.“
Eftir nokkur ár inn og út af Dalbraut bjó Óðinn hjá mömmu sinni við Bústaðaveg og síðar á Njálsgötu. Þaðan slæptist hann um bæinn í misjöfnum félagsskap, stal, reykti og dópaði. Hann fullyrðir að hann sé langerfiðasta barn móður sinnar og hann hafi gert öllum í kringum sig lífið leitt.

Áhugi Óðins á fíkniefnum jókst og áður en hann var tíu ára hafði hann komist upp á lagið með kannabisreykingar. Þrettán ára gamall var hann kominn í dagneyslu á e-pillum og því sem gat komist yfir. Efnin urðu harðari og frá sextán ára aldri hefur Óðinn neytt morfíns nærri daglega. Neyslan hefur heltekið líf hans síðan. Kontalgín og sambærileg læknalyf hefur Óðinn keypt í undirheimunum frá því á unglingsárum.

Að sögn systur hans vildi hann vingast við ákveðinn hóp af fólki til að fá svör um hvað hefði orðið um pabba hans. „Hann var alltaf að leita að morðingja pabba síns.“
„Mér fannst ég sjá pabba alls staðar og vildi ekki trúa því að hann væri horfinn. Ég saknaði hans svo innilega og ég fékk ekki einu sinni að kveðja hann. Ég fór ekki í neina jarðarför. Mamma skildi mig vel, tók utan um mig og sagðist líka sjá hann alls staðar,“ segir Óðinn.

En þar sem Óðinn var ekki húsum hæfur þótti tilvalið að senda hann í sveit. „Ég veit ekki hvað ég fór í margar sveitir. Það var alltaf verið að senda mig á einhverja bæi.“ Hann fór margoft á Stuðla og meðferðarheimili á afskekktum stöðum. Einhverntíma var hann vistaður á Hvítárbakka og einhverntíma á bæ nálægt Vík í Mýrdal. Á einum bænum var húsráðandinn barnaníðingur sem síðar var dæmdur fyrir að misnota tvær stúlkur.

Ekki hugað líf

Fimmtán ára gamall var Óðinn sendur til Bandaríkjanna til stjúppabba síns þar sem vonir voru bundnar við að hann sneri við blaðinu og vegna þess að hann hafði ekki fengið neina skólagöngu á Íslandi. „Mamma vildi gefa þessu séns því ég var orðinn svo mikill vandræðaunglingur. Ég var svo reiður út í heiminn, að lífið hefði hrifsað pabba minn í burtu. Mér varð sama um allt og fannst enginn skilja mig. Ég át allar pillur, týndi alla sveppi og deyfði mig með öllu. Ég tók tíu millígröm af valíum á dag og reykti krakk. Þó fósturpabbi minn hafi verið góður við mig og viljað mér allt það besta þá var engin leið að tjónka við mig. Á endanum reyndi ég að hengja mig og við það brotnuðu þrír brjóskhringir í hálsinum á mér. Ég vaknaði á spítala þremur vikum síðar og þekkti ekki foreldra mína í sjón.“ Eftir þetta var Óðni ekki hugað líf og þurfti hann að undirgangast fjölmargar aðgerðir á öndunarvegi.

Þegar Óðinn varð eldri fór hann í meðferðir á Vogi og hefur margoft verið lagður inn á fíknigeðdeild fyrir fullorðna á Landspítalanum. Neyslan varð sífellt harðari og innbrotin fleiri. „Ég hef aldrei náð löngum tíma edrú þó það sé auðvitað það sem ég vilji helst. Mig langar til að vera eðlilegur en ég er bara búinn að skemma svo margt fyrir sjálfum mér. Ég hef verið vondur við svo marga og gert svo margt sem ég sé eftir.“

Líf hans snýst nú aðallega um að verða sér út um lyfin sem hann er háður, hvort sem hann er innan eða utan fangelsisveggjanna. Örorkubætur hans fara allar í að kaupa lyfin og hann segist yfirleitt klára þær á tveimur til þremur dögum. „Þá þarf maður að stunda glæpi til að fjármagna neysluna. Fara með bakpoka inn í verslanir og fylla hann af kjöti og allskonar varningi.“
Óðinn segist þekkja fjölmarga sem láti hann fá lyf fyrir svona varning. „Það veit allt þjóðfélagið að læknadóp gengur kaupum og sölum úti á götu. Þeir menn sem ég þekki vorkenna mér nú oftast og sýna mér þægilegra viðmót en læknarnir. Þegar ég fer til lækna og lýsi fyrir þeim fráhvörfunum mínum og hvað ég sé veikur, segjast þeir þvert nei. Það komi bara upp í tölvunni að ég sé fíkill.”

Vill ekki vera í vímu

Á undanförnum árum hefur Óðinn helst viljað nota viðhaldslyfin Subutex og Suboxone og þau hefur hann ýmist fengið á Vogi eða á svörtum markaði. Lyfin eru sérstaklega þróuð fyrir langt leidda morfín- og heróínfíkla og gefin til að halda niðri öllum fráhvörfum og fíkn í önnur lyf. Aðeins langt leiddum fíklum er gefið lyfið og ef það er rétt skammtað veldur það engri vímu. Óðinn er í fámennum hópi fíkla á Íslandi sem á tímabilum hefur fengið lyfið vikulega af læknum á Vogi. Þó eru alltaf einhverjir sem misnota lyfið og þeir sem ekki hafa þróað með sér lyfjaþol, eins og Óðinn, verða fárveikir af inntöku lyfsins. Að sögn Óðins hefur hann náð bestum tökum á lífi sínu þegar hann nær að neyta eingöngu Suboxone. „Þá næ ég að vera algjörlega eðlilegur og fúnkerandi einstaklingur. Ef ég er ekki á þessu lyfi, þarf ég að lifa á því sem gefst hverju sinni.“

Skilyrðin fyrir því að fá Suboxone eru hinsvegar ströng og þeir sem fá lyfið mega alls ekki neyta annarra lyfja. Það hefur Óðinn hinsvegar oft gert, mælst með kannabis eða önnur efni í þvagi og því dottið af lista yfir þá sem mega fá lyfið. „Og þá þarf ég að fara að kaupa þetta dýrum dómum. Innan veggja fangelsisins er verð á 2,5 töflum af Suboxone 25 þúsund krónur. Allir mínir peningar fara í að útvega þetta.“
Óðinn segir að þó fíknin í önnur efni hverfi algjörlega á Suboxone þá lækni það hann aldrei almennilega af þráhyggjunni fyrir öðrum lyfjum. „Því fíknin er bæði andleg og líkamleg. En ég er bara að reyna að halda heilsu og eftir svona mikla lyfjanotkun hefur mér fundist Suboxone vera það eina rétta. Stundum hefur mér orðið á að taka inn eitthvað annað á meðan ég er á því og hef alltaf dauðséð eftir því. Þetta er langbesta lausnin fyrir mig.“

Á Litla-Hrauni eru margir fíklar að reyna að verða sér úti um þetta sama lyf og það aldrei hægt að treysta á framboðið. Neysla Óðins er því mjög sveiflukennd og flesta daga er hann að glíma við einhver fráhvörf.
„Stundum þegar ég ligg hérna inni, einn og innilokaður, að drepast í maganum, ískalt, nötrandi og hnerrandi í fráhvörfum, þá hugsa ég hvað þetta sé ömurlegt líf. Mig langar auðvitað til að lifa allt öðruvísi. Geta fundið mér kærustu og vinnu og kannski leigt mér íbúð en fíknin stjórnar öllu hjá mér. Þjóðfélagið vill ekki hafa glæpamann eins og mig á götunum, af hverju má ég þá ekki fá lyfið sem ég þarf til að þess að hætta að stunda þessa glæpi?“

The post Lífið hrundi þegar pabbi hvarf appeared first on Fréttatíminn.

Angel Haze kemur fram á Sónar í kvöld, fimmtudag. Rapparinn ólst upp í einangruðu trúfélagi þar sem tónlist var fordæmd og í lagatextum er fjallað um átakanlega fortíð tónlistarmannsins.

„Hello. It’s me,“ svarar Angel Haze syngjandi í símtali við Fréttatímann og fer að skellihlæja. „Ég er í mjög skrítnu skapi, ég var í útvarpsviðtali og einhvernveginn tókst mér að tala um rassgatið á mér í beinni.“ Rapparinn og söngvarinn Angel Haze hræðist ekki hreinskilni og að segja hug sinn við fjölmiðla. „Skítt með iðnaðinn, hreinskilni er það sem gerir okkur mannleg og hjálpar okkur að vaxa og dafna. Hvað erum við án sannleikans? Bara rugludallar sem hlaupa í hringi, ég ætla ekki að taka þátt í því.“

Angel Haze er eitt stærsta nafn tónlistarhátíðarinnar Sónar í Reykjavík um helgina. Haze fæddist árið 1992 í Michigan og ólst upp í ströngu kristinlegu trúarsamfélagi. Haze lýsir samfélaginu sem afar litlu sem hafi einkennst af boðum og bönnum. Samskipti við fólk utan trúfélagsins voru fordæmd og giltu strangar reglur um klæðaburð og kynni við hitt kynið. Haze var meinað að hlusta á tónlist, borða ákveðinn mat og fara á stefnumót.

„Ætli ég hafi ekki verið 11 ára þegar ég fór að semja ljóð. Það var eina leiðin til að túlka tónlistina í mér. Þrátt fyrir tilraunir gat ég aldrei hlaupið frá þrá minni að skapa eitthvað. Ég vissi ætíð að mér var ætlað eitthvað utan trúfélagsins, eitthvað annað en að vera heittrúað kirkjubarn allt mitt líf.“

Haze sleit sambandi við móður sína og elti drauminn að gefa út tónlist. Árið 2012 gaf Haze út EP plötuna Reservation og hlaut frábæra dóma. Í kjölfarið lét Haze frá sér lagið Cleaning out my Closet sem fjallar um þá kynferðislegu misnotkun sem Haze varð fyrir sem barn. Fjölmiðlar hafa sýnt fortíð tónlistarmannsins mikla athygli og því að Haze vill ekki skilgreina sig eftir kyni og er í hópi pankynhneigðra, hrífst af fólki óháð kyni.

Haze segir það vera þreytandi á köflum að tala um fortíðina en sýnir fólki skilning að æska sín veki upp spurningar. „Fólk veltir sér mikið upp úr bakgrunni mínum. Sérstaklega þegar ég greindi frá kynferðislegri misnotkun í æsku. Ég er hinsvegar allt önnur manneskja í dag og þessir atburðir eru fjarri mér. Þegar ég er stöðugt beðin um að ræða liðna atburði er sú ályktun dregin að ég sé föst í fortíðinni.“ Haze telur aftur á móti mikilvægt fyrir sig sem listamann að rifja upp tilfinningar og atburði. „Innblástur er furðulegur og skrítinn hlutur, stundum þarf að kreista hann fram í gömlum minningum. En tónlistin mín er að þróast í takt við mig og þann stað sem ég er á í dag.“

Haze segir sína hvatningu að gerast óttalaust listamaður vera rapparann Kanye West og lítur upp til hans hugsjónar. „Ég hef ekki hlustað nægilega á nýju plötuna hans en hún virðist vera smá blanda af Graduation og My Beautiful Dark Twisted Fantasy. Þessa dagana er ég mest að hlusta á eigin tónlist, Tracy Chapman og Ani DiFrankco. Þær eru báðar stórkostlegir textasmiðir og ég vil bæta mig í því.“

Á meðan Haze er á Íslandi er stefnan sett á að skoða landið og sjá Reykjavíkurdætur á sviði. „Ég hef heilan dag til þess að ferðast um landið og vil endilega sjá hverina. Ég frétti af kvenkyns rapphópi sem er kenndur við Reykjavík á Sónar, ég hlakka til að sjá þær.“

svanhildur@frettatiminn.is

The post Úr heittrúuðu barni í rappara appeared first on Fréttatíminn.

„Múslimakonur sem vilja fylgja íslam en ekki menningarkreddu utan af heimi, fá skýr skilaboð um að þær séu ekki velkomnar í moskuna, nema þær passi að heyrast hvorki né sjást.“ Þetta segir Agnes Ósk Þorgrímsdóttir, íslenskur múslimi.

„Í mosku Félags íslenskra múslima í Ármúla er konunum vísað inn í trébúr sem hefur verið óklárað og hráslagalegt í 10 ár. Þar heyra þær illa í ræðumönnum og sjá ekki inn í moskuna sitjandi.“ Þetta segir Ibrahim Sverrir Agnarsson, fyrrverandi formaður félagsins, en hann segist hafa tekið slaginn með íslenskum konum innan safnaðarins um að rífa búrið og hafa eitt bænarúm fyrir bæði kynin. Hann hafi hinsvegar tapað þeim slag.

„Því miður getum við ekki sætt okkur við ástandið í moskunni í Ármúlanum,“ segir Agnes Ósk Þorgrímsdóttir. „Það átti að tryggja okkur aðgang að nýju moskunni, en nú er kominn nýr formaður og ég veit ekki hvað verður. Mér er alveg sama þótt við biðjum fyrir aftan mennina, en ég vil betri aðstöðu þar sem hægt er að sjá ímaninn. Við viljum ekki fylgja einhverri karlrembumenningu utan úr heimi. Þetta er ekki íslam, þetta er einhver menning frá þeirra heimalöndum sem þeir reyna að troða inn í moskuna hér. Það er fullt af körlum sem styðja okkur konurnar en hinir ráða ferðinni. Mér finnst leiðinlegt að þetta sé svona, en ég er þreytt á að tala undir rós þótt ég eigi það á hættu að einhverjir rasistar fari að smjatta á þessu næstu vikurnar.“

Sverrir bendir á að staða kvenna innan bænafélaganna sé alþjóðleg umræða og víða mikið hitamál, líkt og í Bandaríkjunum. Þar hafi allir helstu fræðimenn á sviði íslam, margir hverjir mjög íhaldssamir og menntaðir í frægustu háskólum hins íslamska heims, stutt kröfu kvenna um breytingar í moskunum. Á Íslandi taki menn hinsvegar upp merki karlrembunnar og fjallaþorpanna.
„Við héldum kvennafund síðasta haust og þar var kosið um þetta mál,“ segir Agnes Ósk. „Kosningin var ekki upp á marga fiska, þarna voru konur sem eru ekki í félaginu, þær eru í hinni moskunni, þar er líka kynjaskipt en í Ýmishúsinu sjáum við ímaninn og heyrum í honum. Við erum ekki lokaðar af.“
Sverrir segir að börn allt niður í sjö ára hafi fengið að greiða atkvæði og konur úr öðru múslimafélagi, þar sem sé rekin mun meiri harðlínustefna. Þess vegna hafi málið verið fellt.

The post Vilja rífa „kvennabúrið“ í Ármúlanum appeared first on Fréttatíminn.

Fæst hugsum við daglega um dauðann en það á ekki við um Inger Steinsson sem vinnur alla daga við að klæða, greiða og snyrta lík. Inger byrjaði á því að sauma í kistur en rekur í dag sína eigin útfararstofu.

„Margir hafa spurt mig hvernig ég geti unnið ein í líkhúsi um kvöld, en ég skil ekki af hverju það ætti að vera óþægilegt. Það er þar engin nema ég.“

„Ég byrjaði í þessu fyrir tilviljun fyrir um tuttugu árum. Maðurinn minn var að vinna á útfararstofu og ég fór að aðstoða karlana við hitt og þetta. Byrjaði á því að sauma ofan í kistur en fór svo að snyrta líkin og var í því í mörg ár,“ segir Inger Steinsson sem varð fyrst íslenskra kvenna útfararstjóri og rekur í dag sína eigin stofu. Í dag gengur Inger í öll verk þó framan af hafi sérgrein hennar verið að snyrta lík. Hún elskar starfið sitt og segir þar mikilvægast að líða vel með fólki, lifandi og látnu.

Hefur aldrei þótt kuldinn óþægilegur

„Ég fann mig strax svo vel í þessu starfi. Fannst það og finnst enn, yndislegt. Það hefur aldrei verið neitt mál fyrir mig að klæða, greiða og snyrta látið fólk,“ segir Inger sem hafði unnið sem tanntæknir á tannlæknastofu í mörg ár áður en hún sneri sér að líksnyrtingu og segir það hafa hjálpað sér í upphafi. „Ég var vön því að vera í návist við fólk, það var ekkert mál. Fólk lá fyrir framan mig á tannlæknastofunni og þetta er auðvitað ósköp svipað, nema fólk talar í tannlæknastólnum. Þetta var auðvitað skrítið fyrst því það er allt annað að snyrta ískalda húð, það er til dæmis ekki hægt að nota sömu krem á ískalda húð og þína eigin húð. Annars hefur kuldinn hefur aldrei komið við mig. Margir hafa spurt mig hvernig ég geti unnið ein í líkhúsi um kvöld, en ég skil ekki af hverju það ætti að vera óþægilegt. Það er þar engin nema ég. Ég hef aldrei séð né heyrt neitt.“

Ólíkir stílar í líksnyrtingu

Inger segir ólíka stíla einkenna fagið. Í Bandaríkjunum sé til að mynda allt annar stíll í gangi en á Íslandi þar sem látleysið sé yfirleitt í hávegum haft. „Erlendis er hægt að læra líksnyrtingu en þetta er svo ung grein hér á landi. Þegar ég byrjaði var bara nýfarið að snyrta líkin. Ég man að þegar amma dó þá var ekkert gert við hana og ég veit að margir eiga sömu minningu. Þetta fag er alls ekki eins hvar sem er í heiminum. Í Bandaríkjunum er nálgunin allt önnur og þar er líkum hreinlega breytt í brúður. Þar eru líka allar græjur til staðar en hér er ekkert þannig. Þar eru líkin blóðtæmd og svo fyllt með formalíni og þess vegna líta þau svona vel út í bíómyndunum.“

Best að nota venjulegt púður

Sjálf hefur Inger lært af reynslunni. „Auðvitað tók það mig tíma að finna út hvað virkaði og hvað ekki en ég er búin að tileinka mér ýmislegt. Það þarf að fylla inn í munninn ef það eru ekki gervitennur og það þarf að setja inn í augun ef augnlokin ganga saman. Það er hægt að hreyfa húðina og laga hana til en ég reyni alltaf að skila fólki eins eðlilegu og hægt er. Vinnan felst aðallega í því að laga litinn á húðinni, taka blámann í burtu og það virkar langbest að nota bara venjulegt púður til þess. En maður verður auðvitað að hafa smá „sans“ fyrir þessu og það er ýmislegt sem maður bara gerir ekki. Það passar til dæmis alls ekki alltaf að vera með rauðan varalit, sérstaklega ekki ef sú látna er í náttkjól. Það hentar mun betur þegar þú ert uppáklædd, sem er einmitt orðið miklu vinsælla í dag.“

Öll lík fara í Fossvog

Þó kuldinn hafi aldrei reynst Inger erfiður þá segir hún það hafa verið erfiðara að venjast lyktinni. „Afi minn dó þegar ég var unglingur og hann var uppi á borðstofuborðinu í fjóra daga. Það var ennþá algengt þá. Það voru auðvitað allir gluggar opnir og svo var alltaf verið að spreyja en lyktin fannst, hún kemur mjög fljótt og það er hlutur sem þarf að venjast. Þess vegna þarf útfararstjóri að koma sem fyrst að sækja líkin, til að setja þau í kæli út af lyktinni. Oft deyr fólk á hjúkrunarheimilum eða elliheimilum þar sem er engin aðstaða og þá þarf ég að koma mjög fljótt og sækja og flytja viðkomandi niður í Fossvog þar sem eina líkhúsið á höfuðborgarsvæðinu er staðsett. Þar eru allir útfararstjórar með aðstöðu og þar eru allir geymdir. Þar snyrti ég og geng frá í kistuna,“ segir Inger sem er til staðar í öllu ferlinu, frá því að hinn látni er sóttur og þar til hann er jarðaður. „Maður þarf að kunna að tala við fólk og skilja sorgina. Ég er búin að sitja mörg námskeið í sorg en mikilvægast held ég að sé að manni líði vel með fólki. Annars finnst mér allt við þetta starf yndislegt.“

Dauðinn er eins og fæðing

Dauðinn á að vera eðlilegur hluti af lífi okkar en því miður er hann allt of fjarlægur okkur, segir Inger sem vill færa umræðuna um dauðann í hversdaginn. „Fyrir mér er dauðinn eins sjálfsagður og fæðingin. Ég hef alið mín börn og barnabörn upp í því að dauðinn sé hluti af lífinu, enda er hann það. Ég þurfti einu sinni að sækja barnabarn á leikskólann á líkbílnum og þá var ég beðin um að koma aftur á leikskólann til að sýna krökkunum bílinn. Mér fannst það alveg sjálfsagt enda voru krakkarnir stórhrifnir og spurðu endalausra spurninga um lífið og dauðann. Það er hægt að tala um dauðann á svo margskonar hátt, fallegan og skemmtilegan og það þarf ekkert að vera hræðilegt eða sorglegt.“

Inger Steinsson var fyrsta konan til að verða útfararstjóri á Íslandi. „Þetta var algjör karlaveröld og það voru nú ekkert allir ánægðir með að fá konu í bransann. Prestarnir voru nú ekkert voðalega ginnkeyptir fyrir því að það væri kona komin í starf útfararstjórans en tímarnir hafa mikið breyst og nú er sem betur komið fullt af kvenprestum. Það eru yndislegir drengir í útfararbransanum en við konurnar erum mýkri og horfum bara aðeins öðruvísi á hlutina. Ég fer ekkert ofan af því.“ Mynd/Hari

The post Amman á líkbílnum appeared first on Fréttatíminn.

Kæra Margrét Pála.
Ég skrifa þér í vandræðum mínum vegna þess að ég treysti þér best á þessu landi til að gefa mér góð ráð. Þannig er að ég á nýlega orðið fjögurra ára barnabarn, þessi litla stúlka býr ásamt móður sinni í húsinu hjá okkur afa.

Vandræðin eru varðandi hægðir, hún pissar í klósettið og aldrei verða slys hvað það varðar. Málið er að hún ærist úr hræðslu ef að hún á að hafa hægðir í klósett og vill þá fá bleyju. Við erum búin að reyna allt en hún er alveg óviðráðanleg varðandi þetta mál. Hvað telur þú að sé best fyrir okkur að gera í þessu máli? Er þetta óalgengt vandamál? Mútur duga því miður ekki.

Heil og sæl, kæra amma og auðvitað mamma og afi. Litla stúlkan ykkar er lánsöm að eiga svo marga uppalendur hjá sér. Hjartans þakkir fyrir traustið og hlý orð og þakkir fyrir að opna þetta mikilvæga umræðuefni. Það gefur mér kærkomið tækifæri til að fjalla almennt um hægðir og hægðavanda barna, tabúið í umræðunni, áður en ég vík að spurningunni þinni. Almenna umfjöllunin er í lengri útgáfu á vefnum; frettatiminn.is en svörin til þín eru óstytt hér á eftir.

Lófatak og sköpun eða vandi og leyndarmál
Hægðavandi barna er mjög algengur enda er hægðastjórnun langvinnt ferli með misvísandi skilaboðum frá umhverfinu. Á fyrsta æviárinu fylgjumst við glöð með öllu sem barnið lætur frá sér og á öðru árinu fær barnið lófatak og húrrahróp ef eitthvað kemur í koppinn. Á þriðja og fjórða árinu fagnar enginn hægðunum sem eiga að fara ósýnilegar í klósettið og barnið fær óánægjusvip ef „slys“ verður. Á fimmta og sjötta ári eru hægðir, og hvað þá hægðavandi, einkamál og leyndarmál sem fáir ræða.

Viðkvæm og vandmeðfarin málefni
Börn eru ólík og viðkvæm gagnvart líkamlegum þörfum sínum, sérlega hringrás næringar og hægða og þurfa sinn tíma. Þið gætið án efa að góðri og trefjaríkri fæðu og eins er mikilvægt að hvetja hana til vatnsdrykkju því við búum við þann hönnunargalla að finna of seint fyrir þorsta. Allt þetta hjálpar fyrir reglulegar hægðir.

Stundum skapast hægðavandi af erfiðri reynslu eins og hægðatregðu eða harðlífi sem jafnvel er löngu gengið yfir – en óttinn við sársaukann situr eftir. Þá reyna þau stundum að halda í sér og þrálátur klíningur getur fylgt. Skömm yfir að hafa misst í buxurnar skapar líka vanlíðan og svo má lengi telja.

Hvað er til ráða?
Hjá fjögurra ára stúlku skiptir þó orsökin ekki máli ef allt er í lagi með hægðirnar. Mín tillaga er að þið nefnið ekki klósettið við hana því að fullorðinsklósett er stórt og ógnandi. Hægðir og þvaglát eru líka ólíkar aðgerðir, það er fljótlegt að pissa og hoppa niður en hægðalosun tekur lengri tíma. Það getur valdið órökréttum kvíða um að detta niður eða bíða eftir hjálp þegar hún er búin. Hægðalosun er auðveldust í öruggum aðstæðum og mörg börn fara í felur til að fá frið. Loks skiptir líkamsstellingin máli, mörg börn kjósa að standa, krjúpa eða sitja á hækjum sér.

Töfralausnin koppur
Hins vegar þarf að vinna með henni að breytingum og því ferli þurfið þið að gefa tíma. Hafið bleyjurnar innan seilingar þannig að hún viti að þær séu alltaf í boði og segið henni að þið séuð mjög sátt við hana. Fullvissið hana um að þið getið hjálpað henni til að hætta með bleyjuna þegar hún er tilbúin og að ekkert liggi á. Það er líka jákvætt að hún hafi svona góða stjórn á hægðunum og ekkert fari í buxurnar. Ræðið líka að mörg börn á hennar aldri noti kopp og hún eigi líka að fá kopp inni á salerni. Svo er klókt að fara saman og leyfa henni að velja kopp sem er góður hvati til að nota hann. Svo velur hún bara á milli bleyjunnar eða koppsins þegar hún þarf að hafa hægðir. Þessi lausn getur verið töfralausn fyrir hana sem smátt og smátt færir hana að því að ráða við klósettið.

Gangi ykkur allt í haginn og gaman væri að vita hvernig málin þróast hjá stúlkunni ykkar.

Hlýjar kveðjur, Magga Pála

The post Magga Pála: Hægðir, frá lófataki yfir í leyndarmál appeared first on Fréttatíminn.

Kári Stefánsson er staddur í lyftunni hans Spessa ljósmyndara í gömlu Kassagerðinni á Laugarnesi. Á ferðalaginu upp fjórar hæðir hússins segir Kári frá sínum íhaldssömu hæðum og leiðinlegustu lægðum í lífinu.

„Ég er svo ævintýralega íhaldssamur og fastur í mínum háskólaferli að það fyrsta sem mér dettur í hug er að ræða góða og slæma skóla,“ segir Kári um sínar hæðir og lægðir í lífinu og lýsir leiðinlegasta tímabili ævi sinnar. „Það var í læknadeild Háskóla Íslands sem mér þótti drasl af skóla, rekinn á furðulegan hátt. Öll áherslan var sett á próf og utanbókarlærdóm. Mér skilst hann sé betri í dag og dreg ég það ekki í efa.“

Þegar kemur að persónulegum botnum þarf Kári að hugsa sig um. „Eins og margur maðurinn hef ég lent í því að drekka meira en góðu hófi gegnir á mínu æviskeiði. Ég hef átt nokkra botna með mínum timburmönnum en guði sé lof þá er langur tími liðinn.“

Kári lýsir lífi sínu sem röð af spennandi augnablikum og voru menntaskólaárin þau skemmtilegustu. „Menntaskólinn við Reykjavík þótti mér ævintýralega skemmtilegur skóli. Mínar bestu stundir síðan hafa verið í hinum og þessum uppgötvunum sem ég kom að.“ Kári nefnir þá helst árið 2006 þegar hans teymi fann fyrsta erfðabreytanleika í erfðamenginu sem hefur áhrif á sykursýki. „Í mínu lifi þá er það eina sem hefur stöðugt og reglulega valdið mér vonbrigðum er ég sjálfur. Restin er býsna skemmtileg.“

Sjá fleiri sögur úr lyftunni:

The post Timburmenn vondir – MR góður appeared first on Fréttatíminn.

Íbúum á Táknafirði hefur fækkað um 20 prósent eftir að fyrirtækið Þórsberg seldi kvótann úr byggðarlaginu til Suðurnesja. Eigandi Þórsbergs gæti gengið út úr rekstrinum með rúman milljarð á morgun án þess að þurfa nokkru sinni að þefa af fiski aftur.

„Hér er ekki ljótasta birtingarmyndin á kvótakerfinu,“ segir Indriði Indriðason, sveitarstjóri í Tálknafjarðarhreppi. „Við höfum séð það svartara um allt land. Þarna er einfaldlega maður sem stendur uppi með svo sem eina þokkalega trillu eftir langa annasama starfsævi.“
Eftir að hafa þurft á fjárhagslegri endurskipulagningu að halda eftir hrun og fengið átta hundruð milljónir afskrifaðar hjá Arion banka, er fyrirtækið Þórsberg, sem er að mestu í eigu Guðjóns Indriðasonar, framkvæmdastjóra og fjölskyldu hans, aftur bjargálna og vel það, eftir að hafa lokað fiskvinnslunni. „Ég þekki hinsvegar ekki nokkurn mann sem er ólíklegri en hann til að taka krónu úr þessari sölu,“ segir Aðalsteinn Þorsteinsson, forstjóri Byggðastofnunar. „Þetta fólk er þekkt af því að berast ekki á, það á ekki fína bíla eða flott hús. Þetta er ósköp venjulegt fólk, ólíkt mörgum öðrum misjöfnum sauðum sem ég hef kynnst í þessum bransa. Aldrei í dýrum fötum eða keyrandi um á fínum bílum.“

Ævintýri og tröllasögur

Byggðastofnun á 23 prósent í fyrirtækinu. Það er þó ólíklegt að það sé hægt að selja þann hlut enda ræður eigandi meirihluta hlutafjárins í raun yfir fyrirtækinu. Byggðastofnun gæti því ekki selt kvóta eða tekið fé úr rekstrinum.
Það er þó Tálknafjarðarhreppur sem mestu tapar. Alls unnu um 60 manns hjá Þórsbergi, þegar mest var, þar af fimmtán manna áhöfn á línubátnum Kópi sem var seldur með fyrirtækinu og tólf hundruð tonna kvóta til Suðurnesja.
Tálknafjörður veltir um 300 milljónum. Kvótinn var rúmlega þriggja milljarða virði, Þótt bærinn hafi átt forkaupsrétt að kvótanum hefði það aldrei verið raunhæfur möguleiki. Rúm sextíu prósent af útsvarinu tapast hinsvegar og það setur strik í reikning bæjarins. Indriði Indriðason segir að það sé dauð hönd yfir landsbyggðinni vegna fækkunar þjónustustarfa. „Ég held að það hafi ekki verið minna áfall fyrir bæjarfélagið þegar Landsbankinn lokaði útibúinu sínu og Pósturinn lokaði hérna í bænum í fyrra. Það setur atvinnurekendum líka skorður þegar engin grunnþjónusta er til staðar.“
Aðalsteinn segir hinsvegar að það sé ekki boðlegt að núverandi kerfi bjóði hættunni heim. Það verði að fara að ræða pólitískar leiðir til að koma í veg fyrir að slík staða komi upp. Þótt menn vilji halda í kvótakerfið sé ekki þar með sagt að það sé heppileg staða að einstaklingar hafi örlög heilu byggðarlaganna í hendi sér. „Það fara auðvitað alltaf af stað ýmis ævintýri og ótrúlegar tröllasögur þegar svona gerist. Þótt veruleikinn sé kannski ekki alveg svona spennandi þá er alveg ljóst að varnirnar í núverandi kerfi halda ekki. hvað þetta varðar.“

Bara grátlegt

Í framtíðinni má gera ráð fyrir að sex manns geti starfað hjá Þórsbergi. Það eru ansi mikil viðbrigði. Íbúar á Tálknafirði eru nú um 260 talsins en voru rúmlega 300 fyrir söluna.
Stór hluti af andvirði kvótans var greiddur í krókakvóta og fyrirtækið er því ekki búið að leggja árar í bát. Ekki er hinsvegar reiknað með að nýr 23 tonna bátur Þórsbergs landi aflanum á Tálknafirði og fleiri hugsa sér til hreyfings. „Þetta er auðvitað mikið áfall fyrir byggðarlagið,“ segir Aðalsteinn. „Um tíma var helmingur allra starfa í bænum hjá Þórsbergi. Núna stendur vinnsluhúsið autt.“
„Það er ekkert annað en grátlegt, þegar menn selja lífsbjörgina frá okkur hinum,“ segir fyrrverandi verkamaður í fiskvinnsluhúsinu. „Þegar þeir selja og skella í lás, standa þeir uppi sem milljónamæringar en við hin erum atvinnulaus, í verðlausum húsum.“
Hann segir að verkafólkið hafi ekki fengið neitt staðfest fyrr en svona viku fyrir söluna. „Auðvitað var okkur búið að gruna þetta lengi. En það er ömurlegt að fá að heyra að maður eigi sjálfsagt aldrei eftir að fá vinnu í sínum heimabæ. Tálknafjörður verður sjálfsagt bara enn einn draugabærinn á Vestfjörðum.“

Úrelt fiskvinnslufólk

Indriði Indriðason segir hinsvegar enga hættu á því að Tálknafjörður verði draugabær. „Það er miklu frekar gullgrafarablær yfir Tálknafirði núna. Það er fjórföldun á eldisleyfum í fiskeldinu hér í botni fjarðarins og við væntum mikils af því. Og þótt kvóti hafi farið úr bæjarfélaginu, þá kom krókakvóti í staðinn. Það er verið að rótfiska. Fiskvinnslan lokaði að vísu, en það var ekki hægt að reka hana með þeim aflaheimildum sem voru til staðar. Fyrirtækið barðist í bökkum. Það má segja að fiskverkafólk sé orðið úrelt með nýjustu tækni. Það þarf sífellt færri hendur en það kostar mikið að koma upp slíkri verksmiðju með tilheyrandi vélbúnaði. Það borgar sig ekki nema ætlunin sé að vinna minnst fimmtán þúsund tonn. Það eru að verða breytingar á atvinnulífi staðarins og það tekur á meðan á því stendur.“

Þetta bara gekk ekki lengur

Bjarnveig Guðbrandsdóttir, skólafreyja við grunnskólann, segir að ástandið sé vissulega slæmt í bænum en enginn hafi grætt á breytingunni. „Fólkið sem á Þórsberg var einfaldlega komið upp að vegg. Þetta gekk ekki lengur. Þau neyddust til að selja. Við búum hérna öll saman í litlu þorpi og hér er enginn að berast neitt á. Öllum finnst þetta jafn leiðinlegt.“

Maður Bjarnveigar missti vinnuna sem stýrimaður á Kópnum, ásamt öðrum í fimmtán manna áhöfn, en starfar nú í Vestmanneyjum yfir vetrartímann, fjarri fjölskyldunni. „Við ætlum að láta árið líða áður en við ákveðum hvort við þurfum að flytja burt úr plássinu,“ segir Bjarnveig. Hún bendir á að hafa þurfi líka í huga að börnum hafi fækkað mikið og það geti haft áhrif á störf við grunnskólann.

Aðalsteinn Þorsteinsson segir að ástandið sé þó ekki jafn svart fyrir Tálknafjörð og það gæti virst við fyrstu sýn. „Fyrir ári síðan kom sama staða upp á Djúpavogi og fjöldi fólks fluttist frá bænum. Nýjustu tölur sýna hinsvegar að dæmið er að snúast við aftur. Fólk er að snúa aftur í bæinn til að starfa við fiskeldi og ferðaþjónustu,“ segir hann. Hann segist telja að sama staðan verði uppi á Tálknafirði. Þar sé fiskeldi í sókn og hugmyndir séu uppi um að nýta vinnsluhús Þórsbergs til að fullvinna lax.

The post Kyrrlátt kvöld við Tálknafjörðinn – kvótinn fer og fólkið líka appeared first on Fréttatíminn.