Stúlka með höfuð, ný bók Þórunnar Jörlu Valdimarsdóttur, er þriðja og síðasta bókin í ættarsögu hennar, áður komu Stúlka með fingur og Stúlka með maga sem fjölluðu um líf ömmu hennar og mömmu. Bókin hefur valdið titringi í vissum kreðsum vegna orðróms um bersögli á ástamálum, en Þórunn segist bara reyna að vera heiðarleg og endurspegla tíðaranda sjöunda og áttunda áratugarins.
Stúlka með höfuð er uppvaxtar- og þroskasaga Þórunnar sjálfrar og það vekur athygli að líkaminn er í forgrunni. Hvers vegna valdi hún þá leið? „Þar sem nektarmynd af baki móður minnar prýddi hennar bókarkápu, Stúlku með maga, vildi ég ekki vera minni maður og dró því fram bakmynd af mér ungri við sundlaugina mína í Mexíkó. Menn eru meira en portrett, andlit og höfuð. Líkaminn er tækið góða sem fer með höfuðið á milli staða og guð DNA ræður öllu. Hann plataði mann út í alls konar ævintýri, ástir og tilfinningar. Grunnurinn er þessi: til Þess að skilja dýrið sem við erum verðum við að skoða þróunardýrafræði mannsins og það er engin leið að greina mannskepnuna með öllum göllum, sársauka og rugli öðruvísi en að þekkja dýrið berrassað og gangast við því. Ég er langskólagengin hausvera og auk þess afar höfuðstór, með Baskahöfuð sagði mér maður. Mitt var stærsta kvenhöfuðið í árganginum í menntaskóla, og eftir langt sagnfræðinám og villuáhyggjur í sagnfræðibókum var ég þar að auki komin með of stórt skynhöfuð og kalkaða hryggjarliði. Í stað þess að festast í bæklunarleikfimi 35 ára tókst mér með dansi í Kramhúsinu að lækna bakið, „minnka‟ höfuðið og gera skynjun líkamans sterka. Ég hef bæði haus og daus, gengst við því að vera með líkama, en það er nú samt svo miklu miklu meira en ástarævintýri í þessari bók. “
Bjargaði sér í gegnum sorgina með skriftum
Þegar maður ber þessar endurminningar saman við endurminningar karlmanna af kynslóð Þórunnar fer ekki hjá því að maður sjái stóran mun. Hér eru ekki tíundaðir intellektúal áhrifavaldar, heldur lýst þróun ungrar stúlku í gegnum upplifanir hennar í raunheimum. Kann Þórunn einhverja skýringu á þessum mun? „Ég held að mínar tuttugu bækur, sérstaklega sagnfræðibækurnar, sýni nú alveg hver ég er sem vitsmunavera. Þetta hlýtur bara að vera eitthvert öryggisleysi í strákunum að þurfa að láta alla vita hvað þeir eru klárir og hafa lesið margar bækur. Vissulega var svekkelsi að verða ekki doktor í sagnfræði eins og aðrir metnaðarfullir kollegar, en Eggert, maðurinn minn, vildi ekki fara í framhaldsnám erlendis eins og mig langaði. Ég lenti samt á fótunum og bjargaði mér úti á bókmenntaakrinum, hefur farnast þar vel og er þakklát fyrir alla þá styrki sem ég hef fengið til að skrifa bækurnar mínar.“
Eiginmaður Þórunnar til 34 ára, Eggert Þór Bernharðsson, lést sviplega á gamlársdag í fyrra aðeins 56 ára gamall. Var hún byrjuð á bókinni áður en hann féll frá? „Já. Ég fór til Mexíkó í sjö vikur í fyrra með Lilju systur til að rifja upp árið mitt þar 23ja ára, sem er mikilvægur ævintýrakafli í bókinni, þannig að ég var komin vel á veg þegar Eggert dó. Ég hertist öll upp þegar hann dó og hugsaði að ég yrði að standa á eigin fótum og bjargaði mér gegnum sorgina með skriftum. Þá var ég sem oftar heppin að vera einmitt að skrifa sjálfsævisögu, því það er fín lækning og þerapía í því. Ég skil vinnufíkla líka betur eftir þessa reynslu, eigi maður bágt er ekkert betra en að gleyma sér í vinnu. Það var gott að klóra í bakkann, mér lá á að sanna að ég gæti staðið ein og einsetti mér að klára þessa bók. Það tókst og ég er ánægð með hana. Þetta er góð bók, vona ég.“
Enginn vandi að segja frá eigin hörmungum
Stúlka með höfuð kemur í beinu framhaldi af bókum Þórunnar um ömmu sína og móður, var það alltaf planið að þetta yrði þríleikur um þrjár kynslóðir kvenna? „Nei, það var ekki fyrr en ég skrifaði ævisögu Jakobs Frímanns Magnússonar jafnaldra míns, Með sumt á hreinu, sem í mér vaknaði löngun til að skrifa um eigið líf. Núna er sautján ára tímabili lokið, svo langt er síðan ég byrjaði að skrifa um ömmu mína sem ég hafði mjög litlar heimildir um. Vegna skorts á heimildum er mestur skáldskapur í þeirri bók, bækurnar um mömmu og mig eru meira byggðar á bréfum og nær raunveruleikanum. En skáldlega skrifaðar því maður er búinn að læra að leika sér með texta.“
Gekk það ekkert nærri þér að skrifa svona um eigið líf? „Það er „kristilegur léttir‟ að stunda opinberar skriftir, léttir að segja frá hörmungum. Mér fannst til dæmis gott að segja frá því, öðrum til varnaðar, hvernig ég lenti í geðrofi eftir að taka LSD, ég lærði heilmikið af því að fara yfir þau mörk og komast til sjálfrar mín þegar mér tókst aftur að sofa og borða. Rithöfundi er dýrmæt nauðsyn að hafa lifað og lent í mörgu. Ég segi líka frá ömurlegri fóstureyðingu, sem var reynsla margra kvenna af minni kynslóð. Er sannfærð um að ég geri lesendum gott með því að greina frá „syndum‟ mínum. Ég fann líka svo vel þegar ég skrifaði barnminningar Megasar og ævisögu Jakobs að það að lesa texta eftir aðra frá týndum tíma kveikir manns eigin minningar. Ég vona að þeir sem lesa þessa bók fari í minningaleik og rifji upp eigin „syndir“, sársauka og gleði.“
Segir bara frá þeim sem skipta máli
Eitt af því sem vakið hefur umtal og forvitni eftir að efni Stúlku með höfuð fór að spyrjast út er að þar lýsir Þórunn ástarsamböndum sínum við þjóðþekkta menn, án nokkurs tepruskapar eða undanbragða. Óttast hún ekkert að stuða fólk með því? „Nei, nei. Ég segi fyrst og fremst frá því hvað ég og mín kynslóð var kynbæld og hvað það var erfitt að vaxa upp á þessum tímum og veit að fyrir bæði kynin skiptir kynlífsreynsla og uppgötvanir á því sviði á unglingsárum miklu máli. Hvað varðar það að nefna elskhuga mína með nafni þá á ég alveg rétt á því að skrifa fallega um þá, sem ég geri. Það myndi engin ævisaga koma út ef ekki mætti nefna nöfn. Ég reyni almennt að hlífa öðrum um leið vil ég vil vera heiðarleg og fegra ekki mína sögu. Engar áhyggjur, ég segi ekkert frá smáskotum og minni kærustum, svo kannski verða einhverjir spældir. Segi bara frá þeim sem skiptu mig máli. Ef ég hefði ætlað að segja eitthvað krassandi og særandi um aðra þá hefði minn góði ritstjóri og yfirlesarar stoppað það af, þannig að þeir sem lesa þessa bók í leit að slíku verða fyrir vonbrigðum.“
Bókin er byggð upp sem hefðbundin þroskasaga og lýkur þegar söguhetjan er komin í örugga höfn með góðum maka. Er það ekki andstætt öllum kvenfrelsiskröfum samtímans? „Í raun og veru endar bókin ekki þar. Hún endar þegar ég er beðin að skrifa fyrstu bókina og er komin á þessa rithöfundarbraut sem ég hef verið á síðan. Það vildi bara svo til að það gerðist fáum árum eftir að við Eggert tókum saman. Hann sagði hins vegar oft við mig; „þú skrifar ekki um mig‟, þannig að það verður ekkert framhald á þessari ævisögu.“
Einfaldlega að berjast fyrir lífi sínu
Þegar hún minnist á Eggert viknar Þórunn dálítið og talið berst að sorginni og þeim erfiða tíma sem fram undan er; fyrstu jólunum án hans. „Ég er nú vaxin upp úr því að vera væluskjóða, en þegar afabarn númer tvö fékk nafn nýlega og núna þegar ég fæ nýja bók í hendurnar sakna ég hans mikið. Við kvíðum jólunum, en fjölskyldan verður saman og við styðjum hvert annað. Ég var heppin að eiga frábæran mann í 34 ár og er afar þakklát fyrir það, tók strax þann pól í hæðina gegnum sorgina. Maður gerir það sem þarf að gera og þess vegna er enginn duglegur í sorg, heldur einfaldlega berst fyrir lífi sínu, það er enginn annar kostur.“
Tíminn er hlaupinn frá okkur og að lokum spyr ég Þórunni hvað hún sé ánægðust með í Stúlku með höfuð. „Ég vissi aldrei í barnaleiknum „Fram, fram fylking‟ hvort ég vildi appelsínu eða epli. Það er eitthvað sálrænt, ég á erfitt með að gera upp á milli. Ég er ánægð með bókina alla, hef satt að segja aldrei verið eins glöð með bók, nema kannski Upp á Sigurhæðir. Sögu Matthíasar Jochumssonar af því sú bók tók mig fimm ár og ég var svo fegin að vera laus. Ég er ekki síst ánægð með myndirnar í Stúlku með höfuð, ætlaði að láta standa aftan á kápunni „Ævintýri með 100 myndum‟ eins og á Dísu ljósálfi, en það gleymdist. Eftir að hafa hugleitt líf mitt í tvö ár sé ég fyrst og fremst að ég hef verið óvenju farsæl í lífinu. Stend nú á tímamótum, að byrja þriðja og síðasta Satúrnusarhringinn og vil halda áfram að gera mitt besta. Það sem gildir er að slaka á og þora að vera hamingjusamur. Ég held upp á 25 ára dansafmæli í janúar með því að fara með Kramhúskennurum mínum og afródítum til Guineu Conakry í Vestur-Afríku að dansa. Lífið heldur áfram og ég tek þátt í því.“
Þórunn Jarla Valdimarsdóttir
Fædd 25. ágúst 1954.
Nám:
Sagnfræði í Lundi, Svíþjóð 1973–1974
Nám í sögu og myndlist við Instituto Allende í Mexíkó árið 1977–1978
Cand. mag-próf sagnfræði frá Háskóla Íslands 1983
Verk:
Ævisögur:
Af Halamiðum á Hagatorg, 1986 (ævisaga Einars Jónssonar í Lækjarhvammi)
Snorri á Húsafelli: saga frá 18. öld 1989
Sól í Norðurmýri: píslarsaga úr Austurbæ 1993 (æskusaga Megasar)
Engin venjuleg kona; litríkt líf Sigrúnar Jónsdóttur kirkjulistakonu 2000
Upp á sigurhæðir, ævisaga Matthíasar Jochumssonar 2006
Skáldsögur:
Júlía, 1992
Höfuðskepnur: ástarbréfaþjónusta 1994
Alveg nóg 1997
Stúlka með fingur 1999
Hvíti skugginn 2001
Kalt er annars blóð, 2007
Dagur kvennanna. Ástarsaga 2010 (ásamt Megasi)
Mörg eru ljónsins eyru 2010
Stúlka með maga 2013
Stúlka með höfuð 2015
Ljóð:
Fuglar 1991
Loftnet klóra himin 2008
Antennae Scratch Sky (scratch scratch) 2010
Sagnfræði:
Sveitin við sundin: búskapur í Reykjavík 1870-1950, 1986
Leikfélag Reykjavíkur: Aldarsaga, 1997 (fyrri hluti bókarinnar)
Kristni á Íslandi 4. bindi, 2000 (fyrri hluti bókarinnar)
Horfinn heimur : Árið 1900 í nærmynd, 2002
The post Minnkaði höfuðið og stækkaði líkamann appeared first on Fréttatíminn.