„Það er verið að fjalla um stöðu okkar í samfélaginu,“ segir Una Þorleifsdóttir, leikstjóri ≈ [um það bil]. „Hvernig við skilgreinum okkur út frá fjárhagslegum sjónarmiðum, og hagkerfinu og stöðu okkar innan þess. Hvernig flestir draumar okkar eru skilgreindir af lögmálum þess. Löngun okkar til þess að komast áfram er knúin áfram af peningum, eða því að eiga eitthvað. Halda að það sé betra að eiga peninga og hafa efni á því að kaupa td. lífrænan mat,“ segir hún.
„Það kostar peninga að vera fyrir utan kerfið. Það er dýrara að kaupa lífrænt og föt sem eru ekki framleidd í þrælaverksmiðjum. Þetta snýst svolítið um það. Þetta eru fimm meginpersónur og verkið fjallar um þeirra drauma og þrár innan kerfisins og hvernig kerfið hefur áhrif á líf þeirra og ákvarðanatöku,“ segir Una. Með aðalhlutverkin í sýningunni fara þau Þröstur Leó Gunnarsson, Guðrún Snæfríður Gísladóttir, Katrín Halldóra Sigurðardóttir, Oddur Júlíusson, Snorri Engilbertsson, Stefán Hallur Stefánsson og Þorbjörg Helga Þorgilsdóttir.
Hagfræðihugtök í samskiptum fólks
Leikritið ≈ [um það bil] varð til eftir að Dramaten leikhúsið í Stokkhólmi bað Jonas Hassen Khemiri um að skrifa nýtt leikrit fyrir húsið. Leikritið átti að fjalla um Frankenstein – ófreskjuna sem Mary Shelly gerði ódauðlega. En skrifin leiddu Khemiri í aðra átt, í stað þess að skrifa um Frankenstein beindi Khemiri sjónum sínum að öðru manngerðu skrímsli (líkt og Khemiri orðar það): kapítalismanum – fyrirbæri sem við höfum skapað sjálf, er bæði mennskt og ómennskt og löngu sloppið úr höndum skapara sinna. „Hugsanir mínar flökkuðu frá ófreskjunni til efnahagsins. Peningar geta virkað sem rúllustigi upp þjóðfélagsstigann. En þeir geta líka verið martröð þegar þú átt ekki peninga og fellur á botninn,“ segir Kehmiri.
„Höfundurinn er ekki endilega að fjalla um þennan efnisheim á neikvæðan hátt,“ segir Una. „Hann er meira að varpa ljósi á hvernig þetta virkar, og hvernig kerfið hefur áhrif á okkar daglega líf. Án þess að við gerum okkur grein fyrir því. Kerfið hefur áhrif á ástina meðal annars,“ segir hún. „Hvort við erum frjáls. Eitthvað sem við höldum að við höfum sjálf áhrif á. Kannski erum við það ekki,“ segir hún. „Við tölum um virði einhvers. Virð frelsisins, ástarinnar og sambandsins. Upplifanir og hvað við viljum fá frá hvort öðru, og hvað við fáum í staðinn. Við notum hagfræðihugtök þegar við tölum um samskipti við annað fólk,“ segir Una. „Tölum um tilboð og virði og slíkt. Ég tel að þetta verk sé eitthvað sem allir geta tengt við. Þetta er er rannsókn á aðstæðum og endurspegla persónurnar ólík sjónarmið, allt frá því að vilja viðhalda því sem er til þess að rífa það niður til að skapa nýjar útópíur.“
„Ég var, eins og flestir aðrir, í leiklistarhópum sem barn. Ég fattaði sem unglingur að ég hafði engan áhuga á því að standa á sviðinu. Mér fannst bara aðrir miklu betri í því, en ég. Ég hafði miklu meiri áhuga á stóru myndinni. Á fagurfræðinni og sem leikari verður maður að hafa svo gífurlega áhuga á því að leika.“
Aðrir betri í því að leika
Una leikstýrði og var meðhöfundur að verkinu Konan við 1000 gráður á síðasta leikári og hlaut sýningin Grímuverðlaunin sem leikrit ársins. Einnig leikstýrði hún verkinu Harmsaga við Þjóðleikhúsið. Hún starfar sem lektor við sviðslistadeildabraut LHÍ og útskrifaðist sem leikstjóri frá Royal Holloway, University of London árið 2004. Hún segir að heildarmyndin heilli sig meira en að standa á sviðinu sem leikari. „Það stóð aldrei til hjá mér að verða leikkona,“ segir hún. „Kannski er það í fyrsta lagi vegna þess að sýnileiki leikstjóra er mjög lítill. Fólk gerir sér yfirleitt ekki grein fyrir vinnu þeirra og í hverju hún felst. Maður sér stjörnurnar á sviðinu og það er ekkert óeðlilegt þegar maður er ungur að það sé það sem mann langar að gera. Önnur vinna að sýningunni er nánast ósýnileg,“ segir Una.
„Ég var, eins og flestir aðrir, í leiklistarhópum sem barn. Ég fattaði sem unglingur að ég hafði engan áhuga á því að standa á sviðinu,“ segir hún. „Mér fannst bara aðrir miklu betri í því, en ég. Ég hafði miklu meiri áhuga á stóru myndinni, á fagurfræðinni og sviðsetningunni. Sem leikari verður maður að hafa svo gífurlega áhuga á því að leika. Að búa til aðra persónu og að geta umturnað sjálfum sér. Svo er ég ekkert rosalega góð í því þykjast vera önnur en ég er, svo það voru allskonar hlutir sem spiluðu inn í þessa ákvörðun,“ segir Una. „Þetta var alveg rétt val á sínum tíma, fyrir mig. Ég kom heim 2004 og fékk þá starf sem stundakennari hjá LHÍ,“ segir hún. „Ég var sjálf á tímamótum. Hafði verið að gera mikið af gjörningum og vídeólist og þess háttar. Annarskonar sviðslistum en hefðbundnu leikhúsi og hafði ekkert sérstakan áhuga á að fara að vinna innan þess. Ég fór svo að leikstýra hjá Nemendaleikhúsinu 2010, og með þeirri vinnu kviknaði aftur á þeim áhuga að takast á við þetta form,“ segir Una. „Textann, sviðsetninguna og leikaravinnuna. Það er eðlilegt sem listamaður að áhugi manns breytist með tímanum, að maður þroskist og vilji ögra sjálfum sér.“
„Ég fæ í sjálfu sér alveg frelsi til að breyta hlutum í okkar uppfærslu ef mér finnst það hjálpa verkinu. Þetta er aðeins staðfært en þó ekki mikið því verkið er ekki staðbundið. Þessi veruleiki er alveg jafn skýr hér og í Svíþjóð, eða annarsstaðar.“
Frelsi leikstjórans
≈ [um það bil] var frumsýnt á Dramaten í Stokkhólmi á síðasta ári og hefur notið fádæma vinsælda en jafnframt vakið umtal og deilur. Það hefur nú þegar verið sett upp í Thalia leikhúsinu í Hamburg, Borgarleikhúsinu í Nürnberg og er væntanlegt á svið í Schaubühne í Berlín og Þjóðleikhúsinu í Osló. Uppsetning Þjóðleikhússins á verkinu er sú fyrsta á Norðurlöndunum fyrir utan frumuppfærsluna í Svíþjóð. „Ég fór til Stokkhólms og sá verkið þar og hitti Khemiri,“ segir Una. „Ég fæ í sjálfu sér alveg frelsi til að breyta hlutum í okkar uppfærslu ef mér finnst það hjálpa verkinu. Þetta er aðeins staðfært en þó ekki mikið því verkið er ekki staðbundið,“ segir hún. „Þessi veruleiki er alveg jafn skýr hér og í Svíþjóð, eða annarsstaðar. Þetta er þó allt öðru vísi uppsetning en í Svíþjóð. Við leikum okkur öðruvísi með form leikhússins heldur en þau gerðu. Ég átti samtal við höfundinn um hvað hann var að hugsa, og hans upplifun og svo reyni ég að vinna með það,“ segir Una.
„Það sem mér finnst áhugavert í þessu er að vinna að þessu án höfundarins. Ég hef unnið í mörgum frumuppfærslum og hef því unnið mjög náið með höfundum verkanna,“ segir hún. „Þetta er öðruvísi því höfundurinn er ekki á landinu og hann gaf mér leyfi til þess að gera það sem ég vil, í sjálfu sér. Ef það er eitthvað sem mér finnst ég þurfa að breyta þá er það bara í góðu lagi. Höfundurinn er fjarlægari og á einhvern hátt er það mikið frelsi fyrir mig,“ segir hún.
Sýningarnar lærdómsferli
„Við erum búin að vera í tæpar tíu vikur að æfa þetta verk og eftir frumsýninguna verður gott að geta verið með börnunum mínum og mætt aftur í vinnuna í Listaháskólanum,“ segir Una þegar hún er spurð út í lífið eftir frumsýningu. „Maður sleppir tökunum á generalprufunni og eftir frumsýningu tekur við smá þunglyndi, en vinnu að sýningunni er ekki lokið fyrir mér fyrr en því ferli er lokiðÞessi efi snýr ekki að viðtökum eða gagnrýni, snýst frekar um sjálfa mig, ef maður efast ekki, þá vex maður ekki,“ segir hún. „Þá verður maður ekki betri. Það er mikið lærdómsferli að koma aftur á sýningarnar og sjá það sem maður hefur verið að gera í öðru ljósi. Aðallega fyrir mann sjálfan. Sem listamaður vil ég auðvitað að fólki finnist það sem ég er að gera áhugavert. Að maður hafi áhrif og eigi í samtali við áhorfendur. Þess vegna er maður að þessu,“ segir hún. „Ég lít ekki á gagnrýni sem gagnrýni á mína persónu. Þetta snýst meira um mann sjálfan og manns eigin
efa. Maður er alltaf að læra og endurmeta það sem maður gerir. Það væri eitthvað rangt að koma á verkið eftir einhvern tíma og finnast ekkert að því. Þá hefur maður ekki vaxið og lært af ferlinu,“ segir Una Þorleifsdóttir leikstjóri.
≈ [um það bil] verður frumsýnt í Kassa Þjóðleikhússins 29. desember.
The post Ef maður efast ekki, vex maður ekki appeared first on Fréttatíminn.